بررسی ﮐﯿﻔﯿﺖ آب ﺳﺪﻫﺎي ﺷﺎﺧﺺ اﺳﺘﺎن ﮔﯿﻼن ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روش¬های ﭼﻨﺪ ﻣﺘﻐﯿﺮه
محورهای موضوعی : آلودگی منابع آب
هانیه میربلوکی
1
,
بابک رازدار
2
,
متین محافظت کار
3
1 - پژوهشکده محیط زیست جهاد دانشگاهی گیلان
2 - پژوهشکده محیط زیست جهاد دانشگاهی
3 - دانش آموخته کارشناسی ارشد
کلید واژه: ﺳﺪ, اﻧﺘﺮوﭘﯽ, ﺗﺎﭘﺴﯿﺲ, ﮐﯿﻔﯿﺖ آب,
چکیده مقاله :
اﻣﺮوزه اﻫﻤﯿﺖ آب، به‌عنوان عامل ﺣﯿﺎت و ﻣﺤﻮر ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪار ﺑﯿﺶ از ﭘﯿﺶ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي حفاظت و مدیریت آن ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﮐﻨﺘﺮل ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺴﺖﻫﺎي آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎﻫﯽ و اﻧﺪﮐﺲ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ. ﻫﺪف اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ بررسی ﮐﯿﻔﯿﺖ آب در ﺳﺪﻫﺎي اﻧﺤﺮاﻓﯽ ﺷﺎﺧﺺ اﺳﺘﺎن ﮔﯿﻼن بوده که ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روش های آﻧﺘﺮوﭘﯽ ﺷﺎﻧون و ﺗﺎﭘﺴﯿﺲ ﺑﻪ رﺗﺒﻪﺑﻨﺪي کیفیت آب ﺳﺪﻫﺎ اﻗﺪام ﺷﺪه است. ﺳﺪﻫﺎي ﻣﻮردﻧﻈﺮ ﺷﺎﻣﻞ پسیخان، ﺷﺎﺧﺰر، ﭘﻠﺮود و ﺗﺎرﯾﮏ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺷﺎخص های ﻣﻮرد اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﻧﯿﺰ ﺷﺎﻣﻞ ﻫﺪاﯾﺖ اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ (Ec)، pH، ﮐﻞ ﺟﺎﻣﺪات ﻣﺤﻠﻮل (TDS)، دﻣﺎ، ﺳﻮﻟﻔﺎت (SO4)، ﺑﯽﮐﺮﺑﻨﺎت (HCO3)، ﮐﻠﺮ (Cl)، ﮐﻠﺴﯿﻢ (Ca)، ﻣﻨﯿﺰﯾﻢ (Mg)، ﺳﺪﯾﻢ، ﻣﻮاد ﻣﻌﻠﻖ در آب (TSS)، اﮐﺴﯿﮋن ﻣﺤﻠﻮل (DO)، اﮐﺴﯿﮋن ﻣﻮردﻧﯿﺎز واﮐﻨﺶ ﻫﺎي ﺑﯿﻮﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ (BOD5)، اﮐﺴﯿﮋن ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز واﮐﻨﺶ ﻫﺎي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ (COD) ﺑﻮد. ﻧﺘﺎﯾﺞ اﻧﺘﺮوﭘﯽ ﺷﺎﻧون ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ در ﺑﯿﻦ ﺷﺎخص ها، بیشترین وزن ﺷﺎﺧﺺ مربوط به ﻣﻮاد ﻣﻌﻠﻖ در آب (TSS) با مقدار 1973/0 و کمترین آن مربوط به pH با مقدار صفر می باشد. ﻧﺘﺎﯾﺞ آزﻣﻮن ﺗﺎﭘﺴﯿﺲ ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس وزن های ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از اﻧﺘﺮوﭘﯽ و ﺷﺎخص های ﮐﯿﻔﯿﺖ آب، سد پسیخان رتبه اول، ﺳﺪ ﭘﻠﺮود رﺗﺒﻪ دوم، ﺳﺪ ﺷﺎﺧﺰر رﺗﺒﻪ سوم و ﺳﺪ ﺗﺎرﯾﮏ در رﺗﺒﻪ آﺧﺮ ﻗﺮار دارد. بر این اساس می توان با توجه به روش های انتخاب چند متغیره، به بررسی کیفیت آب در سدهای مختلف پرداخت.
Nowadays, the importance of water is known more than before as a life factor and the axis of sustainable development that to protect and manage it, it needs to be controlled using laboratory tests and various water quality indexes. The purpose of this study was to investigate water quality in diversion dams in Guilan province in which the dams have been ranked using Shannon and TOPSIS entropy methods. The dams included Pasikhan, Shakhzar, Polrud and Tarik and the measured indicators included Ec, pH, TDS, Temperature, SO4, HCO3, Cl, Ca, Mg, Na, TSS, DO, BOD5 and COD. Shannon entropy results showed that among the indicators, the highest index weight is related to TSS with the amount of 0.1973 and the lowest one is related to pH with the amount of zero. Topsis tests results showed that based on the weights derived from entropy and water quality indicators, Pasikhan dam is in the first rank, Polrud dam is in the second rank, Shakhzar dam is in the third rank and Tarik dam is in the last rank. So, according to multivariate selection methods, water quality in different dams with similar conditions can be investigated.
اﺻﻠﯽ ﻫﺎﺷﻤﯽ، احمد و ﺗﻘﯽ ﭘﻮر، حسن؛ (1389). اﻧﺪﮐﺲ ﮐﯿﻔﯿﺖ آب (WQI). ﮐﺎرﺑﺮد ﺷﯿﻤﯽ در ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ، 7-1 :(4)1.
اقدر، ﺣﺴﯿﻦ؛ ﻣﺤﻤﺪﯾﺎري، ﻓﺎﻃﻤﻪ؛ ﺑﯿﮓ ﻣﺤﻤﺪي، ﻓﻮزﯾﻪ. (1396). ﮐﺎرﺑﺮد ﻣﺪل ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮي FAHP ﺑﺎﮐﻠﯽ در ارزﯾﺎﺑﯽ و ﭘﻬﻨﻪ ﺑﻨﺪي ﮐﯿﻔﯿﺖ آب زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ 9 ﺷﻬﺮ اﺳﺘﺎن اﯾﻼم ﺑﺮاي ﻣﺼﺎرف ﺷﺮب و ﮐﺸﺎورزي. ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ، 123-113 :(15)8.
آذر، عادل؛ رجب زاده، علی. (1397). تصمیم گیری کاربردی رویکرد MADM .انتشارات نگاه دانش، تهران، 230 صفحه.
ﺑﺒﺮان، ﺻﺪﯾﻘﻪ؛ ﻫﻨﺮﺑﺨﺶ، ﻧﺎزﻟﯽ. (1387). ﺑﺤﺮان وﺿﻌﯿﺖ آب در اﯾﺮان و ﺟﻬﺎن. ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ راﻫﺒﺮد، ﺳﺎل ﺷﺎﻧﺰدﻫﻢ، ﺷﻤﺎره 2 .48.
ترابی پوده، حسن؛ همه زاده، پرستو. (1397). بررسی کیفیت شیمیایی آب و روند تغییرات پارامترهای کیفی در حوضه کشکان. اکوهیدرولوژی، 5 (۱): 23 – 36.
تیموری، مهدی؛ شیخ واحد، بردی؛ سعدالدین، امیر. (۱۳۹۷). ارزیابی و مقایسه کیفیت آب با استفاده از روش های تحلیل رابطه خاکستری و NSFWQI در مخزن سد شیرین دره. فصلنامه سلامت و محیط زیست, 11(2), 169-182.
ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮ، ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﯿﻦ؛ ﺣﻘﯿﻘﯽ، ﭘﺎرﺳﺎ؛ ﺳﺎداﺗﯽ ﻧﮋاد، ﺳﯿﺪﺟﻮاد. (1397). ارزﯾﺎﺑﯽ ﮐﯿﻔﯿﺖ آب زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ ﺑﺮاي ﻣﺼﺎرف ﺷﺮب ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺪل اﺳﺘﻨﺘﺎج ﻓﺎزي )ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻮردي: دﺷﺖ ﻣﺮودﺷﺖ(. اﮐﻮﻫﯿﺪروﻟﻮژي، 673-663 :(2)5.
ﺣﺎﺗﻤﯽ ﻣﻨﺶ، ﻣﺴﻌﻮد؛ ﺣﻖ ﺷﻨﺎس، آرش؛ ﻣﯿﺮزاﯾﯽ، ﻣﺤﺴﻦ؛ ﺳﻠﮕﯽ، ﻋﯿﺴﯽ؛ ﻣﺤﻤﺪي ﺑﺮدﮐﺸﮑﯽ، ﺑﻬﺰاد. (1397). ﺳﻨﺠﺶ ﻏﻠﻈﺖ ﻓﻠﺰات ﺳﻨﮕﯿﻦ و اﺳﺘﻔﺎده از ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي TRIX ،WQI در ارزﯾﺎﺑﯽ ﮐﯿﻔﯿﺖ آب ﺳﻮاﺣﻞ ﺑﯿﻦ ﺟﺰر و ﻣﺪي ﻣﻨﻄﻘﻪ وﯾﮋه اﻗﺘﺼﺎدي اﻧﺮژي ﭘﺎرس در ﻓﺼﻮل ﻣﺨﺘﻠﻒ. ﻃﺐ ﺟﻨﻮب، 458-439 :(6)21.
ﺣﺴﻦ زاده ﻧﻔﻮﺗﯽ، ﻣﺤﻤﺪ؛ اﻣﺎﻣﯽ ﻣﯿﺒﺪي، اﺣﺴﺎن. (1397). ﮔﺰارش ﻓﻨﯽ: ﺗﻐﯿﯿﺮات زﻣﺎﻧﯽ و ﻣﮑﺎﻧﯽ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﮐﯿﻔﯿﺖ آب زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ دﺷﺖ ﻣﺮوﺳﺖ. ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ و ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ آﺑﺨﯿﺰ، 132-121 :(1)10.
حسینی، علیرضا؛ پورمحمد، پژمان؛ یارمحمدی، احسان. (1397). بررسی کیفیت آب زیرزمینی در محدوده شبکه¬های آبیاری و زهکشی با اهداف کشاورزی و شرب (مطالعه موردی دشت عباس). مجله علوم و مهندسی آبخیزداری ایران، 12 (20): 51 – 58.
حیدری‌نژاد، ضحی؛ حیدری، محسن؛ سلیمانی، حامد؛ حسین نجفی، صالح. (۱۳۹۷). ارزیابی کیفیت فیزیکی و شیمیایی منابع آب زیرزمینی شهرستان‌های خواف، تایباد و رشتخوار طی سال‌های 1394-1384. مجله طب پیشگیری, 5(1), 36-44.
سازمان حفاظت محیط زیست ایران.
ﺳﺘﺎري، ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﯽ؛ ﻣﯿﺮﻋﺒﺎﺳﯽ ﻧﺠﻒ آﺑﺎدي؛ رﺳﻮل؛ ﻋﺒﺎﺳﻘﻠﯽ ﻧﺎﯾﺐ زاد، ﻣﻬﺪي. (139۶). اﺳﺘﻔﺎده از داده ﮐﺎوي در ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﮐﯿﻔﯿﺖ آبﻫﺎي ﺳﻄﺤﯽ )ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻮردي: رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎي داﻣﻨﻪ ﺷﻤﺎﻟﯽ ﺳﻬﻨﺪ(. اﮐﻮﻫﯿﺪروﻟﻮژي، 419-407 :(2)4.
سلیمان پور، سید مسعود؛ مصباح، سید حمید؛ هدایتی، بهرام. (۱۳۹۷). کاربرد تکنیک داده کاوی درخت تصمیم CART در تعیین مؤثرترین فاکتورهای کیفیت آب آشامیدنی (مطالعه موردی: دشت کازرون استان فارس). فصلنامه سلامت و محیط زیست, 11(1), 1-14.
ﺷﯿﺨﯽ آﻟﻤﺎن آﺑﺎد، زﻫﺮا؛ اﺳﺪزاده، ﻓﺮخ؛ ﭘﯿﺮﺧﺮاﻃﯽ، ﺣﺴﯿﻦ. (139۶). ﮐﺎرﺑﺮد ﺷﺎﺧﺺ DWQI ﺑﺮاي ارزﯾﺎﺑﯽ ﺟﺎﻣﻊ ﮐﯿﻔﯿﺖ آب در آﺑﺨﻮان اردﺑﯿﻞ. اﮐﻮﻫﯿﺪروﻟﻮژي، 2(4): 436-421.
ﺻﺎدق زاده ﺳﺎدات، ﻣﺼﻄﻔﯽ؛ ﻧﺎﻇﻤﯽ، اﻣﯿﺮﺣﺴﯿﻦ؛ ﺻﺪراﻟﺪﯾﻨﯽ، ﻋﻠﯽ اﺷﺮف، (1396). اﺛﺮات ﮐﯿﻔﯿﺖ آبﻫﺎي ﺳﻄﺤﯽ ﺑﺮ ﮐﯿﻔﯿﺖ آبﻫﺎي زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ (ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻮردي: دﺷﺖ ﺗﺒﺮﯾﺰ). داﻧﺶ آب و ﺧﺎك، 237-225 :(3)27.
فلاح، مریم؛ پیرعلی، احمدرضا؛ هدایتی، سید علی اکبر. (۱۳۹۷). ارزیابی کیفیت آب با استفاده از روش TOPSIS در تالاب بین المللی انزلی. فصلنامه سلامت و محیط زیست, 11(2), 225-236.
قلی زاده، محمد؛ علی نژاد، مجید. (۱۳۹۷). بررسی تغییرات مکانی برخی از پارامترهای موثر بر کیفیت آب رودخانه زرین‌گل در استان گلستان. فصلنامه علوم محیطی, 16(1), 111-126.
میرزایی، مژگان؛ سلگی، عیسی؛ سلمان ماهینی، عبدالرسول. (1397). نقش کاربری اراضی در کیفیت آب رودخانه زاینده رود. مهندسی منابع آب، ۱۱( 38): 61 – 70.
ﻧﮕﺎﻫﯽ ﺑﻪ وﺿﻌﯿﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب در اﯾﺮان و ﺟﻬﺎن. (13۸۷). (دﻓﺘﺮ ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰي و ﻧﻈﺎرت راﻫﺒﺮدي)
هاشمی ﻓﺮد، اﮐﺒﺮ؛ ﮐﺮدواﻧﯽ، ﭘﺮوﯾﺰ؛ اﺳﺪﯾﺎن، ﻓﺮﯾﺪه. (1397). ﺗﺤﻠﯿﻞ اﺛﺮات ﻣﻮاد آﻻﯾﻨﺪه ﺑﺎ ﻣﻨﺸﺎء اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺑﺮ ﮐﯿﻔﯿﺖ آب رودﺧﺎﻧﻪ ﮐﺎرون (ﺣﺪﻓﺎﺻﻞ ﺳﺪ ﮔﺘﻮﻧﺪ ﺗﺎ اﻫﻮاز). ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰي ﻣﻨﻄﻘﻪاي، 30(8): 164-155.
Bhuyan, M.S. and Bakar, M.A. (2017). Assessment of water quality in Halda River (the Major carp breeding ground) of Bangladesh. Pollution, 3(3): 429-441.
Cunha, D. G. F., Sabogal-Paz, L. P., & Dodds, W. K. (2016). Land use influence on raw surface water quality and treatment costs for drinking supply in São Paulo State (Brazil). Ecological Engineering, 94, 516-524.
Britto, F. B., Vasco, A. N. D., Aguiar Netto, A. D. O., Garcia, C. A. B., Moraes, G. F. O., & Silva, M. G. D. (2018). Surface water quality assessment of the main tributaries in the lower São Francisco River, Sergipe. RBRH, 23.
Dunca, A. M. (2018). Water pollution and water quality assessment of major transboundary rivers from Banat (Romania). Journal of Chemistry, 2018.
Ebrahim, N., Kershi, R.M., Saif, B.N., and Rastrelli, L., (2013), “Physico-chemical analysis of drinking water from Maoh (Zafar) village, Yemen”, World Applied Sciences Journal, 26(2), 244-247.
Gyamfi, E.T., Ackah, M., Anim, A.K., Hanson, J.K., Kpattah, L., Enti-Brown, S., Adjei-Kyereme, Y., and Nyarko, E.S., (2012). “Chemical analysis of potable water samples from selected suburbs of Accra, Ghana”, Proceedings of the International Academy of Ecology and Environmental Sciences, 2(2), 118-127.
Kibena, J., Nhapi, I., & Gumindoga, W. (2014). Assessing the relationship between water quality parameters and changes in landuse patterns in the Upper Manyame River, Zimbabwe. Physics and Chemistry of the Earth, Parts A/B/C, 67, 153-163.
Meneses, B.M., R. Reis, M.J., Vale and Saraiva. R.)2015(. Land use and land cover changes water quality parameters and changes in landuse patterns in the Upper Manyame River, Zimbabwe. Physics and Chemistry of the Earth. 67, 153-163.
Mohd, I., Mansor, M.A., Awaluddin, M.R.A., Nasir, M.F.M., Samsudin, M.S., Juahir, H. and Ramli, N., (2011). Pattern recognition of Kedah River water quality data by implementation of principal component analysis. World Applied Sciences. 14, 66-72.
