تحلیل گفتمان معنامبنایانۀ آموزش زبان و ادبیات فارسی برای گسترش دیپلماسی ¬فرهنگی (مطالعه موردی: ترکمنستان، ازبکستان و گرجستان)
محورهای موضوعی : پژوهشهای ادبیات کلاسیک ایران
سهیلا رضائی مهر
1
,
عباسعلی وفایی
2
,
داوود اسپرهم
3
,
غلامرضا مستعلی پارسا
4
1 - دانش آموخته دکتری دانشگاه علامه طباطبایی
2 - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه علامه طباطبایی
3 - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه علامه طباطبایی
4 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبایی
کلید واژه: تحلیل گفتمان, آموزش زبان و ادبیات فارسی, دیپلماسی فرهنگی, ترکمنستان, ازبکستان و گرجستان,
چکیده مقاله :
تحلیل گفتمان، رویکردی بینارشته ای در حوزه های زبان شناسی، معناشناسی، ادبیات، روابط فرهنگی، حوزه‌های بینالملل و برخی رشته‌های دیگر است. این رویکرد، چگونگي تبلور و شكل گيري معنا و پيام را در پیوند با عوامل درون زباني و برون زباني تحلیل و ارزیابی می‌کند. گفتمان ها به سبب استفاده از زبان و قدرت زبانی، به نوعی زبانِ روابطِ قدرت هستند و معانی و مضامین همسو و مشترک که در زبان متبلور است نیز از جلوه های بارز قدرت فرهنگی محسوب می‌شود. از اینرو هدف از نگارش این مقاله، تشریح معنامبنایانه و تحلیل گفتمانی معانی و مشاهیر مشترک در قالب طرح‌واره‌های ذهنی با استفاده از روش اسنادی و با رویکرد توصیفی- تحلیلی در جهت ارتقای سطح روابط فرهنگی است. مهمترین یافته های این پژوهش در حوزة تمدنی مشترک (غیر هم زبان) مضمون ها، طرح‌واره های ذهنی و به ویژه عرفانی بین مشاهیر مشترک ایران و ترکمنستان است. طرح‌واره‌های عرفانی، اخلاقی و... برای ایران و ازبکستان نیز نمود دارد که می تواند با اقبال عمومی همراه شود. مضامین و طرح‌واره های ذهنی- حماسی شاهنامه و مضامین پاره‌ای از منظومه‌های عاشقانه یا حتی مضامین اشعار عمر خیام نیز که بیشتر با استقبال محققان گرجی مواجه شده است، می‌تواند نقشی بی بدیل در عرصۀ گسترش روابط فرهنگی با کشورهای غیر هم زبان حوزۀ تمدنی ایجاد کند.
Discourse analysis is an interdisciplinary approach in the fields of linguistics, semantics, literature, cultural relations, and international fields which analyzes and evaluates how meaning and message are crystallized and formed in relation to intra-lingual and extra-lingual factors. Discourses are a kind of language of power relations due to the use of language and linguistic power. Since coherent and common meanings and themes (Semantics-based) that are crystallized in language are also prominent manifestations of cultural power; the authors of this article sought to explain it on the basis of semantics and discourse analysis in the development of cultural relations. The most important findings of this study indicate that in the approaches of semantic discourse analysis based on common celebrities in the field of common (non-linguistic) civilization, themes, mental and especially mystical schemes between common Iranian and Turkmen celebrities are evident. It also has mystical and moral schemas for Iran and Uzbekistan, which can be of interest for the public. The themes and mental schemas of the Shahnameh and the themes of some of the love poems or even the themes of Omar Khayyam's poems, which have been most welcomed by Georgian scholars, can be considered in writing Persian language textbooks in Georgia to provide deep cultural ties with friendly countries in the field of common civilization.
اجاکه، علی اکبر (1389) «بررسی و تحلیل سیر فرهنگ گرجی در ادب فارسی»، فصلنامه تخصصی ادبیات فارسی، شماره 28، صص 266-280.
اسلامی ندوشن، محمدعلی (1345) «خیام و فردوسی»، مجله یغما، شماره 217، صص 225-233.
امیراحمدیان، بهرام (1384) گرجستان در گذر تاریخ، تهران، شیرازه، مرکز بین¬المللی گفت¬وگوی تمدن‌ها.
برتلس، یوگنی (1326) «رباعیات شیخ نجم‌الدین کبری»، ترجمه ولی‌الله شادان، مجله یادگار، شماره 31، صص 96-101.
برنی، چالرز و مارشال لانگ (1386) تاریخ اقوام کوه‌شین شمال غرب ایران، ترجمه هوشنگ طاووسی، تهران، نگاه.
پاکتچی، احمد (1383) «معرفت در اندیشه عرفانی شیخ نجم‌الدین کبری»، نامه حکمت، شماره 4، صص 15-33.
پالمر، فرانک رابرت (1387) نگاهی تازه به معنی‌شناسی، ترجمه کوروش صفوی، چاپ پنجم، تهران، مرکز.
پرتو بیضایی، حسین (1337) تاریخ ورزش باستانی ایران (زورخانه)، تهران، زوار.
تسرتلی، گیورگی (1365) «دولت هخامنشی و تمدّن جهان»، مجله آینده، سال دوازدهم، شمارة 7-8، ص 370.
حسینی فائق، سید محمدمهدی (1398) «ارزیابی ظرفیت‌ها و کارآمدی دیپلماسی فرهنگی ج.
ا.
ا در بنگلادش»، فصلنامه مطالعات میان¬فرهنگی، شماره 40، صص 125-158.
جام جم (1388) «نگاهی به آرامگاه ابوالفضل ¬سرخسی»، قابل دسترسی در پایگاه اینترنتی (خبرگزاری) https://jamejamonline.
ir/fa/news/269683.
جهانشاهی افشار، علی و خدیجه رحیمی صادق (1393) «عناصر هویت در دیوان امیر علیشیر نوایی»، مجله مطالعات ایرانی، شماره 25، صص 93-118.
چولاخادزه، الکساندر (1386) ریشه‌شناسی و معناشناسی وام‌واژه‌های ایرانی در حماسه پلنگینه-پوش، پایاننامه گروه زبانشناسی، به راهنمایی دکتر علی‌محمد حق‌شناس، دانشگاه تهران.
خاقانی شروانی، بدیل¬بن¬علی (1373) دیوان خاقانی، تصحیح سید ضیاءالدین سجادی، تهران، زوار.
خیام نیشابوری، محمدبن¬عمر (1372) رباعیات حکیم عمر خیام، با مقدمه و حواشی به اهتمام محمدعلی فروغی و قاسم غنی، تهران، عارف.
خدایار، ابراهیم (1390) «عطار نیشابوری و میراث فکری وی در آسیای مرکزی با تکیه بر آثار امیر علیشیر نوایی»، نشریه ادبیات تطبیقی، شماره 4، صص 47-73.
خوانساری، محمد (1375) «معرفی و نقد کتاب: جوامع الحکایات»، نشریه معارف، شماره 25، صص 80-92.
رودکی، جعفربن¬محمد (1373) گزیده اشعار رودکی، انتخاب و شرح جعفر شعار و دکتر حسن انوری، چاپ دوم، تهران، علمی.
روستاولی، شوتا (1379) پلنگینه¬پوش، ترجمه محمدکاظم یوسف¬پور، گیلان، دانشگاه گیلان.
سجادي، سيد جعفر (1383) فرهنگ اصطلاحات و تعبيرات عرفاني، تهران، طهوری.
سعدالله، ضمیر (1385) «آثار ادبی خلق‌شده از علی¬شیر نوایی به زبان فارسی»، سخن عشق، شماره 30، صص 31-37.
سلطانی گردفرامرزی، مهدی و محمدجواد غلامرضا کاشی (1397) «تحلیل گفتمان جنسیت در متون عرفانی قرن هفتم هجری (مطالعه موردی: نسخه خطی جوامع الحکایات و لوامع الروایات اثر محمد عوفی»، سال دوم، دوره دوم، شماره پیاپی 4، صص 95-118.
شعبانی، اکبر (1387) «نجم¬الدین کبری، استادان و شاگردان وی»، فصلنامه تخصصی ادبیات فارسی دانشگاه آزاد مشهد، دوره پنجم، شماره 20، صص 25-34.
شهسواریفرد، شهره (1396) «ادبیات و زبان در دیپلماسی فرهنگی؛ از ضرورت تا واقعیت»، مجله بین¬المللی پژوهش ملل، دوره سوم، شماره 25، صص 43-29.
عسکری، حسن (1384) «گزارش: نقش، جایگاه و تأثیر زبان و ادبیات فارسی در گرجستان»، مجله سخن عشق، شماره 27، صص 44-61.
عسگریان، عباسقلی و صارم شیراوند و میر هادی موسوی (1393) «نقش زبان در گفتمان دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه تحقیقات سیاسی بین‌المللی، شماره 19، صص 163-198.
عطار نیشابوری، فریدالدین (1338) اسرارنامه، به اهتمام سید صادق گوهرین، تهران، صفی-علیشاه.
--------------------- (1387) منطق¬الطیر، مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعیکدکنی، چاپ چهارم، تهران، علمی.
---------------------- (1359) دیوان شیخ فریدالدین عطار نیشابوری، حواشی و تعلیقات م.
درویش، تهران، جاویدان.
عوفی، محمد (1352) برگزیده جوامع الحکایات، به کوشش محمدجعفر شعار، تهران، امیرکبیر.
عنصرالمعالی کیکاووس¬بن¬اسکندر (1345) قابوسنامه، به اهتمام و تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
فردوسی، ابوالقاسم (1384) گزیده شاهنامه فردوسی، تصحیح و گزینش مصطفی سیفیکار جیحونی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
فرکلاف، نورمن (1379) تحلیل انتقادی گفتمان، ترجمه فاطمه شایسته پیران و دیگران، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
کریستال، دیوید (1385) انقلاب زبانی، ترجمه شهرام نقش تبریزی، تهران، ققنوس.
گوپاموی، محمد قدرت¬الله (1336) تذکره نتایج الافکار، چاپ بمبئی.
گیوناشویلی، جمشید (1374) «ایران¬شناسی در گرجستان»، نشر دانش، شماره 87، صص 17-28.
لسترنج، گی (1364) جغرافیای تاریخی سرزمین‌های خلافت شرقی، ترجمه محمود عرفان، تهران، مؤسسه مطبوعاتی علمی.
مامولا شویلی، گولیکو (1398) «نمایش‌های مذهبی- دینی در روایت‌های گرجی شاهنامه فردوسی»، همایش بین¬المللی شاهنامه در گذرگاه جاده ابریشم، مشهد، صص 1-5.
محمد بن منور (1376) اسرار التوحید فی مقامات الشیخ ابی¬سعید، مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی، بخش اول، چاپ چهارم، تهران، نگاه.
نجم‌الدین کبری (1363ش) آداب الصوفيه، به كوشش مسعود قاسمي، بي‌جا، چاپخانه 16- گشن.
------------- (1365) فوائح الجمال و فواتح الجلال، ترجمه محمدباقر ساعدی خراسانی، به اهتمام حسین حیدرخانی مشتاق¬علی، تهران، مروی.
------------ (1993 م) فوائح الجمال و فواتح الجلال، به كوشش يوسف زيدان، چاپ قاهره.
نظامی گنجوی، الیاس¬بن¬یوسف (1363) کلیات خمسه (تصحیح وحید دستگردی)، تهران، شرکت چاپ و علمی.
نظامی عروضی، احمدبن¬عمر (1331) چهارمقاله، در حدود سال۵۵۰ هجري قمري طبق نسخه‌اي به سعي و اهتمام و تصحيح محمد قزويني، به کوشش محمد معين، تهران، زوار.
نوایی، امير عليشير (1342) ديوان اشعار، به سعي و اهتمام ركن¬الدين همايون فرخ، تهران، كتاب‌فروشي ابن سينا.
واله داغستانی، علی¬قلی بن محمدعلی (1384) تذکره ریاض الشعرا، مقدمه، تصحیح و تحقیق محسن ناجی نصرآبادي، تهران، اساطیر.
وفایی، عباسعلی و جمعی از نویسندگان (1384) سیمای فرهنگی ازبکستان، تهران، بین¬المللی الهدی.
Gvakharia. A. (2001) "Georgia IV Literary Contacts with Persia", Encyclopedia Iranica ed. Ehsan Yarshater New York.
Long D.R. (1989) "second Language Listening Comprehension:A schema-theoretic Perspective", Modern Languag Journal 73 (1).PP.32-39.
Meier, F. (1963) "Traites mineurs de Nagm al-Din Kubra", Annales Islamologiques, Cairo, IV.
