طراحی سیستم خبره فازی برای انتخاب پیمانکار مناسب در برونسپاری فناوری اطلاعات
محورهای موضوعی : فناوری اطلاعات و ارتباطات
شعبان الهی
1
,
ناديا کلانتري
2
,
علیرضا حسن زاده
3
,
سارا شمس‌الهی
4
1 -
2 - دانشگاه تربيت مدرس
3 - مدیریت فناوری اطلاعات، دانشكده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه تربیت مدرس، تهران
4 - مرکز امور پژوهش و آموزش بانک توسعة صادرات ایران
کلید واژه: برونسپاری درون مرزی, پیمانکار, معیار, سیستم خبره فازی, فناوری اطلاعات.,
چکیده مقاله :
افزایش پیچیدگی و هزینه سیستم‌های فناوریاطلاعات مشکلات زیادی برای شرکتها در زمینه زیرساخت و نیروی انسانی ایجاد نموده که با استفاده از برونسپاری این موارد کاهش یافته است. همه سازمانها سعی دارند از راه‌های مختلف احتمال موفقیت پروژه‌های برونسپاری خود را افزایش دهند. یکی از دلایل شکست این پروژهها خصوصا در زمینه فناوریاطلاعات به دلیل نقش مهم آن درکسب مزیت رقابتی انتخاب پیمانکار نامناسب می‌باشد که این انتخاب به دلیل وجود معیارهای متعدد و متناقض پیچیده است. هدف این پژوهش یافتن معیارهای مهم جهت انتخاب پیمانکار و ارائه چارچوب آن و مشخص نمودن اهمیت معیارها و در نهایت طراحی سیستم خبره فازی انتخاب پیمانکار مناسب در برونسپاری درون مرزی فناوریاطلاعات می‌باشد. روش اخذ دانش از خبرگان که شامل متخصصان و مدیران فناوری-اطلاعات می باشند پرسشنامه است و جهت اعتبارسنجی سیستم به استفاده از آن در یک شرکت فناوریاطلاعات پرداخته شده است و نتایج حاصل حاکی از عملکرد مطلوب سیستم می‌باشد.
Increment of complexity and costs of information technology systems have made many problems about infrastructure and manpower for organizations which have been decreased by the use of outsourcing. All organizations try to increase the success of outsourcing projects by using different ways. One of the important reasons for failure of these projects especially in IT area- because of its major role in acquisition of competitive advantage- is selecting inappropriate contractor. In order to existence of different and contradictive criteria, this selection is complex. The purpose of this research is to determine important criteria and specify the weights of each criterion and finally design a fuzzy expert system for selecting the best contractor in IT outsourcing. The method of knowledge acquisition from experts-which are managers and experts of IT- is a questionnaire. Also in order to evaluate the validity of system, it was used in an IT company. The results show the favorable performance of contractor selection expert system.
فصلنامه علمي- پژوهشي فناوري اطلاعات و ارتباطات ایران | سال دوم، شماره‌هاي 5و6، پاييز و زمستان 1389 صص: 25- 9 |
|
طراحي سيستم خبره فازی براي انتخاب پیمانکار مناسب در برونسپاري فناوري اطلاعات
شعبان الهي * ناديا کلانتري+ ** علیرضا حسن زاده*** علي شايان****
* دانشیار، گروه مدیریت فناوری اطلاعات، دانشگاه تربيت مدرس
** دانشجوي دکتری سیاستگذاری علم و فناوری، دانشگاه تربيت مدرس
*** استادیار، گروه مدیریت فناوری اطلاعات، دانشگاه تربيت مدرس
**** دانشجوي دکتري سياستگذاري علم و فناوري، دانشگاه تربيت مدرس
تاريخ دريافت: 17/02/1389 تاريخ پذيرش: 10/07/1389
چکيده
افزايش پيچيدگي و هزينه سيستم‌هاي فناورياطلاعات مشكلات زیادی براي شركت‌ها در زمينه زيرساخت و نيروي انساني ايجاد نموده كه با استفاده از برونسپاري اين موارد كاهش يافته است. همه سازمانها سعی دارند از راههاي مختلف احتمال موفقيت پروژههاي برونسپاري خود را افزايش دهند. يکي از دلايل شکست اين پروژهها خصوصا در زمينه فناورياطلاعات به دليل نقش مهم آن درکسب مزیت رقابتي انتخاب پیمانکار نامناسب ميباشد که این انتخاب به دليل وجود معيارهاي متعدد و متناقض پيچيده است. هدف اين پژوهش يافتن معيارهاي مهم جهت انتخاب پیمانکار و ارائه چارچوب آن و مشخص نمودن اهميت معیارها و در نهايت طراحي سيستم خبره فازي انتخاب پیمانکار مناسب در برونسپاري درون مرزي فناورياطلاعات ميباشد. روش اخذ دانش از خبرگان که شامل متخصصان و مدیران فناوریاطلاعات می باشند پرسشنامه است و جهت اعتبارسنجي سيستم به استفاده از آن در یک شرکت فناوریاطلاعات پرداخته شده است و نتايج حاصل حاکي از عملکرد مطلوب سيستم ميباشد.
واژگان کليدي: برونسپاري درون مرزي، پیمانکار، معيار، سيستم خبره فازي، فناوری اطلاعات.
▪ نویسنده عهده‌دار مکاتبات (n.kalantari@modares.ac.ir)
1- مقدمه
در دنیای امروز سازمانها به اهميت فناوري اطلاعات1 براي پيشرفت کسب و کار پي برده اند. بر اساس پژوهشي که درباره فناوريهاي اطلاعات در آمريکا صورت گرفت، مشخص شد که 59% از شرکت هاي مورد بررسي بسياري از فعاليتهاي فناوري اطلاعات را برونسپاري مي کنند و يا اينکه براي انجام آن در حال برنامه ريزي مي‌باشند]1[. برونسپاري به معني بهره‌برداري راهبردي از منابع شركت ديگر( که مي تواند يک شرکت داخلي و يا خارجي باشد) براي انجام فرآيندهاي کسب و کار مورد نياز خود به صورت مستمر ميباشد. سه نوع برونسپاري که سازمانها بر اساس اهداف و راهبردهاي خود مي توانند از آنها استفاده نمايند شامل برونسپاري درون مرزي-برون شرکتي2، برونسپاري برون مرزي-برون شرکتي3 و برونسپاري برون مرزي- درون شرکتي4 ميباشد]2[ که در این پژوهش به برونسپاری درون مرزی-برون شرکتی پرداخته می‌شود.
بايد توجه داشت که همه سازمان ها از برونسپاري نمودن فعاليتهايشان سود نمي برند و معايب برونسپاري مي تواند مشکلات و خطرات جدي براي سازمان پديد آورد. ]بارتلمي[ در تحقيقات خود، 91 قرارداد برونسپاري را که توسط شرکتهاي اروپايي و آمريکاي شمالي منعقد شده بود، مورد بررسي قرار داد. او دلايل شکست اين پروژه ها را به دليل 7 اشتباه مهمي که در اين قراردادها رخ داده بود تقسيم بندي نمود که شامل برونسپاري کردن فعاليتهايي که نبايد برونسپاري شوند، انتخاب پيمانکار نامناسب، نوشتن قراردادهاي ضعيف، ناديده گرفتن مشکلات پرسنل، از دست دادن کنترل روي فعاليتهاي برونسپاري شده، ناديده گرفتن هزينه هاي پنهان برونسپاري، عدم برنامه ريزي مناسب جهت استراتژي خروج ميباشد]3[. همانطور که ملاحظه مي شود، يکي از مهمترين دلايل شکست پروژههاي برونسپاري، انتخاب پيمانکار نامناسب ميباشد. يک پيمانکار مناسب بايد توانايي برطرف نمودن نيازهاي فعلي و نيز نيازهاي آينده سازمان را داشته باشد. اعتبار، شايستگي فني، ثبات مالي و توانايي ساخت و توليد پيمانکار، فرآيند برونسپاري را تحت تاثير قرار مي دهد ]4[.
از آنجايي که تصميمات اشتباه در مورد انتخاب پیمانکار عواقب جبران ناپذيري براي سازمان خواهد داشت، بنابراين ارزيابي، مديريت و انتخاب بهترين پیمانکار از ميان پیمانکاران بالقوه ضروري به نظر مي رسد. از طرفي فرآيند انتخاب بهترين پیمانکار به دليل وجود معيارهايي ممکن است متناقض باشند پيچيده بوده و نيازمند بررسي دقيق ميباشد. امروزه روشهاي بسياري جهت انتخاب پیمانکار و اتخاذ تصميمات در روابط برونسپاري مورد استفاده قرار مي گيرد. در سالهاي اخير استفاده از سيستم هاي خبره رواج بسياري پيدا کرده و در بسياري از حوزه ها مورد استفاده قرار مي گيرد. بسياري از محققان به طراحي سيستم خبره جهت انتخاب تامين کننده مناسب در زنجيره تامين پرداخته اند. اما طراحي سيستم خبره براي انتخاب پیمانکار مناسب مي تواند ياريگر مديران فناوری اطلاعات، در تصميم گيري براي انتخاب پیمانکار توانا و لايق باشد. لذا اهداف این پژوهش شامل شناسايي معيارهاي مهم براي انتخاب پیمانکار مناسب در برونسپاري فناوري اطلاعات و ارائه چارچوب آن، تعيين درجه اهميت(وزن) هر يک از معيارها و طراحي سيستم خبره جهت تعيين پیمانکار مناسب در برونسپاری درون مرزی فناوری اطلاعات بر اساس معيارهاي مشخص شده می باشد. در ادامه به بررسی پیشینه پژوهش پرداخته می‌شود که این بخش شامل مطالبی راجع به برونسپاری فناوری اطلاعات، معيارهاي انتخاب پیمانکار، روشهاي انتخاب پیمانکار و سيستم هاي خبره فازي می باشد. سپس روش پژوهش مورد بررسی قرار می گیرد. پس از آن مراحل طراحی سیستم خبره به ترتیب ذکر شده و در نهایت بخش نتیجه گیری و قدردانی ارائه می‌شوند.
2- پیشینه پژوهش
در اين بخش به بررسی مفهوم برونسپاري فناوري اطلاعات، دلايل برونسپاري فناوري اطلاعات و معيارهاي انتخاب پیمانکار مناسب در برونسپاري فناوري اطلاعات پرداخته می‌شود. سپس مطالبي در مورد روشهاي انتخاب پیمانکار و سيستم هاي خبره فازي ارائه مي گردد.
2-1. برونسپاري فناوري اطلاعات
برونسپاري بصورت زير تعریف شده است: زمانيکه يک شرکت انجام بخشي از فعاليتهاي داخلي خود را بوسيله انعقاد قرارداد به شرکت ديگري واگذار نمايد، برونسپاري صورت گرفته است]5[. در مطالعه اي که در شرکتهاي چند مليتي انجام گرفته، طبق نظرات 500 مدير ارشد از اين شرکتها، يک سوم پاسخ دهندگان گزارش داده اند که آنها برونسپاري درون مرزي-برون شرکتي و برون مرزي- برون شرکتي را نيروي مهمي براي شکل دادن به آينده اقتصاد جهاني مي دانند]6[. در طول چند سال گذشته، برونسپاري به يک موضوع مهم براي حفظ مزاياي رقابتي در بين مديران فناوري اطلاعات تبديل شده است]7[. مطابق تعريف ]ليسيتي[ و ]هيرچهيم[ (2000)، برونسپاري فناوري اطلاعات عبارتست از مديريت داراييهاي سیستم های اطلاعات، افراد و فعاليتهايي که براي دستيابي به سطوح عملکرد از قبل مشخص شده مورد نياز ميباشد و شامل عمليات مراکز داده، شبکه و مديريت ارتباطات، توسعه و نگهداري سيستم ها و آموزش ميباشد. این محققان برونسپاري فناوري اطلاعات را به سه دسته تقسيم نموده اند. اولين دسته مربوط به تقاضاهاي کوتاه مدت مانند استفاده از برنامه نويسان قراردادي ميباشد. دسته دوم، مديريت پروژه ميباشد که براي پروژه هاي خاص و يا بخشي از کار سيستم هاي اطلاعاتي مورد استفاده قرار مي گيرد، مانند استفاده از تامين کنندگان خارجي براي توسعه يک سيستم جديد، پشتيباني از برنامه هاي کاربردي موجود، مديريت ارتباطات و شبکه يا آموزش ميباشد. دسته سوم که برونسپاري کامل ناميده مي شود که عبارت از تصميم مديريت براي محول نمودن کامل پشتيباني سختافزار و نرمافزار سازمان يا شرکت به يک فروشنده خارجي ميباشد که در اين صورت فروشنده مزبور مسئوليت عمليات مراکز داده و دیگر مسئولیتها را دارا ميباشد]8[. بعضي از انواع برونسپاري كه در حيطه فناورياطلاعات وجود دارند عبارتند از: برونسپاري سيستم‌هاي كاربردي، برونسپاري فرآيندهاي كسب‌وكار و برونسپاري زيرساخت.
2-2. دلايل برونسپاري فناوري اطلاعات
شناسايي انگيزه هاي صاحبان کسب و کار در برونسپاري فعاليتهاي فناوري اطلاعات نقش مهمي در شناسايي راهکارهاي توسعه اين نوع از برونسپاري دارد زيرا نشانگر حوزه هايي است که با صرف کمترين منابع، بيشترين توسعه تحقق مي يابد. مطالعات زيادي درباره دلايل برونسپاري انجام گرفته است. اکثر شرکتهاي خصوصي و دولتي به دليل مزاياي زياد برونسپاري، اين فعاليت را آغاز نموده اند]9[. با بررسی پیشینه پژوهش دلایلی که توسط محققان مختلف برای برونسپاری فناوری اطلاعات ارائه شده است استخراج شده است که این دلایل عبارتند از: کاهش و يا کنترل هزينه هاي عملياتي]10، 11، 12، 14،13[، تمرکز بر کسب وکار اصلي و کسب مزيت رقابتي] 10،7،12،11 [، ارتقاء سطح خدمات] 7،14 [، کمبود نيروي متخصص]15،12 [، سود حاصل از تفاوت دستمزدهاي کارکنان داخلي با قيمت تمام شده برونسپاري]17،16[، بر طرف نمودن نياز هاي نقدينگي و آزاد شدن سرمايه] 7،14،10،12 [، فقدان منابع داخلي] 7،12 [، افزايش انعطاف پذيري بخش سیستم های اطلاعاتی]14،18[، ريسک هاي مربوط به توليد محصولات داخلي شرکت، وظايف نامعلوم و پيچيدگي فعاليتها و بهبود جايگاه منطقه اي يا بين المللي شركت] 12،7 [، بهبود قابليت و کيفيت سيستم هاي اطلاعاتي]14،10 [، غلبه بر عوامل محيطي مانع کسب و کار]10،18[، تسريع فرآيند مهندسي مجدد، انعطاف ساختار سازمان و فراهم آمدن امكان اعمال تغييرات مورد نياز]7،12،11[، امكان انتقال تكنولوژي هاي نوين و پيشرفته]14،11[، تمرکز روي راهبردهاي سیستم های اطلاعاتی]14،18 [و اختصاص منابع به فعاليتهاي درآمد زا و هسته اي] 7،12 [.
2-3. معيارهاي انتخاب پیمانکار مناسب
زمانيکه سازماني بخشي از فعاليتهاي خود را برونسپاري مي نمايد به ميزان نسبتاً زيادي به پیمانکار خود وابسته مي شود و ميتوان گفت که در اينصورت عملکرد سازمان وابسته به پیمانکاران خود خواهد بود. از آنجاييکه تصميمات اشتباه در این انتخاب عواقب جبران ناپذيري براي سازمان خواهد داشت، بنابراين ارزيابي، مديريت و انتخاب بهترين پیمانکار از ميان پیمانکاران بالقوه ضروري به نظر مي رسد. برخي از شرکتها و سازمانها براي انتخاب پيمانکار در مناقصات از معيار کمترين هزينه استفاده ميکنند در صورتي که اين معيار به تنهايي نمي تواند کيفيت و موفقيت پروژه را تضمين نمايد]19[. معيارها در واقع عواملي هستند که ارزيابان مي توانند با استفاده از آنها، پيمانکاران و عملکرد آنها را در پروژههاي مختلف مورد بررسي قرار دهند. با بررسی پيشينه پژوهش معيارهاي انتخاب پیمانکار مناسب در برونسپاري فناوري اطلاعات استخراج شده است که اين معيارها به همراه منابع مربوط به هر يک در جدول 1 قابل مشاهده مي‌باشند.
جدول 1: معيارهاي انتخاب پیمانکار مناسب در برونسپاري فناوری اطلاعات مستخرج از پيشينه پژوهش
معيار | منبع | معيار | منبع |
اوضاع اقتصادي | ]7،20،22،21[ | استفاده از فناوريهاي جديد | ]22[ |
مهارت مديريتي | ] 7، 22، 23، 21، 24، 25، 26، 27، 28[ | ایجاد امکانات کمک آموزشي | ] 22، 25 [ |
کيفيت | ] 7، 20، 8، 22، 29، 21، 30، 24، 31، 25، 32، 33، 34، 26[ | عملکرد مطلوب بخش سیستم های اطلاعات | ] 22، 30، 34 [ |
ميزان تجربه | ] 20، 23، 29، 25، 3، 34، 27، 28 [ | سطوح خدمت بالا | ] 22، 35[ |
مهارت فني و تکنولوژيکي | ] 20، 23، 29، 25، 33، 34، 36[ | ثبات مالي | ] 22، 29، 24، 25، 34، 27، 28 [ |
سرمايه هاي فيزيکي | ]37، 7، 12، 21، 27، 28 [ | هزينه | ] 22، 30، 24، 32، 38، 33، 3، 34، 26، 36، 39[ |
سرمايه هاي فکري | ] 37، 7، 8، 21، 26، 27، 28 [ | مهارت مديريت منابع انساني بخش سیستم های اطلاعات | ] 23، 21، 24، 25 [ |
انطباق فرهنگي | ] 37، 3، 34، 39 [ | تواناييمديريت روابطبرونسپاري | ] 23، 21، 24، 25، 26 [ |
ميزان اعتبار/ قابليت اعتماد | ] 30، 22، 29، 25، 28 [ | قدرت مالي | ]40، 24، 25، 3، 27 [ |
قيمت | ] 8، 29، 31، 25، 33، 35[ | تحويل به موقع | ] 29، 24، 31، 25، 32، 38، 33 [ |
انعطافپذيري قرارداد | ] 8، 35، 26، 39، 31 [ | سهم بازار | ] 29 [ |
داشتن روابط نزديک | ] 8، 22، 25، 29، 33، 3، 26 [ | خدمات پس از فروش | ] 30، 31، 25 [ |
انطباق مکانی | ] 8، 25، 39 [ | امنيت | ] 8، 28 [ |
انعطاف پذيري | ] 22، 29، 31، 38، 3، 26، 39 [ | عوامل سياسي | ] 31، 42[ |
دارا بودن پرسنل متخصص | ] 22، 7، 8، 21، 37 [ | استفاده از زيرساختهاي ارتباطي مناسب | ] 25، 38 [ |
پاسخگويي به موقع | ] 22، 25، 32، 38، 33، 41، 26 [ | ميزان بهره برداري از ظرفيت | ] 25، 43[ |
نوآوري | ] 41 [ |
|
|
2-4. روشهاي انتخاب پیمانکار مناسب
در سالهاي اخير روشهاي بسياري جهت اتخاذ تصميمات مربوط به انتخاب پیمانکار مناسب در روابط برونسپاري مورد استفاده قرار گرفته است. بيشتر تصميمات برونسپاري مبتني بر روشهاي چند معياره و تصميم گيري گروهي مي‌باشند. یکی از روشهايي که براي انتخاب پیمانکار مورد استفاده قرار گرفته شده است روشي است که در آن ]آراز[ و همکارانش(2007) از روش ]پروموته[5که يکي از روشهاي تصميم گيري چند معياره ميباشد و نيز از روش برنامه ريزي هدف فازي براي انتخاب پیمانکار لايق و توانا استفاده نموده اند]24[ . روش تصميم گيري چند شاخصه ترکيبي نيز از ديگر روشهايي است که توسط ]وانگ[ و ]يانگ[ براي برونسپاري سيستم هاي اطلاعاتي ارائه شده است]21[. از روشهاي هوشمند بکار برده شده مي توان به چارچوب پشتيباني از تصميم هوشمند که بر اساس استدلال مبتني بر مورد ميباشد و براي ارزيابي و انتخاب پیمانکار فناوري اطلاعات در يک محيط فازي توسعه داده شده اشاره نمود]34[. علاوه بر روشهاي ذکر شده، بسياري از محققان نيز با استفاده از روشهاي آماري مانند تحليل اجزاء اصلي6 و تحليل عاملي7 ]44[، تکنيکهاي تحليل داده مانند تحليل خوشه اي، تحليل تميز کننده8 ، تحليل فراگيري داده9 ]45[ و شبيه سازي]40[، به ارزيابي پیمانکار پرداخته اند. ]وات[ و همکارانش(2010) در پژوهش خود از روش آزمايش انتخاب مجزا10، براي انتخاب پيمانکار استفاده نموده اند. ] ياساميس [و همکارانش (2002) ، يک مدل ارزيابي کيفي عملکرد پيمانکار ارائه داده اند که مي تواند در فرآيند انتخاب پيمانکار و بررسي صلاحيت هاي او بکار رود. مدل آنها بر اساس ليستي از شاخص هاي عملکرد کيفي پيمانکار ميباشد که از پروژه هاي انجام شده قبلي توسط پيمانکار و عملکرد گذشته آنها استخراج شده است]46[. منتظر و همکارانش(2009) نیز يک سيستم تصميم گيري مرکب خبره با استفاده از ]فازي الکتره سه11[ براي انتخاب پیمانکار طراحي نموده اند که شش معیار قیمت، کیفیت، انعطاف پذیری، عوامل سیاسی، زمان تحویل و خدمات پس از فروش را در این سیستم مد نظر قرار داده اند. بسیاری از سیستم های هوشمندی که طراحی شده اند برای انتخاب تامین کننده در زنجیره تامین طراحی شده اند که از جمله آنها می توان به سيستم خبره اي که توسط ]وکورکا[ و همکارانش(1996)، براي ارزيابي و انتخاب تامين کنندگان طراحي شده اشاره نمود. سيستم طراحي شده آنها، با استفاده از پوسته ]ویپی اکسپرت12 [ طراحي شده است]47[. در پژوهش دیگری ابزار هوشمندی برای مديريت پیمانکاران براي محک زني آنها در برونسپاري طراحي شده است. ابزار طراحي شده، با استفاده از روشهاي استنتاج مبتني بر مورد و نيز شبکه هاي عصبي براي انتخاب و محک زني پیمانکاران بکار مي رود. ابزار هوشمند طراحي شده با استفاده از زبان ويژوال ]سی پلاس13[ ايجاد شده است]48[. سيستم هوشمند مبتني بر دانش پیمانکاران نيز توسط ]چوي[ و همکارانش طراحي شده است . اين سيستم که با استفاده از زبان ويژوال بيسيک طراحي شده، براي ارزيابي و انتخاب پیمانکاران بکار مي رود. سيستم پشتيباني از تصميم آنها، بر اساس استنتاج مبتني بر مورد ميباشد که در عمليات برونسپاري مورد استفاده قرار مي گيرد]49[. در پژوهش ديگري، يک سيستم پشتيباني از تصميم هوشمند براي مديريت موثر برونسپاري فناوریاطلاعات طراحي شده است. اين سيستم از استنتاج مبتني بر مورد استفاده نموده و استنتاج مبتني بر قواعد و تکنيکهاي برنامه نويسي را در يک محيط فازي يکپارچه مي نمايد و با استفاده از زبان برنامه نويسي پرولوگ14 توسعه داده شده است]34[.
2-5. سيستم خبره فازی
سيستم خبره به عنوان يکي از شاخه هاي مهم هوش مصنوعي ميباشد]50[ که راه حل بسياري مفيدي براي حل مسائل هوش مصنوعي ارائه مي دهد. در واقع سيستم خبره يک برنامه هوشمند کامپيوتري است که از دانش و رويه هاي استنتاج براي حل مسائلي که به اندازه کافي مشکل بوده و نياز به تخصص خاص انساني دارند استفاده مي نمايد]51[. امروزه مي توان کاربردهاي بسيار سيستم هاي خبره را در کسب و کارها، پزشکي، علوم، و مهندسي و نيز در کتب، مجلات، کنفرانس ها و بسياري از محصولات مشاهده نمود. اين سيستم ها با استفاده از دانش فرد خبره به حل مشکلات و تصميم گيري مي پردازند. کاربر ابتدا واقعيت ها15 يا ديگر اطلاعات را براي سيستم خبره فراهم مي نمايد، و در پاسخ يک توصيه يا تخصص دريافت مي نمايد. خود سيستم خبره شامل دو عنصر مهم ميباشد]52[ موتور استنتاج : برنامه اي است که با تجزيه و تحليل قواعد و دانش ذخيره شده در مخزن دانش نتايج منطقي را ارائه مي نمايد]53[. دو روش استنتاج در سيستم هاي خبره وجود دارد: زنجيره روبه جلو16 و زنجيره رو به عقب17. زنجيره رو به عقب استنتاجي است که از واقعيت ها به سمت نتايج پيش مي رود در حاليکه استنتاجي که از سمت فرضيه ها به عقب، يعني واقعيت ها حرکت مي کند زنجيره رو به عقب ناميده مي شود ]52[، 2) پايگاه دانش: از تخصص و دانش افراد خبره جهت ساخت پايگاه دانش استفاده مي شود. دانش مي تواند بصورت قواعد18 و يا موردها19 در پايگاه دانش ذخيره شود]54[. مزاياي سيستم خبره شامل افزايش قابليت دسترسي، کاهش هزينه، کاهش خطر، پايداري، تخصص چندگانه، افزايش اعتماد، تبيين، پاسخ سريع، ثابت و غير احساسي در همه زمان ها و غیره می باشد]52[.
براي گنجاندن عدم قطعيت و ماهيت طبيعي تجريد در روش تصميمگيري انسان در سيستم هاي هوشمند، سيستم هاي خبره فازي روش کارا و دقيقتري را پيشنهاد مي کنند. زيرا اين روش سعي دارد که تقريب، عدم قطعيت و شرايط مرزي کيفي را از طريق مجموعه هاي فازي با توابع عضويت مربوطه به نمايش گذارد. سيستمي با چنين قابليت انعطاف پذيري، توابعي که به اصطلاحات انسان يعني قوانين زبانشناختي اگر-آنگاه نزديک باشند را پياده سازي و ارزيابي مي کند. اين عمل با استفاده از منطق فازي که از پشتوانه محکم و محرز رياضي برخوردار است صورت مي گيرد. اين موضوع ثابت شده است که سيستم هاي خبره فازي سيستم هايي قابل اعتماد می باشند و پياده سازي آنها به راحتي انجام پذير است]55[ .
3- روش پژوهش
اين پژوهش از لحاظ هدف يا جهت گيري، كاربردي و از لحاظ اجرا يا استراتژي، توصيفي از نوع پيمايشي ميباشد. در این پژوهش پس از استخراج 33 معیار از پیشینه پژوهش، سعی شد تا به دسته بندی معیارها در قالب مولفه های مربوطه از طریق مشورت با چند خبره، پرداخته شود و معیارهایی که مشابه بوده و یا با هم همپوشانی دارند در قالب یک معیار، در نظر گرفته شوند و در نهایت، از 33 معیار، 26 معیار در نظر گرفته شد تا برای نظر سنجی از خبرگان، مورد استفاده قرار گیرد. بنابراین در پرسشنامه پژوهش، به بررسی توانایی شاخص ها در سنجش مولفه ها و نیز تعیین میزان اهمیت هر یک از آنها توسط خبرگان پرداخته شده است. جامعه آماري مورد نظر شامل خبرگان فناوري اطلاعات و خبرگاني که در زمينه برونسپاري صاحب نظر مي‌باشند و نسبت به موضوع پژوهش آگاهي کافي دارند و نيز مديران ارشد و مديران فناوري اطلاعات شرکتهايي که به برونسپاري فعاليتهاي فناوري اطلاعات خود مي پردازند و با چالش مهم انتخاب پیمانکار مناسب روبرو هستند، ميباشد. در این پژوهش 26 معیار مشخص شده در قالب 9 مولفه تقسیم بندی شده اند. جهت تعيين ميزان اهميت هر يک از معيارها در هر يک از مولفه هاي 9 گانه، از نرم افزار ]اکسپرت چویس20[ که مبتني بر روش تحليل سلسله مراتبي ميباشد، استفاده شده و به منظور طراحي سيستم خبره نرم افزار ]متلب21[ به کار برده شده است. در نهايت پس از طراحي سيستم خبره مورد نظر، جهت اطمينان از عملکرد مناسب اين سيستم در انتخاب پیمانکار مناسب، به استفاده از اين سيستم در يک شرکت فناوری اطلاعات که به برونسپاري نمودن فعاليتهاي فناوری اطلاعات خود مي پردازد مبادرت شده است و نتايج حاصل از استفاده از اين سيستم با روش مورد استفاده در شرکت مذکور مقايسه شده و عملکرد اين سيستم سنجيده شده است.
سنجش روايي پرسشنامه نخست از طريق ارزيابي دقيق و گسترده پيشينه پژوهش و سپس مشورت با چند خبره فناوري اطلاعات انجام شد. سپس از خبرگان فناوري اطلاعات به روش گلوله برفي نظر خواهي شد که از میان آنها 32 خبره به پرسشنامه پژوهش پاسخ دادند. جهت بررسی پایایی پرسشنامه از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شده است که براي قسمت اول پرسشنامه يعني تعيين مرتبط بودن معيارها با مولفه ها، مقدار این ضریب 0.832 ، و براي قسمت دوم پرسشنامه يعني ميزان اهميت معيارها در برونسپاري درون مرزي مقدار 0.843، بدست آمد که از لحاظ آماري نشان دهنده پايايي پرسشنامه ميباشد.
3-1. اطلاعات جمعيت شناختي
جامعه آماری این پژوهش اساتيدی که در زمینه فناوری اطلاعات و برونسپاری آن صاحب نظر بوده، و مدیران و متخصصان برجسته کسب و کار در داخل و خارج از کشور هستند که دارای تحصیلات لازم در حوزه این پژوهش می باشند که به شيوه حضوري و الکترونيکي از آنها خواسته شد تا به پرسشنامه پاسخ دهند. طبق نتایج، ميانگين سن خبرگان 37.19 سال است. پاسخ دهندگان به پرسشنامه از لحاظ جنسيت، 27 نفر(84.4%) مرد و 5 نفر(15.6%) زن مي‌باشند. از نظر رشته تحصيلي 12 نفر(37.5%) در گرايشهاي مختلف مديريت از جمله مديريت فناوری اطلاعات، مديرت صنعتي، مديريت سيستم، مديريت بازرگاني، مديريت اطلاعات و علم مديريت و مهندسي، 8 نفر(25%) در مهندسي صنايع، 6 نفر(18.8%) در مهندسي فناوری اطلاعات، 3 نفر(9.4%) در سياستگذاري علم و فناوري، 3 نفر(9.4%) در مهندسي کامپيوتر تحصيل کرده اند. از نظر سطح تحصيلات، 24 نفر(75%) مدرک دکتري، 7 نفر(21.9%) دانشجوي دکتري و 1 نفر(3.1%) نيز مدرک کارشناسي ارشد دارند. از لحاظ وضعيت شغلي، 27 نفر(84.4%) به فعاليتهاي دانشگاهي، 2 نفر(6.3%) در کسب وکار و 2 نفر(6.3%) نيز در هر دو زمينه مشغول هستند. از نظر ميزان تجربه، ميانگين تجربه آنها 7.16 سال ميباشد.
3-2. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها
برای آزمون مرتبط بودن هر يک از معيارها با مولفه های 9 گانه مربوطه با توجه به ماهيت دوگانه پاسخ ها، از آزمون دوجمله اي22 استفاده شده است که از آزمونهاي ناپارامتريک ميباشد. در اين قسمت طبقه 1 به معناي پاسخ بلي و طبقه 2 به معناي پاسخ خير در نظر گرفته شدند. مقدار احتمال پايه اي پيش فرض 50 % و نقطه برش23 1 در نظر گرفته شده است. نتایج حاصل از آزمون دو جمله ای برای همه مولفه ها در سطح اطمینان 95%، مقدار 0.00 بدست آمده است که نشان دهنده اين است که همه تقسيم بندي هاي صورت گرفته از معيارها در قالب مولفه هاي مربوطه مناسب بوده و همه آنها توسط خبرگان تاييد گشته اند.
در مرحله بعدی تجزیه و تحلیل دادهها تاثير هر يک از معيارها بر موفقيت برونسپاري درون مرزي فناوري اطلاعات آزمون شده است. براي آزمون این قسمت ميانگين ميزان تاثير اقدامات اين سطوح را محاسبه نموده و سپس در سطح معناداري 0.05 بوسيله آزمون ]تی[ و در سطح اطمينان 95% مورد بررسي قرار گرفته است. نتایج در جدول 2 قابل مشاهده می باشد. همانطور که در جدول 2 نیز مشخص شده است از 26 معیار مشخص شده 21 معیار تایید و 5 معیار انطباق مکانی، انطباق فرهنگی، روابط نزدیک با پیمانکار، اوضاع مطلوب اقتصادی کشور پیمانکار و ثبات سیاسی کشور پیمانکار توسط خبرگان تایید نشده اند. رد شدن 4 معیار انطباق فرهنگی و مکانی و ثبات سیاسی و اوضاع اقتصادی به دلیل این است که این معیارها بیشتر در برونسپاری برون مرزی اهمیت دارند. زیرا در برونسپاری درون مرزی هر دو شرکت برونسپاری کننده و پیمانکار در یک کشور قرار دارند لذا تایید نشدن آنها در برونسپاری درون مرزی طبیعی به نظر می رسد اما در مورد معیار روابط نزدیک با پیمانکار بسیاری از خبرگان معتقدند تنها داشتن روابط نزدیک شرکت برونسپاری کننده و پیمانکار نمی‌تواند نشان دهنده کفایت و صلاحیت پیمانکار باشد.
[1] . Information Technology
[2] . Outsourcing
[3] . Offshore outsourcing
[4] . Captive offshoring
[5] . PROMETHEE
[6] . Principle component analysis
[7] .Factor analysis
[8] .Discriminant analysis
[9] .Data envelopment analysis
[10] . Discrete Choice Experiment
[11] . fuzzy ELECTRE III
[12] . VP-Expert
[13] . C++
[14] . Prolog
[15] . Facts
[16] . Forward chaining
[17] . Backward chaining
[18] . Rules
[19] . Cases
[20] . Expert choice
[21] . MATLAB
[22] .Binomial Test
[23] . Cut point
جدول 2: نتایج حاصل از آزمون تی و وزن هر یک از معیارها
مولفه | معیار | N | ميانگين | انحراف معيار | df | T | سطح معناداري | وزن | |
مالی | ثبات مالي | 32 | 4.09 | 0.777 | 31 | 7.96 | 0.000 | 0.254 | |
قدرت مالي | 32 | 4.06 | 0.619 | 31 | 9.71 | 0.000 | 0.190 | ||
هزينه هاي برونسپاري | 32 | 4.56 | 0.759 | 31 | 11.64 | 0.000 | 0.556 | ||
مدیریتی | انعقاد قرارداد منعطف | 32 | 3.63 | 0.907 | 31 | 3.90 | 0.000 | 0.395 | |
مهارت مديريت منابع انساني بخش IT | 32 | 4.06 | 0.716 | 31 | 8.40 | 0.000 | 0.238 | ||
توانايي مديريت روابط برونسپاري | 32 | 3.41 | 0.946 | 31 | 2.43 | 0.021 | 0.367 | ||
منابع | مهارت فني و تکنولوژيکي | 32 | 4.47 | 0.621 | 31 | 13.37 | 0.000 | 0.525 | |
سرمايه هاي فيزيکي | 32 | 4.13 | 0.751 | 31 | 8.47 | 0.000 | 0.167 | ||
سرمايه هاي فکري | 32 | 3.97 | 0.782 | 31 | 7.01 | 0.021 | 0.308 | ||
کیفیت | کيفيت محصول | 32 | 4.78 | 0.620 | 31 | 23.99 | 0.000 | 0.589 | |
سطوح بالاي خدمت | 32 | 4.44 | 0.669 | 31 | 12.15 | 0.000 | 0.411 | ||
تعهد | پاسخگويي به موقع به نياز مشتريان | 32 | 4.28 | 0.634 | 31 | 11.43 | 0.000 | 0.331 | |
تحويل به موقع محصول يا خدمت | 32 | 4.31 | 0.644 | 31 | 11.52 | 0.000 | 0.332 | ||
خدمات پس از فروش | 32 | 4.00 | 0.718 | 31 | 7.87 | 0.000 | 0.337 | ||
میزان انطباق | انطباق مکاني | 32 | 2.97 | 1.09 | 31 | 0.16- | 0.872 | - | |
انطباق فرهنگي | 32 | 2.84 | 0.85 | 31 | 1.04- | 0.305 | |||
روابط نزديک با پیمانکار | 32 | 3.16 | 1.08 | 31 | 0.82 | 0.420 | |||
انعطاف پذيري پیمانکار | 32 | 4.38 | 0.66 | 31 | 11.79 | 0.000 | |||
اطمینان | ميزان اعتبار/ اعتماد | 32 | 4.41 | 0.95 | 31 | 8.41 | 0.000 | 0.414 | |
امنيت بالاي پیمانکار | 32 | 4.47 | 0.57 | 31 | 14.65 | 0.000 | 0.586 | ||
توانایی | ميزان تجربه | 32 | 3.88 | 0.83 | 31 | 5.94 | 0.000 | 0.312 | |
عملکرد مطلوب بخش IT پیمانکار | 32 | 4.00 | 0.84 | 31 | 6.71 | 0.000 | 0.331 | ||
استفاده از فناوريهاي جديد | 32 | 4.69 | 0.59 | 31 | 16.12 | 0.000 | 0.188 | ||
نوآوري پیمانکار | 32 | 3.44 | 0.98 | 31 | 2.52 | 0.017 | 0.169 | ||
عوامل محیطی | اوضاع مطلوب اقتصادي کشور پیمانکار | 32 | 3.00 | 1.11 | 31 | 0.000 | 1.000 | - | |
ثبات سياسي کشور پیمانکار | 32 | 3.22 | 1.09 | 31 | 1.13 | 0.269 | |||
شکل 1: چارچوب نهايي پژوهش براي برونسپاري درون مرزي IT
در مرحله بعدی ميزان اهميت هر يک از معيارهای تایید شده در مولفه هاي 8 گانه با استفاده از نرم افزار ]اکسپرت چویس 11 [ سنجيده شده است. اين نرم افزار با استفاده از تکنيک تحليل سلسله مراتبي1 قادر به مقايسه زوجي گزینه هاي
مختلف و تعيين وزن معيارها ميباشد. در اين بخش، از داده هاي حاصل از جدول دوم پرسشنامه که از خبرگان خواسته شده بود تا اهميت هر کدام از معيارها را دو به دو در يک طيف 9 تايي مشخص نمايند، استفاده شده است. سپس با وارد نمودن تعداد 32 خبره و ارزيابي هاي صورت گرفته توسط آنها براي مقايسه زوجي هر کدام از معيارها در هر مولفه، هر کدام از معيارها دو به دو با يکديگر مقايسه شده و وزن هر کدام از آنها در هر مولفه توسط نرم افزار تعيين شده اند (شکل 2 نمونه ای از عملکرد این نرم افزار برای مولفه مالی و وزن محاسبه شده توسط آن را نشان می دهد). تعيين اهمیت هر کدام از معيارها براي طراحي سيستم خبره مورد نظر مورد نياز ميباشد زيرا با مشخص شدن اهميت هر کدام، وزن بيشتري به معيار مربوطه تعلق خواهد يافت. در نظر گرفتن وزن هر یک از معیارها در سيستم خبره مورد نظر سبب افزايش قابليت و کارايي سيستم خواهد شد. وزن هر یک از معیارها در ستون آخر جدول 2 قابل مشاهده می باشد. برای معیارهایی که در مرحله قبل تایید نشده اند و نیز برای مولفه هایی که شامل تنها یک معیار می باشند وزنی محاسبه نشده است.
میزان ناسازگاری محاسبه شده توسط نرم افزار برای همه معیارها کمتر از 0.1 می باشد. مطابق استاندارد ميزان ناسازگاري بايد کمتر يا مساوي 0.1 باشد.
شکل 2: نمونه ای از عملکرد نرم افزار اکسپرت چویس برای مولفه مالی
4- طراحي سيستم خبره فازي انتخاب پیمانکار در برونسپاري فناوری اطلاعات
جهت طراحي اين سيستم خبره، از نرم افزار ]متلب[ استفاده شده است و از امکانات واسط گرافيکي کاربر و جعبه ابزار منطق فازی2 آن استفاده شده است و با برقراري ارتباط ميان اين دو بخش، سعي شده است تا سيستمي طراحي شود که با داشتن واسط گرافيکي کاربر مناسب، کاربر پسند بوده و با استفاده از جعبه ابزار منطق فازي، انعطاف پذيري و عملکرد سيستم بهبود يابد. در اين سيستم خبره بطور کلي چهار پنجره برای کاربر و به ترتیب ظاهر می‌شود که در سه پنجره اول، کاربر اطلاعات لازم را به سيستم وارد مي نمايد و در نهايت در پنجره چهارم، نتايج حاصل از تجزیه و تحلیل سيستم در اختيار کاربر قرار مي گيرد.
با اجرا نمودن سيستم خبره، در اولين پنجره ظاهر شده نخست سيستم بصورت مختصر برای کاربر معرفي می‌شود، سپس اطلاعات لازم و اوليه از کاربر گرفته مي شود. کاربر بايد اطلاعات مورد نياز درباره تعداد پیمانکارانی که جهت انتخاب، نياز به بررسي و ارزيابي آنها را دارد وارد نمايد. همچنين تعداد متخصصان سازمان مورد نظر نيز بايد توسط کاربر وارد شود. منظور از متخصصان سازمان، افرادی است که در فرآیند انتخاب پیمانکار مناسب از میان پیمانکاران بالقوه برای سازمان مشارکت دارند. حداکثر تعداد متخصصانی که کاربر مي تواند انتخاب نمايد 10 نفر ميباشد. سوالي که در ادامه از کاربر پرسيده مي شود اين است که آيا قبلاً کاربر از سيستم مورد نظر استفاده نموده است يا خير. با پاسخ به اين سوال نحوه کار سيستم بر اساس پاسخ متفاوت خواهد بود که اين قسمت مربوط به قابليت انعطاف پذیری سيستم ميباشد که در ادامه به آن پرداخته خواهد شد. پس از وارد نمودن همه اطلاعات لازم، کاربر با انتخاب نوع برونسپاري فناوری اطلاعات(برونسپاری درون مرزی یا برون مرزی) وارد مرحله بعدی می‌شود. نخستين پنجره مربوط به سيستم در شکل 3 نشان داده شده است. اين بخش طوري طراحي شده است که در صورت وارد کردن اطلاعاتي معتبر و صحيح وارد مرحله بعدي مي شود، در غير اينصورت از کاربر خواسته مي شود تا اطلاعات صحيح را وارد نمايد تا سيستم بتواند به کار خود ادامه دهد.
در پنجره بعد، کاربر بايد اطلاعات مربوط به معیارهای موجود در چارچوب پژوهش یعنی وضعيت مالي، مديريتي، منابع، کيفيت، اطمينان و تعهد پیمانکار اول را وارد نمايد. در اين قسمت کاربر با استفاده از متغيرهاي زباني که در منوي کشويي مشخص شده اند، وضعيت پیمانکار در هر معيار را وارد مي نمايد. پس از آن، در صورتي که کاربر تجربه استفاده از سيستم را داشته باشد می‌تواند مقدار وزن های پيش فرض را تغییر دهد( اين بخش مربوط به قابليت انعطافپذیری سيستم ميباشد که در بخش 4-2 مورد بررسي قرار می گیرد). سپس، با فشردن دکمه"Set Weights" وزنهاي هر معيار محاسبه مي شود. این وزن ها، وزنهایی هستند که توسط نرم افزار اکسپرت چویس محاسبه شده اند. پاسخ هايي که کاربر انتخاب مي کند و وزن هايي که محاسبه مي شود به عنوان ورودي تابع فازي به ماژول فازي فرستاده مي شود تا بر اساس توابع عضويت مشخص شده در اين جعبه ابزار، خروجي فازي، محاسبه شده و به کاربر نمايش داده شود(ماژول سيستم استنتاج فازي در بخش 4-1 به تفصيل بيان می‌شود). در اين پنجره 6 بخش مجزا مربوط به 6 مولفه وجود دارد که کاربر بايد در هر بخش عمليات ذکر شده را انجام داده تا بتواند مقدار خروجي محاسبه شده را مشاهده نمايد. پس از اينکه همه اطلاعات در اين پنجره وارد شد و مقدار مولفه ها محاسبه گرديد، کاربر مي تواند با فشردن دکمه Next وارد مرحله بعدي شده و يا اينکه با فشردن دکمه Cancel سبب توقف عمليات گردد(شکل 4).
پس از اينکه کاربر همه اطلاعات را وارد نمود و امتياز شش مولفه مذکور محاسبه شد با فشردن دکمه Next پنجره بعدي ظاهر مي شود. در پنجره سوم، اطلاعات مورد نياز براي دو مولفه توانايي و سطح انطباق نيز بايد توسط کاربر وارد شود.
پس از اينکه امتياز همه مولفه ها توسط سيستم محاسبه گرديد، کاربر مي تواند امتيازات محاسبه شده براي پیمانکار مورد نظر خود در اين پنجره مشاهده نمايد.
شکل 3: نخستين پنجره سيستم خبره انتخاب پیمانکار
با فشردن دکمه "Calculate total grade of this service provider" امتياز حاصل از همه مولفه ها براي پیمانکار جاري و بر اساس ارزيابي هاي متخصص جاري محاسبه مي گردد. امتیازهای حاصل از نظرات متخصصان مختلف معمولا متفاوت می باشد زیرا اهمیت بعضی از معیارها از نظر متخصصان، متفاوت می باشد و هدف این سیستم، تصمیم گیری نهایی از طریق ارزیابی امتیازهای حاصل از متخصصان مختلف می باشد.
شکل 4: نمونه ای از پنجره دوم سیستم خبره
در صورت اينکه تعداد متخصصانی که در اين فرآيند درگير هستند و تعداد آنها توسط کاربر در پنجره اول مشخص شده بيشتر از يک متخصص باشد، با فشردن دکمه "Next expert" سيستم مجدداً به پنجره دوم( يعني پنجره اي که اطلاعات مربوط به پیمانکار در ارتباط با معيارها و مولفه هاي مشخص شده توسط کاربر بايد وارد شود) برمي گردد تا اطلاعات مربوط به پیمانکار جاري توسط متخصص بعدي وارد شود و امتياز پیمانکار بر اساس نظر متخصص بعدي توسط سيستم محاسبه گردد. اين مراحل به تعداد متخصصان موجود در فرآيند برونسپاري تکرار مي شود. شکل 5 پنجره مربوط به اين مرحله را نشان مي دهد.
همانطور که در شکل نيز مشخص است، امتيازهاي محاسبه شده بر اساس نظرات سه متخصصی که در فرآيند برونسپاري حضور داشته اند، محاسبه شده و توسط کاربر قابل مشاهده ميباشد. پس از اينکه همه متخصصان ارزيابي هاي خود را از پیمانکار مورد نظر بر اساس معيارها و مولفه هاي مذکور انجام دادند، کاربر مي تواند با فشردن دکمه "Result" وارد پنجره بعدي شود.
شکل 5 : پنجره سوم سیستم خبره
در پنجره بعدي، کاربر مي تواند تعداد پیمانکارانی را که در پنجره اول وارد نموده بود مشاهده نمايد. همچنين امتياز پیمانکار جاري که بر اساس ميانگين امتيازهاي محاسبه شده بر اساس ارزيابي هاي متخصصان بدست آمده نيز در اين پنجره قابل مشاهده ميباشد. در صورتيکه تعداد پیمانکارانی که کاربر در پنجره اول وارد نموده و تمايل به مقايسه امتياز آنها دارد بيشتر از يک باشد، با فشردن دکمه "Calculate the grade of next service provider" کاربر مي تواند همه مراحل قبل را براي پیمانکار بعدي انجام داده و امتياز محاسبه شده براي آن را مشاهده نمايد.
پس از اينکه امتياز مربوط به همه پیمانکاران بر اساس نظر متخصصان سازمان يا شرکت محاسبه گرديد، در اين پنجره کاربر مي تواند امتياز هر يک از پیمانکاران را مشاهده نمايد. در قسمت انتهايي اين پنجره، سيستم اين امکان را به کاربر مي دهد تا با فشردن دکمه "Specify the best and worst service providers"، امتيازهاي مربوط به پیمانکارانی که داراي بالاترين و پايين ترين امتيازها بوده اند را مشاهده نمايد. بنابراين کاملاً مشخص است که اين سيستم با دارا بودن قابليت محاسبه امتياز مربوط به پیمانکاران و بر اساس ارزيابي هاي متخصصان، اين امکان را به سازمان يا شرکت برونسپاري کننده مي دهد تا با مقايسه امتيازها بتواند مناسب ترين پیمانکار را بر اساس نياز خود انتخاب نمايد و امکان موفقيت پروژه هاي برونسپاري خود را افزايش دهد. شکل 6 مربوط به آخرين پنجره سيستم خبره ميباشد.
شکل 6: پنجره مربوط به نتايج نهايي ارائه شده توسط سيستم خبره انتخاب پیمانکار
4-1. بررسي ماژول فازي سيستم خبره
سيستم خبره طراحي شده يک سيستم خبره فازي ميباشد که با استفاده از اطلاعات وارد شده توسط کاربر و بر اساس متغيرهاي زباني به عنوان ورودي، خروجي فازي را توليد و پس از فازي زدايي در اختيار کاربر قرار مي دهد. بدين منظور، جهت طراحي چنين سيستمي از جعبه ابزار منطق فازي ]متلب[ استفاده شده است. در اين مرحله براي هر يک از مولفه هاي برونسپاري درون مرزي، متغيرهاي ورودي و خروجي مشخص شده اند. در برونسپاري درون مرزي 8 مولفه وجود دارند که براي هر يک از مولفه ها سيستم استنتاج فازي جداگانه با استفاده از نرمافزار ]متلب[ و جعبه ابزار منطق فازي آن طراحي شده است. يعني ماژول برونسپاري درون مرزي فناوری اطلاعات، خود شامل 8 سيستم استنتاج فازي ميباشد. براي مثال، براي مولفه مالي يک سيستم استنتاج فازي به نام وضعيت مالي طراحي شده است که شامل سه متغير ورودي و يک متغير خروجي ميباشد. متغيرهاي ورودي همان معيارهاي مولفه مالي يعني ثبات مالي، قدرت مالي، و هزينه هاي برونسپاري مي‌باشند که مقدار آنها توسط کاربر مشخص مي شود و خروجي سيستم استنتاج فازي، متغيري به نام وضعيت مالي ميباشد. سیستم استنتاج فازی مربوط به مولفه مالی در شکل 7 نشان داده شده است. براي هر کدام از مولفه هاي بيان شده، سيستم هايي مشابه سيستم استنتاج فازي مولفه مالي طراحي شده است. سپس براي هر يک از متغيرهاي ورودي و خروجي تعيين شده، مجموعه هاي فازي و توابع عضويت مشخص شده اند.
شکل 7: سيستم استنتاج فازي مربوط به مولفه مالي
در اين سيستم بر اساس بررسي پيشينه پژوهش و توابع عضويت بکار برده شده توسط سيستم هاي مشابه طراحي شده و نيز با استفاده از نظرات خبرگان، از تابع عضويت مثلثي(trimf) استفاده شده است. اين تابع هم براي متغيرهاي ورودي و هم براي متغيرهاي خروجي همه مولفه ها بکار برده شده است. تابع عضويت مثلثي تابعي از بردار X ميباشد که مبتني بر سه پارامتر a، b وc به صورت زیر ميباشد:
که پارامترهاي a و c در راسهاي پاييني و پارامتر b در راس بالايي مثلث واقع شده اند. براي مثال براي متغير ثبات مالي، از سه تابع عضويت مثلثي(Low، medium و high) استفاده شده است(شکل 8). محدوده متغيرهاي ورودي 0 تا 5 و محدوده متغيرهاي خروجي 0 تا 15 در نظر گرفته شده است. تابع عضويت Low شامل سه پارامتر (2 0 2-) ميباشد. تابع عضويت medium داراي سه پارامتر (4.5 2.5 0.5) ميباشد و تابع عضويت high نيز داراي سه پارامتر(7 5 3) ميباشد. براي متغير خروجي financial status نيز از سه تابع عضويت مثلثي(bad، acceptable و good) استفاده شده است.
شکل 8: تابع عضويت متغير ورودي ثبات مالي
ايجاد پايگاه قانون فازي در اين سيستم با استفاده از ویرایشگر قواعد3 و بصورت اگر-آنگاه4 صورت گرفته است. اين به معناي اين است که براي هر يک از مولفه هاي برونسپاري درون مرزي پايگاه قانوني ايجاد شده است که شامل قوانين فازي مربوطه مي‌باشند که بر روي مجموعه هاي فازي عمل مي نمايند. براي مثال، پايگاه قوانين مولفه مالي شامل 27 قانون ميباشد(شکل 9). در کل، براي برونسپاري درون مرزي فناوری اطلاعات تعداد 211 قانون در سيستم ايجاد شده است. همچنین روش استنتاج فازی روش ممدانی و الگوريتم استنتاج مورد استفاده، زنجيره پيشرو5 ميباشد. در اين سيستم، روش And بکار برده شده روش min، و روش Or بکار گرفته شده روش max ميباشد. روشهاي Implication و Aggregation نيز به ترتيب روشهاي min و max مي‌باشند. جهت فازي زدايي خروجي بدست آمده از ميان روشهاي مختلف فازي زدايي براي روش استنتاج ممداني، از روش مرکزیابی6 استفاده شده است.
شکل 9: قوانين مولفه مالي در برونسپاري درون مرزي IT
4-2. قابلیتهای سیستم خبره انتخاب پیمانکار
سیستم طراحی شده دارای قابلیتهای متعددی است که يکي از آنها قابليت انعطاف پذیری ميباشد. از آنجايي که وزن و اهميت هر يک از معيارها براي سازمان هاي مختلف، متفاوت ميباشد، بنابراين سيستم قادر است بر اساس تجربه قبلي هر سازمان از کاربرد سيستم، وزن هر معيار را متناسب با آن تنظيم نمايد. به این ترتیب که با اجراي سيستم، در اولين پنجره ظاهر شده سوالي از کاربر پرسيده مي شود مبني بر اينکه آيا کاربر قبلاً از سيستم استفاده نموده است يا خير و اگر استفاده نموده آيا تجربه موفقي داشته است يا خير. جهت پاسخ به اين سوال، سه گزينه براي انتخاب کاربر وجود دارد. اگر کاربر تجربه موفقي در اثر استفاده از سيستم در گذشته داشته باشد، پاسخ "بلي" را انتخاب مي کند و در غير اينصورت پاسخ "خير" را انتخاب مي نمايد. در صورتيکه کاربر هيچ تجربه قبلي از استفاده از سيستم نداشته باشد، گزينه "کاربر جديد" را انتخاب مي نمايد. بر اساس پاسخ کاربر به اين سوال، نوع عمليات سيستم متفاوت خواهد بود. در صورتيکه پاسخ "بلي" انتخاب شده باشد، به معناي اين است که وزن هاي پيش فرض در نظر گرفته شده در سيستم، براي سازمان مربوطه نسبتاً مناسب ميباشد و امکان بهبود اين وزن ها نيز براي کاربر(سازمان مربوطه) فراهم ميباشد. حال در مرحله تنظيم وزن ها، سيستم اين امکان را به کاربر مي دهد تا با مشخص نمودن مقداري که مطلوب اوست، بتواند مقدار وزن ها را تغيير دهد(البته اين محدوديت براي کاربر وجود دارد که هر مقداري را نمي تواند وارد سيستم نمايد و مقدار وارد شده نبايد سبب اختلال در نرمال بودن وزن ها شود). بدين ترتيب، وزن معيارهاي با اهميت براي سازمان بيشتر و وزن معيارهاي کم اهميت براي سازمان کمتر خواهد شد و نتايج محاسبه شده توسط سيستم دقيق تر مي شود. در صورتي که پاسخ "خير" انتخاب شده باشد، به معناي اين است که وزن هاي پيش فرض در نظر گرفته شده در سيستم، براي سازمان مربوطه نامناسب ميباشد و مي توان مقدار وزن ها را براي کاربر(سازمان مربوطه) بهبود داد. در این صورت وزن معيارهاي پر اهميت براي سازمان بيشتر و وزن معيارهاي کم اهميت براي سازمان کمتر خواهد شد و نتايج محاسبه شده توسط سيستم دقيق تر مي شود. در صورتي که کاربر يک کاربر جديد باشد، با انتخاب پاسخ "کاربر جديد" عمليات سيستم متفاوت خواهد بود. در اين صورت وزن هر يک از معيارها بر اساس مقدارهاي پيش فرض مشخص شده، تنظيم خواهد شد.
از ديگر قابليت هاي سيستم، مي توان به منوهاي طراحي شده جهت کمک به کاربر در استفاده از سيستم اشاره نمود. هر پنجره اي که براي کاربر ظاهر مي شود، حاوي منوي کمکی(Help) ميباشد که جهت ياري رساندن به کاربر براي نحوه انجام عمليات توسط سيستم، طراحي شده اند. منوي کمکی موجود در هر پنجره، با پنجره هاي ديگر متفاوت ميباشد، و اطلاعات لازم را در ارتباط با کار با پنجره جاري در اختيار کاربر قرار مي دهد. همچنين در منوي سيستم، قابليت چاپ نتايج حاصل شده از سيستم براي کاربر نيز در نظر گرفته شده است. از دیگر قابلیت های سیستم می توان به مقایسه پیمانکاران مختلف فناوری اطلاعات، اتخاذ نظرات متخصصان مختلف سازمان و دربرداشتن ماژول برونسپاری برون مرزی اشاره نموده که البته در این مقاله تنها به معرفی ماژول برونسپاری درون مرزی پرداخته شد. بنابراين مجموعه اين قابليت ها مي تواند کاربر پسند بودن سيستم طراحي شده را که از اهداف اوليه هر سيستم ميباشد، افزايش دهد.
4-2. اعتبارسنجي سيستم
آخرين مرحله اي که در اين پژوهش وجود دارد، مربوط به اعتبارسنجي سيستم خبره طراحي شده در يک سازمان واقعي و با داده هاي واقعي ميباشد. جهت اعتبار سنجي اين سيستم، شرکت خدمات سيستم هاي کاربردي کاسپين انتخاب شده است که به عنوان يکي از شرکت هاي عضو گروه پارسيان فعاليت ميکند. فعاليت اصلي این شرکت ارائه خدمات در زمينه طراحي و توليد نرم افزارهاي کاربردي، بوميسازي نرم افزارهاي خارجي و طراحي تامين و پياده سازي زيرساخت هاي سخت افزاري و نرم افزاري است. اين شرکت برخي از فعاليتهاي مورد نظر خود را با توجه به اهداف و استراتژيهاي خود برونسپاري مي نمايد. فرآيند انتخاب پیمانکار در اين شرکت، در چند گام متوالي صورت مي گيرد. در مرحله اول، شرکت به بررسي فعاليت مورد نظر مي پردازد به طوری که اگر فعاليت مورد نظر قبلاً توسط پیمانکاری انجام شده باشد، و پروژه مورد نظر با موفقيت انجام شده باشد، با احتمال بيشتري پیمانکار سابق انتخاب خواهد شد. در غير اينصورت، اگر در مورد فعاليت جديدي تصميم به برونسپاري گرفته شود، اين فعاليت با فعاليتهاي مشابه تطبيق داده مي شود و پیمانکارانی براي ارزيابي انتخاب خواهند شد که توانسته باشند فعاليتهاي مشابه قبلي را با موفقيت به اتمام برسانند. در مرحله بعدي، به ارزيابي حجم فعاليت و هزينه هاي مالي آن پرداخته مي شود و بر اساس حجم فعالیت و هزینه های مالی آن شاخص های مختلفی برای ارزیابی پیمانکار در نظر گرفته شده و افراد مختلفی در فرآیند ارزیابی درگیر می‌شوند. بر اساس آئين نامه اجرايي معاملات شرکت مزبور، برونسپاري جزو خريدهاي شرکت محسوب مي شود و اين خريد ها بر اساس هزينه هايشان به 5 دسته خريد هاي جزئي، خريد هاي خرد، خريد هاي متوسط، خريد هاي عمده و خريدهاي کلان تقسيم بندي مي شوند. در صورتیکه برونسپاری جزئی و خرد باشد، از شاخص های گروه الف و در غیر اینصورت از شاخص های گروه ب برای انتخاب پیمانکار در این شرکت استفاده می‌شود. شاخص هاي گروه الف، شامل معيارهاي تجربه پیمانکار، داشتن روابط قبلي با آن، اعتبار آن و هزينه هاي برونسپاري ميباشد. اما شاخص هاي گروه ب به دليل اينکه حجم مالي آن بسيار و افراد بيشتري در فرآيند درگير مي‌باشند متعدد می باشد که فرآیند آن بدین صورت می باشد: بررسي جايگاه تخصصي پیمانکاران بالقوه در بازار، که شرکت اين کار را از طريق آناليز بازار شرکت پیمانکار و نيز بررسي رتبه آن بر اساس رتبه بندي شوراي عالي انفورماتيک انجام مي دهد. همچنين توانايي هاي پیمانکاران نيز در اين مرحله در نظر گرفته مي شود و در نهايت يک ليست کوتاهي از پیمانکارانی که داراي جايگاه تخصصي مناسب، رتبه خوب و توانايي بالا باشند تهيه مي شود. سپس، گردش مالي پیمانکاران انتخاب شده در مرحله اول مورد بررسي قرار مي گيرد و بر اين اساس نيز يک سري از پیمانکاران غربال مي شوند. در مرحله بعد، تجارب شرکت هاي موجود در ليست، مورد ارزيابي قرار مي گيرند و به آنها، پرداخته مي شود. سپس، نحوه مديريت پیمانکاران ارزيابي مي شود و ميزان آشنايي هر يک از آنها با best practice ها و استانداردها سنجيده مي شود. در اين مرحله ساختار سازماني و نحوه ارائه خدمات توسط هر يک از آنها نيز بررسي مي گردد. در ادامه، انعطاف پذيري هر يک از پیمانکاران بررسي می‌شود. منظور از انعطاف پذيري اين است که تا چه حد هر يک از آنها درخواست هاي مطرح شده توسط شرکت کاسپين را پذيرفته و اجرا مي نمايند. سپس، کيفيت خدمات پیمانکاران مورد ارزيابي قرار مي گيرد و سطوح خدمت آنان در توافقات سطوح خدمت بررسي مي شود. در مرحله بعد، به بررسي امکانات فني و تکنولوژيکي پیمانکاران در شهرستان ها و نقاط مختلف بر اساس گستره جغرافيايي خدمات پرداخته مي شود. در نهايت قيمت تمام شده خدمات براي هر يک از پیمانکاران محاسبه مي شود و قيمت هاي مذکور با يکديگر مقايسه مي شوند. پس از اتمام همه اين مراحل، بر اساس معيارهاي ذکر شده، مناسبترين پیمانکار توسط تصميم گيرندگان انتخاب خواهد شد.
اين شرکت در نظر دارد تا در زمينه سيستم مديريت پروژهها از تحليل و طراحي تا پياده سازي و تست سيستم به برونسپاري بپردازد. جهت برونسپاري اين فعاليت، سه پیمانکار بالقوه وجود دارند که شرکت درصدد است تا از ميان آنها، مناسبترين پیمانکار را انتخاب نمايد. برای تصمیم گیری در این مورد، جلسه ای تشکیل و تصمیم گیرندگان، بر اساس شاخص های گروه ب وضعیت هر یک از پیمانکاران را ارزیابی و مشخص نموده اند که نتایج در جدول 3 نشان داده شده است. بنا به درخواست شرکت مذکور از ذکر نام پیمانکاران و ميزان هزينه هاي پروژه خودداري شده است.
جدول 3: ارزيابي هاي صورت گرفته از پیمانکاران توسط تصمیم گیرندگان بر اساس شاخص هاي گروه ب در شرکت کاسپین
شاخص هاي مورد نظر شرکت | پیمانکار 1 | پیمانکار 2 | پیمانکار 3 |
جايگاه تخصصي و رتبه شرکت | بسيار مناسب | نسبتاً مناسب | نامناسب |
گردش مالي | کم | زياد | نسبتاً زياد |
تجربه | 4 سال | 7 سال | 3 سال |
توانايي مديريت و ارائه خدمات بر اساس استانداردها | نسبتاً مطلوب | بسيار مطلوب | نسبتاً مطلوب |
انعطاف پذيري | کم | زياد | متوسط |
کيفيت خدمات و بررسي سطوح خدمت | خوب | خيلي خوب | خوب |
امکانات فني و تکنولوژيکي در نقاط مختلف | نسبتاً خوب | خوب | نسبتاً خوب |
قيمت تمام شده | زياد | زياد | زياد |
همانطور که از اطلاعات موجود در جدول نيز پيداست، بر اساس نظر شرکت مذکور، پیمانکار دوم، مناسبترين انتخاب براي برونسپاري سيستم مديريت پروژه ميباشد. جهت بررسي نتايج حاصل از سيستم خبره طراحي شده، از متخصصان شرکت که در فرآيند انتخاب پیمانکار مشارکت داشتند( سه متخصص) خواسته شد تا اطلاعات مربوط به هر پیمانکار را در سیستم وارد کنند. مسلم است که معیارهایی که در سیستم در نظر گرفته شده نسبت به معیارهای مورد نظر شرکت، جامع تر بوده و بنابراین امکان تصمیم گیری صحیحتری را فراهم می آورد. در نهايت امتياز هر يک از پیمانکاران توسط سيستم محاسبه گرديد که اين امتيازها به شرح زير ميباشد:
پیمانکار 1 =46.5534 ، پیمانکار 2 =61.4272، پیمانکار 3 =50.553
همانطور که ملاحظه مي شود با مقايسه امتيازات داده شده توسط سيستم به هر يک از پیمانکاران، پیمانکار دوم با اختلاف نسبتاً زيادي امتياز بيشتري نسبت به بقيه کسب نموده است. بنابراين سيستم با مشخص نمودن بيشترين و کمترين امتياز، انتخاب پیمانکار 2 را منطقي مي داند. مقايسه نتيجه حاصل از سيستم و نتيجه حاصل از فرآيند انتخاب پیمانکار شرکت کاسپين، نشان دهنده تشابه نتایج حاصل شده و در نتیجه عملکرد مطلوب سيستم از طریق محاسبه امتیازهای هر یک از پیمانکاران ميباشد. مشاهده مي شود که سيستم طراحي شده به دليل در نظر گرفتن معيارهای بيشتر و نيز وزن آنها، مي تواند امتياز دقيق مربوط به هر يک از پیمانکاران را محاسبه نموده و امکان مقايسه راحتتري براي کاربر فراهم آورد.
5- نتیجه گیری
برونسپاری یکی از استراتژیهایی است که بسیاری از سازمان ها جهت کسب مزایای رقابتی از آن استفاده می کنند. فشارهایی که نیروهای رقابتی بر سازمان وارد می کنند سبب شده تا بسیاری از سازمان ها و شرکت ها به برونسپاری فناوری اطلاعات که یکی از انواع برونسپاری می باشد روی آورند. یکی از مسائل مهم مطرح در برونسپاری، انتخاب پیمانکار مناسب می باشد تا احتمال پیروزی این پروژه ها افزایش یابد. اين پژوهش علاوه بر اينکه با هدف شناسايي معيارهاي مهم جهت انتخاب پیمانکار مناسب در برونسپاري درون مرزی فناوري اطلاعات انجام گرفته است، تعيين ميزان اهميت هر يک از معيارها و در نهايت طراحي سيستم خبره فازي انتخاب پیمانکار نيز از ديگر اهداف اين پژوهش محسوب مي شود. جهت انجام اين پژوهش 26 معیار انتخاب پیمانکار در برونسپاری فناوری اطلاعات از پیشینه پژوهش استخراج گردید و سپس در قالب 9 مولفه مالی، مدیریتی، منابع، کیفیت، اطمینان، توانایی، میزان انطباق، تعهد و عوامل محیطی طبقه بندی شد و در نهایت از طریق پرسشنامه از خبرگان این حوزه خواسته شد تا نظر خود را راجع به طبقه بندی انجام گرفته و نیز معیارهای مهم مشخص شده و اهمیت هر یک از آنها در برونسپاری درون مرزی فناوری اطلاعات ارائه دهند. پس از اتخاذ نظر 32 خبره، براي تجزيه و تحليل داده ها از دو آزمون آماري دو جمله ای و آزمون ]تی[ بهره گرفته شده است. به منظور محاسبه وزن هر یک از معیارها در مولفه های مربوطه از نرم افزار] اکسپرت چویس[ که مبتنی بر تحلیل سلسله مراتبی می باشد استفاده شد. در نهايت پس از طراحي سيستم خبره مورد نظر بر اساس هر یک از مولفه ها و معیارهای مربوطه و اوزان محاسبه شده، نتايج حاصل از آن با نتايج واقعي در شرکت کاسپين مقايسه گرديد و عملکرد سيستم مورد بررسي قرار گرفت. نتایج حاصل از اعتبار سنجی سیستم مورد نظر حاکی از عملکرد مطلوب سیستم و اعتبار نتایج حاصل از آن دارد.
برای پژوهش های آینده پیشنهاد می‌شود تا با افزودن ماژول برونسپاري برون مرزي-درون شرکتي کاربرد سیستم گسترش یابد همچنین استفاده از شبکه هاي عصبي نیز می‌تواند موجبات بهبود قابليت يادگيري سيستم را فراهم آورد. از پيشنهادات ديگري که مي توان مطرح نمود اين است که مي توان با طراحي سيستم هايي مشابه براي انتخاب پیمانکار در فرآيند برونسپاري، و استفاده از آنها در بسياري از سازمانها و شرکتها، از ميزان هزينه هايي که در اثر بکارگيري افراد مختلف و نيز فعاليتهاي انجام گرفته در اين فرآيند براي سازمان يا شرکت پديد مي آيند کاست و با اعتبار سنجي اين سيستم ها، به تدريج چنين سيستم هايي جايگزين روشهاي سنتي بکار گرفته شده در سازمانها گردند.
قدردانی
در پایان از موسسه تحقیقات ارتباطات و فناوری اطلاعات که این پژوهش با حمایت مالی آن سازمان به انجام رسیده است سپاسگذاری می‌شود.
منابع
1.Webster, S. (2004). Offshore. CFO , 45-76.
2.Metters, R. (2007). A typology of offshore and outsourcing in electronically transmitted services. Operations & Management, 26 , 198-211.
3.Barthelemy, J. (2003). The seven deadly sins of outsourcing. Academy of Management Executive 17(2) , 87-100.
4.Wadhawa, V., & Ravindran, A. (2007). Vendor selection outsourcing. Computers & Operations Research, 43 , 3725-3737.
5.McCarthy, I., & Anagroustou, A. (2004). The impact of outsourcing on the transaction costs and boundaries of manufacturing. Internal Journal of Production Economics, 88(1) , 61-71.
6.Atesci, K., Bhagwatwar, A., Deo, T., Desouza, K., & Baloh, P. (2010). Business process outsourcing: A case study of Satyam Computers. International Journal of Information Management, 30 , 277-282.
7.Kahraman, C., Engin, O., Kabak, O., & Kaya, I. (2008). Information systems outsourcing decisions using a group decision-making approach. Engineering Application of Artifitial Intelligence 22 , 832-841.
8.Khalfan, A., & Gough, T. (2000). IS/IT Outsourcing Practices in the Public Sector: A Case Study of a Developing Country. Mexico: Business Information Technology Management:Leveraging International Opportunities.
9.Schniederjans, M. (2007). Preface focused issue on operations research and outsourcing. Computer & Operations Research, 34 .
10.Smith, A., Mitra, S., & Narasimhan, S. (1998). Information systems outsourcing: A study of pre event firm characteristics. Journal of Management Information Systems, 15(2) , 33-61.
11.Clott, C. (2004). Perspectives on global outsourcing and the changing nature of work. Business and Society Review, 109(2) , 153-170.
12.Klepper, R., & Wendell, J. (1999). Outsourcing information technology systems and services. Retrieved from Business orum: WWW.businessforum.com
13.Bryson, K., & Ngwenyama, O. (2006). Managing risks in information systems outsourcing: An approach to analyzing outsourcing risks and structuring incentive contracts. Operational Research, 174 , 245-264.
14.Claver, E., Reyes, G., Jose, G., & Juan, L. (2002). Information systems outsourcing: Reasons, reservations and success factors. Logistica Information Management, 15(4) , 294-308.
15.Lacity, M., & Hirshheim, R. (2000). The myth and realities of information technology insourcing. Communications of the ACM, 43(2) , 99-107.
16.Gonzalez, R., Gasco, J., & Liopis, J. (2006). Information systems outsourcing: A literature analysis. Information & Management, 43 , 821-834.
17.Wright, S., & Boschee, K. (2004). The offshore It provider is under fire- will the US company be next? Employee Relations Law Journal, 30(1) , 60.
18.Laudon, K., & Laudon, J. (2005). Essentials of management information systems managing the digital firm(6 th ed.). NJ: Pearson Education.
19.Banaitiene, N., & Banaitis, A. (2006). Analysis of criteria for contractor's qualification evaluation. Technological and Economic Development of Economy,12(4) , 276-282.
20.Hsu, P., & Hsu, M. (2006). Optimizing the information outsourcing practices of primary care medical organizations using entropy and TOPSIS. Quality and Quantity, On line first.
21.Wang, J.-J., & Yang, D.-L. (2007). Using a hybrid multi-criteria decision aid method for information. Computers & Operations Research 34 , 3691-3700.
22.Yang, C., & Huang, J.-B. (2000). A Decision Model for IS Outsourcing. International Journal of Information Management 20 , 225-239.
23.Lacity, M. C., Khan, S. A., & Willcoks, L. P. (2009). A review of the IT outsourcing literature: Insights for practice. Journal of Strategic Information Systems 18 , 130-146.
24.Araz, C., Ozfirat, P., & Ozkarahan, I. (2007). An integrated multi criteria decision-making methodology for outsourcing management. Computers & Operation Research 34 , 3738-3756.
25.Ha, S. H., & Krishnan, R. (2008). A hybrid approach to supplier selection for the maintenance. Expert Systems with Applications 34 , 1303-1311.
26.Liou, J., & Chuang, Y. (2010). Developing a hybrid multi-criteria model for selection of outsourcing providers. Expert systems with applications, 37 , 3755-3761.
27.Jaskowski, P., Biruk, S., & Bucon, R. (2010). Assessing contractor selection criteria weights with fuzzy AHP method application in group decision environment. Automation in Construction, 19 , 120-126.
28.Hassanzadeh Amin, S., & Razmi, J. (2009). An integrated fuzzy model for supplier management: A case study of ISP selection and evaluation. Expert System with Application, 36 , 8639-8648.
29.Chen, L., & Wang, T.C(2009).Optimizing partners’choice in IS/IT outsourcing projects: Production Economics120 , 233-424.
30.Isiklar, G., Alptekin, E., & Buyuyozkan, G. (2007). Application of a hybrid intelligent decision support model in logistic outsourcing. Computers & Operation Research 34 , 3701-3714.
31.Montazer, G., Qahri Saremi, H., & Ramezani, M. (2009). Design a new mixed expert decision aiding system using fuzzy ELECTRE III method for vendor selection. Expert System with Applications 36 , 10837-10847.
32.Faeza, F., Ghodsypour, S., & O’Brien, C. (2007). Vendor selection and order allocation using an integrated fuzzy. Int. J. Production Economics.
33.Shyur, H., & Shih, H. (2006). A hybrid MCDM model for strategic vendor selection. Mathematical and Computer Modelling 44 , 749-761.
34.Büyüközkan, G., & Feyzioğlu, O. (2006). An intelligent decision support system for IT outsourcing. FSKD, LNAI 4223 , 1303-1312.
35.Parry, B. (1997). IS Outsourcing. Kuwait: Unpublished notes on IS outsourcing, BP Consultancy Company.
36.Watt, D., Kayis, B., & Willey, K. (2010). The relative importance of tender evaluation and contractor selection criteria. International Journal of Project Management, 28 , 51-60.
37.Hafeez, K., Malak, N., & Zhang, Y. (2007). Outsourcing non-core assets and competences of a firm using analytic hierarchy process. Computers and Operations Research 34 , 3592-3608.
38.Ghodsipour, S., & O'Brien. (1998). A decision support system for supplier selection using an integrated analytic hierachy process and linear programming. Int. J. Production Economics 56-57 , 199-212.
39.Gustin, C., Daugherty, P., & Ellinger, A. (1997). Supplier selection decisions in systems/ software purchases. International Journal of Purchasing Material Management , 1-46.
40.Paisittanand, S., & Olson, D. (2006).A simulation study of IT outsourcing in the credit card business.European Journal of Operational Research, Article in Press, Available through(www.sciencedirect.com).
41.Kuang, C. (2006). Using fuzzy sets and grey decision-making to construct the performance evaluation model of firm’s outsourcing management:a case study of avionics manufacturer in Taiwan. Quality and Quantity 40,577-593.
42.Yang, D., Kim, S., Nam, C., & Min, J. (2007). Developing a decision model for business process outsourcing. Computers and operations research, 34(12) , 3769-3778.
43.Tam, M. C., & Tummala, R. V. (2001). An application of the AHP in vendor selection of a telecommunication system. Omega 29 , 171-182.
44.Carr, A., & Pearson, J. (2002). The impact of purchasing and supplier involvement on strategic purchasing and its impact on firm’s performance. Operations and Production Management 22(9) , 1032-1055.
45.Lie, J., Ding, F., & Lall, V. (2000). Using data envelopment analysis to compare suppliers for supplier selection and performance improvement. Supply Chain Management:an International Journal 5(3) , 143-150.
46.Yasamis, F., Arditi, D., & Mohammadi, J. (2002). Assessing contractor quality performance. Construction Management and Economics, 20 , 211-223.
47.Vokurka, R., Choobineh, J., & Vadi, L. (1996). A prototype expert system for the evaluation and selection of potential suppliers. International Journal of Operations & Production Management, 16(12) , 106-127.
48.Choy, K., Lee, W., & Lo, V. (2002). An intelligent supplier management tool for benchmarking suppliers in outsource manufacturing. Expert Systems with Applications 22 , 213-224.
49.Choy, K., Lee, W., Henry, C., & Choy, L. (2005). A knowledge-based supplier intelligence retrieval system for outsource manufacturing. Knowledge-Based Systems, 18 , 1-17.
50.Metaxiotis, K., Psarras, J., & Askounis, D. (2002). GENESYS: An expert system for production scheduling. Industrial Management and Data Systems 2 , 309-317.
51.Feigenbaum, E. (1982). Handbook of artificial intelligence. Heuris Tech Press/ William Kaufman.
52.Giarratano, J. (1998). expert systems principles and programming. third edition: PWS publishing company.
53.Wang. (1994). A course in fuzzy systems and control. Prentice-Hall.
54.Matthews, C. (2003). A formal specification for a fuzzy expert system. Information and Software Technology 45 , 419-429.
55.Rogers, E., & Li, Y. (1993). Parallel processing in a control systems environment. London: Prentice Hall.
[1] . AHP
[2] . Fuzzy Logic
[3] . Rule Editor
[4] . if-then
[5] . Forward chaining
[6] . centroid
