نظریۀ نهادگرایی تاریخی به‌مثابه چارچوبی برای تحلیل روابط دولت و مجلس در جمهوری اسلامی ایران
محورهای موضوعی : پژوهش سیاست نظریجواد محلوجی 1 , حسین مسعودنیا 2 , مسعود شهرام نیا 3
1 - دانش آموخته دکتری علوم سیاسی، دانشگاه اصفهان
2 - دانشیار گروه علوم سیاسی، دانشگاه اصفهان
3 - دانشیار گروه علوم سیاسی، دانشگاه اصفهان
کلید واژه: نهادگرایی, نهادگرایی جدید, نهادگرایی تاریخی, دولت و مجلس. ,
چکیده مقاله :
فهم و تحلیل روابط دولت و مجلس در جمهوری اسلامی ایران در سال های اخیر در کانون توجه سیاست مداران، روزنامه نگاران و محققان قرارگرفته است. از آنجا که واقعیت ها خود سخن نمی گویند و نیاز به تفسیر و سازمان دهی دارند، مقاله بر آن است تا تکیه گاهی نظری برای این منظور فراهم آورد. نقطه عزیمت بحث، نظریۀ نهادگرایی تاریخی و تنقیح جایگاه آن در میان نظریه های مختلف در حوزۀ علوم سیاسی است. پس پرسش این است که نهادگرایی تاریخی چه فرصت و یا بصیرتی را برای جمع‌آوری داده ها و چه ابزاری برای تحلیل آنها در اختیار پژوهشگران این حوزه قرار می دهد؟ پس از آنکه امکان های روشی موجود در نظریۀ نهادگرایی تاریخی برای تحلیل روابط دولت و مجلس استخراج شد، در قسمت دوم، مقاله می کوشد نقشۀ راهنمایی برای جمع آوری و تحلیل داده ها در موضوع روابط دولت و مجلس در سال های پس از بازنگری در قانون اساسی ارائه نماید.
Understanding and analyzing the relationship between government and parliament in the Islamic Republic of Iran has been the focus of politicians, journalists, and researchers in recent years. Since facts do not speak for themselves and need to be interpreted and organized, the article seeks to provide a theoretical basis for this purpose. The starting point of the discussion is the theory of historical institutionalism and the refinement of its position among various theories in the field of political science. The question, then, is what opportunities or insights does historical institutionalism provide for researchers in this field, and what tools for analyzing them? After extracting the methodic possibilities in the theory of historical institutionalism for analyzing the relationship between government and parliament, in the second part, the article tries to provide a guide map for collecting and analyzing data on the relationship between government and parliament in the years after reviewing the constitution.
آزاد ارمکی، تقی و علی جنادله (1393) «پیکربندی نهادی مبتنی بر موازنه قدرت در جامعه سنتی ایران، بازخوانی تحولات ایران از صفویه تا قاجاریه بر اساس رویکرد نهادگرایی تاریخی»، جامعه‌شناسی ایران، سال پانزدهم، شماره 3، صص29- 64.
آشوری، داریوش (1376) دانشنامه سیاسی، تهران، مروارید.
ابوذری، مرضیه (1382) ساختار سیاسی- حقوقی و عملکرد مجلس شورای اسلامی با تأکید بر مجلس پنجم و ششم، پایان¬نامه کارشناسی ارشد، مؤسسه آموزش عالی باقرالعلوم، قم.
الیاسی، مرتضی (1390) «کنترل قدرت در حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه حکومت اسلامی، سال شانزدهم، شماره1 (پیاپی 59)، صص168- 141.
بشیریه، حسین (1385) دیباچه¬ای بر جامعه¬شناسی سیاسی ایران دوره جمهوری اسلامی، تهران، نگاه معاصر.
------------ (1397) احیای علوم سیاسی، تهران، نی.
بشیریه، حسین و حسین قاضیان (1380) «بررسی تحلیلی مفهوم شکاف¬های اجتماعی»، پژوهشنامه علوم انسانی، شماره 30، صص .
74- 39 پیترز، گای (1386) نظریه نهادگرایی در علم سیاست، ترجمه فرشاد مومنی و فریبا مومنی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی، فرهنگ و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی.
پیرسون، پل (1393) سیاست در بستر زمان، تاریخ، نهادها و تحلیل اجتماعی، ترجمه محمد فاضلی، تهران، نی.
حاتمی، عباس (1395) «نقش نظریه در پژوهش¬های سیاسی تاریخی»، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال یازدهم، شماره 2، صص 119- 148.
حبیب¬زاده، توکل و محمد برومند (1391) «جایگاه نظام ریاستی یا پارلمانی در جمهوری اسلامی ایران»، مطالعات حقوقی دولت اسلامی، شماره 1، صص 75- 108.
حسینی¬زاده، سید محمدعلی (1386) اسلام سیاسی در ایران، قم، دانشگاه مفید.
----------------------- (1391) «از نهادگرایی تا گفتمان، درآمدی بر کاربرد نظریه¬های نهادگرایی در علوم سیاسی»، فصلنامه علوم سیاسی، شماره 60، صص 83- 109.
حسینی، سید محمدرضا و دیگران (1391) «اصل 75 قانون اساسی و اختیارات قوه مقننه در بودجه‌ریزی»، فصلنامه مجلس و راهبرد، شماره 70، صص 133- 162.
خمینی (امام)، روح¬الله (1368) صحیفه نور، مجموعه رهنمودهای امام خمینی (ره)، تهران، سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی.
خواجه سروی، غلامرضا (1382) رقابت سیاسی و ثبات سیاسی در جمهوری اسلامی ایران، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
رنانی، محسن (1382) «نقش دولت در اصلاحات نهادی از طریق قانون¬گذاری»، مجلس و پژوهش، سال دهم، شماره 39، صص 13- 30.
رودس.
آر.
آی.
دبلیو (1384) رهیافت نهادی، در روش و نظریه در علوم سیاسی، مارش و استوکر، ترجمه امیرمحمد حاجی یوسفی، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی، صص 83- 106.
ریزوندی، محمدامیر و دیگران (1394) «کاوشی در تعریف نهاد، ارزیابی رویکردهای متأخر بدیل در تعریف نهاد»، فصلنامه برنامه¬ریزی و بودجه، سال بیستم، شماره 4 (پیاپی 131)، صص185- 210.
زارعی، آرمان (1397) پست¬سکولاریسم، دین، دولت و حوزه عمومی در غرب، تهران، نی.
ساندرز، دیوید (1384) تحلیل رفتاری، در:روش و نظریه در علوم سیاسی، دیوید مارش و جری استوکر، ترجمه امیرمحمد حاجی یوسفی، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی، صص 107- 128.
سرزعیم، علی (1396) پوپولیسم ایرانی، تحلیل کیفیت حمکرانی محمود احمدی¬نژاد از منظر اقتصاد و ارتباطات سیاسی، تهران، کرگدن.
شادلو، عباس (1392) اطلاعاتی درباره احزاب و جناح¬های سیاسی ایران امروز، تهران، وزراء.
فقیهی، ابوالحسن و دیگران (1393) «ارزیابی عملکرد مجالس شورای اسلامی در نظام جمهوری اسلامی ایران (مورد مطالعه: مجلس سوم تا هشتم)»، فصلنامه راهبرد، سال بیست¬و¬سوم، شماره72، صص180- 207.
کاظمی، حجت (1392) «نهادگرایی به عنوان الگویی برای تحلیل سیاسی»، دوفصلنامه پژوهش سیاست نظری، شماره 13، صص1- 27.
متوسلی، محمود و دیگران (1388) «نهادگرایی و تأثیر نظریه سرل در مورد نهادها بر آن»، فصلنامه پژوهش¬های اقتصادی، سال نهم، شماره 4، صص113- 136.
مرتجی، حجت (1378) جناح¬های سیاسی در ایران امروز دهه 70، تهران، نقش و نگار.
مرکز مالمیری، احمد و محمدباقر پارسا (1392) اولویت قانون¬گذاری از طریق لایحه یا طرح؟ بررسی آماری نقش قوای مجریه و مقننه در ابتکار قانون¬گذاری، تهران، مرکز پژوهش¬های مجلس.
مشهدی، محمود (1392) «معنا و مفهوم نهاد در اقتصاد نهادگرا، نگاهی به اختلاف موجود بین نهادگرایی قدیم و جدید و نقش نهادها در مناسبات اقتصادی»، فصلنامه پژوهش اقتصادی (رویکرد اسلامی- ایرانی)، سال سیزدهم، شماره 48، صص49- 77.
مهرپور، حسین (1377) «مسئولیت رئیس¬جمهور در اجرای قانون اساسی و جایگاه هیئت پیگیری و نظارت»، فصلنامه راهبرد، شماره 15و 16، صص1- 28.
میرترابی، سید سعید (1396) «تحلیل شیوه¬ها و ابعاد نهادسازی در روند ساخته شدن دولت پس از انقلاب از منظر نهادگرایی تاریخی»، فصلنامه دولت¬پژوهی، سال سوم، شماره 9، صص1- 43.
نبی¬لو، حسین (1386) «بررسی نحوۀ تعامل قوای مجریه و مقننه در بودجه¬ریزی»، فصلنامه اطلاع‌رسانی حقوق، شماره 12، صص31- 52.
نورث، داگلاس، سی (1385) نهادها، تغییرات نهادی و عملکرد اقتصادی، ترجمه محمدرضا معینی، تهران، سازمان برنامه و بودجه.
هاشمی، سید محمد (1385) حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران، میزان.
هانتینگتون، سمویل (1382) سامان سیاسی در جوامع دستخوش دگرگونی، ترجمه محسن ثلاثی، تهران، علم.
های، کالین (1385) درآمدی انتقادی بر تحلیل سیاسی، ترجمه احمد گل¬محمدی، تهران، نی.
هریسی¬نژاد، کمال¬الدین (1387) حقوق اساسی تطبیقی، تبریز، آیدین.
ویلبر، چارلز.
کیو رابرت.
اس هاریسون (1385) «بنیان روش¬شناختی اقتصاد نهادی، مدل الگو، داستان¬سرایی و کل¬گرایی»، ترجمه عباس رحیمی، اقتصاد سیاسی، سال اول، شماره3.
Hall, P. A. , & Taylor, R. C. R. (1996) Political science and the three new institutionalisms. Political Studies, XLIV, 936- 957.
Mahoney, J. (2000) Path dependence in historical sociology. Theory and Society, 29 (4), 507- 548.
March, G. J. & Olsen, J. P. (1984) The New Institutionalism, Organizational Factors in Political Life. American Political Science Review, 78, 734–749.
Steinmo, S. (2008) Historical institutionalism. In D. D. Porta and M. Keating, (Eds.), Approaches and methodologies in the social sciences, A pluralist perspective (pp. 118- 138) Cambridge, Cambridge University Press.
Torfing, J. (2001) Path- Dependent Danish Welfare Reforms, The Contribution of the New Institutionalisms to Understanding Evolutionary Change. Scandinavian Political Studies, 24 (4) 277- 309.
