ارزیابی تغییرات مدیریتی و کالبدی- فضایی شهرهایِ پیرامون مادرشهر تهران (موردپژوهی: شهر قدس)(مقاله پژوهشی)
محورهای موضوعی : برنامه ریزی شهری
حمیدرضا کوزه گر
1
,
دکتر علیرضا استعلاجی
2
1 - دانشجو
2 - یادگار امام ره
کلید واژه: تغییرات مدیریتی, تغییرات کالبدی- فضایی, شهرهای پیرامونی, شهر قدس, کلان‌شهر تهران,
چکیده مقاله :
شهرگرایی شتابان، رشد روزافزون شهرها، افزایش تراکم جمعیت در نواحی شهری ناشی از مهاجرت و تبدیل کانون‌های روستایی به مکان‌های گسسته‌ی شهری و ادغام شهري به شهري دیگر سبب برهم خوردن تعادل فضایی جمعیت و برنامه‌ریزی، آسیب‌های اجتماعی و دگرگونی های کالبد شهری فراگیر شده است که این تغییرها، نیاز به تغییرات مدیریتی و کالبدی- فضایی دارد. مدیریت حریم کلان‌شهرها به دلایل مختلف اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و زیست‌محیطی، موضوعی چالش‌برانگیز و تنش‌آفرین در روابط بین سطوح حکومتی بوده است. کلان‌شهر تهران نیز در رابطه با مسائل توسعه در نواحی حریم با چالش‌هایی پرشمار روبه‌رو است. این مدیریت به لحاظ عمل‌کردی و و جغرافیایی، یک مدیریت پراکنده است؛ از این رو، ضرورت به‌کارگیری نظام مدیریت یک‌پارچه‌ی شهری در این نواحی بایسته است. جامعه آماری شامل شهروندان و کارشناسان(مدیران و مسئولان) شهرقدس است که بر اساس برآورد فرمول کوکران، این تعداد برای شهروندان برابر با 384 نفر و برای کارشناسان برابر با 226 نفر تعیین شده و برای تجزیه‌وتحلیل داده‌های پژوهش از نرم‌افزار SPSS و برای آزمون فرضیه‌ها از آزمون t تک متغیره بهره گیری شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که مدیریت یک پارچه در شهر قدس، به عنوان یکی از شهرهای پیرامون مادرشهر تهران، در سطحی نامناسب قرار دارد و تنها برقراری این مدیریت باعث پیش رفت عمرانی، خدماتی و رضایت عمومی می‌شود. در همین راستا، فرضیه ی پژوهش مورد تأیید قرار گرفته است و پیوستنِ شهر قدس به شهر تهران از جنبه ی بهبود مدیریتی و کالبدی- فضایی در شهر قدس، اثرگذار است. کارشناسان و مردم شهر قدس در الحاق شهر قدس به شهر تهران دیدگاه موافق دارند و باورمندند که این عمل به دگرگونی های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی و افزایش اعتبارات برای طرح‌های عمرانی شهر قدس می‌انجامد.
Rapid urbanization, rising growth of cities, ever-increasing accumulation of population in urban areas caused by migration, and finally converting the rural centers to urban detached places, and attaching a city to another one have unbalanced population and planning’s spatial equilibrium, social damages and extended physical changes. These changes need managerial and physical- spatial transformations. Managing the boundaries of metropolises due to various economical, political, social and environmental reasons is a challenging problem among the connections of governmental levels. As well, Tehran metropolis has encountered a lot of problems in relation to development around its borders. This management is functionally and geographically a dispersed one. Therefore, applying urban integrated management system in these areas is an imperative need. The statistical population includes citizens and Experts (managers and officials) of the city of Quds. According to Cochran's formula, this number is equal to 384 for citizens and for Experts are designated equal to 226 people. In this paper the research data has been analyzed by SPSS software and the hypothesis has been analyzed by one-variable T-test. The results show that urban integrated management at Qods city as a peripheral town of Tehran metropolis is inappropriate and unacceptable. Only establishing this kind of management can bring about physical and servicing development and public satisfaction. In this relation, Joining Qods city to Tehran metropolis is very effective from the view of managerial and physical- spatial improvement. The city’s experts and residents are agreed with Tehran- Qods combination and believe that this act lead to political, economical, cultural and social transformations and bring about more budgets for Qods city.
1. استعلاجي، عليرضا (1392)، اصول تحقيق و برنامه‌ریزی توسعه، تهران: انتشارات سميع.
2. استیری، حسین (1386)، سیر تحول کالبدی- فضایی روستاها در مسیر گسترش شهر تهران- مورد: روستای طرشت، پایان¬نامه¬ی کارشناسی ارشد، دانشکده¬ی هنرهای زیبای دانشگاه تهران.
3. انتقامی، آرش و استعلاجی، علیرضا، 1393، جایگاه فناوری اطلاعات و ارتباطات در برنامه ریزی روستایی با تاکید بر رویکرد فرهنگی، اجتماعی، دوازدهمین کنگره انجمن جغرافیایی ایران با محوریت آمایش سرزمین، الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت،نجف آباد
4. انوری، سید احمد؛ بهزادفر، مصطفی؛ و شیعه، اسماعیل (1398)، ارتقای اصول مرتبط با نظام کنترل ساخت و ساز بر مبنای رویکرد پایداری و حقوق شهروندی، فصلنامه¬ی علمی- پژوهشی و بين‌المللی انجمن جغرافيايی ايران، سال هجدهم، شماره¬ی 65، بب. 85 – 97.
5. پاپلی یزدی، محمدحسین و رجبی سناجردی، حسین (1389)، نظریه¬های شهر و پیرامون، تهران: سمت.
6. پناهی، رجب و زياری، کرامت‌اله (1388)، بررسی تأثیر فعالیت‌های کشت و صنعت بر شهر نوبنیاد پارس‌آباد، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره‌ی 83.
7. توکلی، حسین و استعلاجی، علیرضا، ارزیابی تغییرات پیوندهای شهر و روستا در نظام توسعه پایدار ناحیه ای- مطالعه‌ی موردی: شهرستان ری و حوزه نفوذ، فصلنامه¬ی علمی- پژوهشی و بين‌المللی انجمن جغرافيايی ايران، شماره¬ی 58، پائیز97
8. چاروسایی، علی و ایلانلو، مریم (1399)، راه¬کارهای مدیریت یک¬پارچه¬ی شهری- نمونه¬ی موردی: شهر اهواز، فصلنامه¬ی علمی- پژوهشی و بين‌المللی انجمن جغرافيايی ايران، سال هجدهم، شماره¬ی 65.
9. حسین زاده، نعمت و استعلاجی، علیرضا و دانیالی، تهمینه،1399،تبیین راهبردهای مدیریت بحران در بافت های فرسوده شهری (مطالعه موردی: منطقه19 شهرداری تهران) فصلنامه نگرش های نو در جغرافیای انسانی، دوره:13، شماره:1
10. حسینی، سیدهادی و سلیمانی مقدم، هادی (1385)، توسعه¬ی شهری و تضعیف مفاهیم محله¬ای، فصل¬نامه¬ی مسکن و انقلاب، شماره‌ی 331.
11. زنگیشه، کامران و استعلاجی، علیرضا، تبیین زیست پذیری روستاهای منطقه کلان شهری تهران- مطالعه‌ی موردی: شهرستان ورامین، فصلنامه¬ی علمی- پژوهشی و بين‌المللی انجمن جغرافيايی ايران، شماره¬ی 58، پائیز97
12. سعیدی، عباس و ابراهیم رستگار، اثربخشي طرحها و پروژههاي عمراني درتوسعه اجتماعي - اقتصادي سكونتگاههاي روستايي مورد: روستاهاي بخش وراوي (شهرستان مهر) نشريه علمي ـ پژوهشي انجمن جغرافياي ايران، سال هفتم، شماره 22 ،پاييز 1388
13. سعیدی، عباس، روابط شهر و روستا و پیوندهاي روستایي- شهري یك بررسي ادراكي، فصلنامه¬ی علمی- پژوهشی و بين‌المللی انجمن جغرافيايی ايران، سال دوم، شمارة 2 بهار و تابستان 1383( تاریخ چاپ : 1385)
14. سعیدی، عباس و صديقه حسيني حاصل (1390)، «ادغام کلان‌شهری سکونتگاه‌های روستایي با نگاهي به کلان‌شهر تهران و پيرامون»
15. سعیدی، عباس، روابط و پیوندهای روستایی- شهری در ایران، تهران: نشر مهرمین.
16. علیمددی، بهاره و استعلاجی، علیرضا (1396)،شناسایی فرصت ها و چالش های ساماندهی سکونتگاه های غیر رسمی از منظر مدیریت شهری (مورد مطالعه: اسلامشهر)، دومین کنفرانس بین المللی مهندسی عمران،معماری ومدیریت بحران،تهران
17. فرهودی، رحمت‌اله و قالیباف، محمدباقر (1388)، تحلیل تقسیمات کالبدی شهری بر اساس مدیریت یک‌پارچه: نمونه‌ی موردی: شهر شیراز، فصلنامه¬ی علمی- پژوهشی و بين‌المللی انجمن جغرافيايی ايران، 6 (18 و 19)، بب. 27- 44).
18. قدیری، محمود و دستا، فرزانه (1395)، « تحليل الگوي رشد كالبدي- فضايي كلان‌شهر تهران »، فصل‌نامه‌ی تحقیقات جغرافیایی، سال سی و یکم، شماره‌ی یکم، بهار 99، شماره‌ی پیاپی 075
19. کارگر، بهمن و همکاران (1390)، شهر، حاشیه و امنیت اجتماعی، تهران: انتشارات سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.
20. ماجدی، حمید (1378)، «زمین مسئله‌ی اصلی توسعه‌ی شهری»، مجله¬ی آبادی، شماره‌ی 33، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران.
21. مرکز آمار ایران (1395)، سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 95، سال‌نامه‌ی آماری ایران.
22. مهرنژادبورا، پیمان (1393)، مدیریت یک‌پارچه‌ی حریم کلان‌شهرها و ارائه‌ی راهبردهای اولویت‌دار با استفاده از تکنیک‌های تحلیلی QSPM & SWOT، پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد، دانشکده‌ی هنرهای زیبای دانشگاه تهران.
23. نوید رضوانی، سعید (1396)، بهبود مدیریت شهری، تهران: دفتر مطالعات برنامه‌ریزی وزارت کشور.
24. هاروی، دیوید (1376)، عدالت اجتماعی و شهر، ترجمه‌ی فرخ حسامیان و دیگران، تهران: شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری.
25. هاشمی، حسین؛ رضویان، محمدتقی؛ و سجادی، ژیلا (1396)، نقش مدیریت شهری در موفقیت روی¬کرد راهبرد توسعه¬ی شهری: نمونه‌ی موردی: شهر قزوین، فصلنامه¬ی علمی- پژوهشی و بين‌المللی انجمن جغرافيايی ايران، سال پانزدهم، شماره¬ی 54، بب. 129- 147).
26. Antrop, M. (2000). “Changing Patterns in The Urbanized Country Side of Western Europe”, in: Landscape Economy Journal, vol 15, No 3, Pp.257-270.
27. Caves, R. W., (2005). Encyclopedia of the City, Routledge Publ., London-New York.
28. Deng, Zh., Huang, J., Rozelle, S. and Uchida, E. (2003). “Growth, Population and Industrialization, and Urban Land Expansion of China”, in: Journal of Urban Economics, No 6, Pp.119-128.
29. Lungo, M., (2001). “Urban Sprawl and Land Regulation in Latin America”, in: Land Lines, Volume 13, N. 2, Pp: 28-39.
30. Sarvar, Rahim; Ashtiani, Majid reza and Akbari, Majid (2017), Examining the Effective Factors on the Realization of Integrated Urban Management. Case Study: Tehran Metropolis, Geographical Society of Iran’s Scientific & Research & International Journal, 15th year, No. 52, Spring. {In Persian}.
