پایداری فرهنگی، تراکم و گونه‌شناسی مسکن؛ مطالعه‌ی موردی: نمونه‌هایی از عرصه‌های مسکونی کلان‌شهر تبریز
محورهای موضوعی : شهرسازی اسلامیاسلام کرمی 1 , مجتبی رفیعیان 2 , علی جوان فروزنده 3 , روشنک سخی نیا 4
1 - استادیار گروه معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران و دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه صنعتی شاهرود، سمنان، ایران
2 - دانشیار گروه شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
3 - استادیار گروه معماری واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران
4 - پژوهشگر دکتری گروه معماری واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران
کلید واژه:
چکیده مقاله :
با آگاهی از مولفه های پایداری فرهنگی، صورت و سیرت معمارانه ی یک بنا می تواند به مثابه یک محصول فرهنگی جلوه کند.در این پژوهش سعی بر آن است که با کمک ابزاری برای مطالعه ی تراکم کالبدی و گونه شناسیِ مسکونی و با تکیه بر ابعاد فرهنگی، مفهوم فرهنگ را به ویژه در راستای انطباق با ارزش های سنتی و اسلامی با ماهیت کیفی در عرصه ی نظری و عملی به مفهوم پیچیده و کاربردیِ تراکم کالبدی با ماهیت کمّیپیوند زده و از این طریق، راهکاری برای حضور مستمر فرهنگ در شهرهای معاصر و به ویژه عرصه های مسکونی باماهیتی کمّی- کیفی فراهم آورد. نمودار spacemate ابزاری است بر اساس رابطه ی تراکم و فرم ساختارها در مقیاس مورد مطالعه که می تواند راهنمای معماران، برنامه ریزان و طراحان شهری در تصمیم گیری و طراحی باشد. چهار شاخص کمّی تراکم در آن به طور هم زمان دخالت داده می شود. در این پژوهش هم کاراییِ این ابزار در حیطه ی سنجش پایداری مورد آزمون قرار می گیرد و هم از آن به عنوان روشی در تعریف رابطه ی گونه ها و پایداری استفاده می شود. پس از مروری اجمالی بر ادبیات موضوع در سه حوزه ی مفهومیِ گونه شناسی، تراکم و پایداری فرهنگی تلاش شده است ارتباط این سه با تعریف شاخص های کیفی پایداری فرهنگی و شاخص های کمّی تراکم کالبدیِ منتهی به گونه های مختلف مسکن روشن گردد. نگرش گونه شناسانه به مسکن در پیوند با مباحث فرهنگی از آن جهت می تواند مفید باشد که در تجویز راه حل ها و برنامه ها می توان به روشنی از گونه های معینی حمایت کرد یا آن ها را منع یا محدود نمود. برای استخراج ابعاد و شاخص های پایداری فرهنگی، مفاهیم کیفی پایداری فرهنگی مسکونی با استفاده از روش دلفی طی دو مرحله مصاحبه و پرسشنامه با شرکت ده تن از صاحبنظران در معرض قضاوت و انتخاب قرار گرفته است. از این میان، 6 مفهوم به عنوان مهم ترین مفاهیم تشخیص داده شده و در تحلیل ها مورد استفاده قرار گرفته است. یازده نمونه از نقاط مختلف عرصه های مسکونی شهر تبریز نیز به نمایندگی ازگونه های متفاوت و با در نظر گرفتن توزیع جغرافیایی و فرهنگی در سطح شهر برای تحلیل برگزیده شده است. پس از محاسبات و تحلیل های آماری، میزان پایداریِ فرهنگی هر نمونه به عنوان نتیجه ی تحقیق بر روی نمودار spacemate پیاده و تفسیر شده است.
By drawing on the tool of studying physical density and residential typology with reference to cultural dimensions, this study aims to examine the concept of culture, with particular emphasis on traditional and Islamic values (with qualitative nature), within both theoretical and practical domains and bring it together with the complex and practical concept of physical density(with quantitative nature). In doing so, this study attempts to find strategies to guarantee the perpetual presence of culture in contemporary cities and particularly in residential setups (with qualitative/quantitative nature). The Spacemate is a tool based on the relation between density and structural forms in any scale under study which can assist architects, planners, and urban designers in their decision-making and design projects, where four quantitative indices of density can get involved simultaneously. In this study, not only this tool would be examined in relation to sustainability but also it will be used as a method in defining the relation between the types and sustainability itself. After a brief review on the related literature in three fields of typology, density and cultural sustainability, the study attempts to clarify the relationship between these three fields and the definition of qualitative indices, cultural sustainability and quantitative indices of physical density which relate to different types of residences. A typological approach to the issue of housing with regards to cultural debates can be instrumental because while proposing solutions and programming it can indicate which specific types are to be supported and which types to be prevented or restricted. In order to extract the dimensions and indices of cultural sustainability, qualitative concepts of residential sustainability in the domain of culture was surveyed and by utilizing the Delphi method, during two stages, the questionnaires completed by tens of experts in the field were assessed and selected. From among these concepts, six were detected as the most important concepts and were used during the analysis. Eleven samples from various points of residential spaces in the city of Tabriz were selected for the analysis as representatives of the different types while considering the geographical and cultural distribution of the city. After calculation and statistical analysis of the data, the degree of cultural sustainability of each sample was transferred to Spacemate and was interpreted.
