طراحی نظام توسعۀ مدیریت ایمنی در صنعت هوانوردی کشور
محورهای موضوعی : عمومىحسین خانلری 1 , علیرضا نادری خورشیدی 2 , هادی فقیه علی آبادی 3 , مجتبی اسکندری 4
1 - دانشگاه جامع امام حسین
2 - دانشگاه جامع امام حسین
3 - دانشگاه جامع امام حسین
4 - دانشگاه جامع امام حسین
کلید واژه: مدیریت ایمنی, فرآیند, کلان فرآیند,
چکیده مقاله :
با توجه به اینکه سوانح و حوادث از خطاها و مخاطراتی ناشی میشوند که در کلیه سطوح عملیاتی سیستم هوایی مستتر هستند ضرورت وجود سیستم یا نظامی به منظور مدیریت بر ایمنی، به شکلی یکپارچه روشمند و برنامهریزی شده که الزامات آن به عنوان یک فرهنگ در کل سازمان نهادینه گردد بیش از پیش احساس میشود. روش انجام این پژوهش پیمایشی بوده است. در مرحله اول پیمایش، روش کیفی با مصاحبه ساختار نایافته از گروههای کانونی و نمونهگیری هدفمند ازکلیه مطلعین کلیدی و خبرگان حوزه مدیریت ایمنی، مورد استفاده قرار گرفت. مرحله دوم پیمایش به روش کمی و با پرسشنامهای که اعتبار و پایایی آن مورد تأیید بود در میان افراد جامعه آماری که به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شده بودند، اجرا و با روش مدل معادلات ساختاری تحلیل گردید و در نهایت مدل نهایی تحقیق از بوته آزمایش بیرون آمد. برای سیستم مدیریت ایمنی چهار کلان فرآیند مدیریت عالیه، اصلی، پشتیبانی و بازخورد، به ترتیب اهمیت در نظر گرفته شده است. نتایج تحقیق نشان داد که کلان فرآیند مدیریت عالیه بیشترین تأثیر را بر روی سیستم مدیریت ایمنی دارد، پس از آن بیشترین تأثیر مربوط به کلان فرآیند پشتیبانی است. کمترین تأثیر را کلان فرآیند بازخورد(بررسی سوانح و حوادث) بر سیستم مدیریت ایمنی دارد. در نتیجه، به منظور تقویت اهداف کلیدی و دستیابی به اهداف کلان سیستم مدیریت ایمنی، باید توجه ویژهای به هر یک از این فعالیتها وجود داشته باشد.
Aviation accidents and dangers caused from mistakes which exist in all level and units of executive aviation system. So essence of creation a system for safety management in Iran aviation industry is a decisive issue among country responsibles. Research, planning, methodology and integration are some characters of this system. In fact one of new techniques for enhancing safety level in aviation industry is safety management system, which set up security processes by comprehensive, integrated and systematic aspects also bring certainty to aviation safety management with advanced prevention proceedings. This system converge all processes and activities of management according to enhancing aviation safety level, also help the management to achieve to the aims. Therefore, the main aim of this research is designing a system for safety management in Iran’s aviation industry. At first for doing of this research, enough and essential informations (including theoretical bases, international documents and experiences, also domestic information in Iran) are gathered and a theory base model designed. Then the model was examined by field studies in reality. In the first stage of field study, quality technique was chosen for examination of model. Non-structural focus group interview, by sampling from all elites and professionals of research subject were used in this stage. Quantitative technique was the methodology of second stage field study. In this stage a questionnaire designed also validity and certainty of it confirmed by statistic measures. Then sample amount and distribution of respondents were chosen from research statistic community, by random sampling. Flight managers and experts, international affair aviation managers, top managers of construction and city designing ministry, national aviation organization, national airports firm and Iran aviation firms were the research statistic community. Result of questionnaires was analyzed by structural formula method and at the end final research model com out from examination process. Four main processes are defined for aviation safety management system in final model of research. These processes are top management process, main processes, supportive processes and feedback processes. The research result shows that, top management process has the most effect on aviation safety management system. The second position from this point of view belongs to supportive processes. Also the least effect on safety management system belongs to feedback processes. For execution of each four processes, we need to define sub-processes and sub-activities then we should do them in harmonized way. In the field of planning and policy making for Iran aviation safety management system, although some scattered studies has made by responsible authorities but the main country policies in this field hasn’t written yet. So this research tries to figure out the strategic map of aviation safety management and design a system for it.
طراحی نظام توسعۀ مدیریت ایمنی در صنعت هوانوردی کشور
*علیرضا نادری خورشیدی **حسین خانلری ***هادی فقیه علی آبادی ***مجتبی اسکندری
* دانشیار، دانشگاه جامع امام حسین، تهران
** دکتری، مدیریت، گرایش سیستم ها، دانشگاه جامع امام حسین، تهران
*** استادیار، دانشگاه جامع امام حسین، تهران
khanlari.cap@gmail.com
تاریخ دریافت:22 /05/1393 تاریخ پذیرش:20/10/1393
چکیده
با توجه به اینکه سوانح و حوادث از خطاها و مخاطراتی ناشی میشوند که در کلیه سطوح عملیاتی سیستم هوایی مستتر هستند ضرورت وجود سیستم یا نظامی به منظور مدیریت بر ایمنی، به شکلی یکپارچه روشمند و برنامهریزی شده که الزامات آن به عنوان یك فرهنگ در کل سازمان نهادینه گردد بیش از پیش احساس میشود. روش انجام این پژوهش پیمایشی بوده است. در مرحله اول پیمایش، روش کیفی با مصاحبه ساختار نایافته از گروههای کانونی و نمونهگیری هدفمند ازکلیه مطلعین کلیدی و خبرگان حوزه مدیریت ایمنی، مورد استفاده قرار گرفت. مرحله دوم پیمایش به روش کمی و با پرسشنامهای که اعتبار و پایایی آن مورد تأیید بود در میان افراد جامعه آماری که به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شده بودند، اجرا و با روش مدل معادلات ساختاری تحلیل گردید و در نهایت مدل نهایی تحقیق از بوته آزمایش بیرون آمد. برای سیستم مدیریت ایمنی چهار کلان فرآیند مدیریت عالیه، اصلی، پشتیبانی و بازخورد، به ترتیب اهمیت در نظر گرفته شده است. نتایج تحقیق نشان داد که کلان فرآیند مدیریت عالیه بیشترین تأثیر را بر روی سیستم مدیریت ایمنی دارد، پس از آن بیشترین تأثیر مربوط به کلان فرآیند پشتیبانی است. کمترین تأثیر را کلان فرآیند بازخورد(بررسی سوانح و حوادث) بر سیستم مدیریت ایمنی دارد. در نتیجه، به منظور تقویت اهداف کلیدی و دستیابی به اهداف کلان سیستم مدیریت ایمنی، باید توجه ویژهای به هر یك از این فعالیتها وجود داشته باشد.
واژههای کلیدی: مدیریت ایمنی، فرآیند، کلان فرآیند
مقدمه: صنعت حمل و نقل هوایی به عنوان یکی از صنایعی که دارای جذابیت اقتصادی زیادی است مورد توجه بسیاری از دولتها به منظور ایجاد درآمد ملی، از طریق ارائه خدمات به مردم قرار گرفته است. به همین دلیل تأمین ایمنی در سفرهای هوایی، از ارکان اصلی این صنعت به شمار میرود و طراحی فرایندهای مؤثر بر انجام پروازها، نظارت بر اجرای درست این فرایندها و ارزیابی مخاطره پروازها از اقدامات کلانی است که به منظور کسب اطمینان از وجود ایمنی در پروازها توصیه میشود[1].
نویسنده عهده دار مکاتبات: حسین خانلری khanlari.cap@gmail.com
|
به عنوان یك فرهنگ در کل سازمان نهادینه گردد، بیش از پیش احساس میشود. بر همین اساس، یکی از ابزارهای نوین برای افزایش سطح ایمنی در صنعت حمل و نقل هوایی که چارچوب آن با رویکردی سامانهای به ایمنی تدوین شده است «سامانه مدیریت ایمنی» میباشد. سامانه مدیریت ایمنی، سامانهای است که به صورت جامع، یکپارچه و سامانه محور به فرایندهای مرتبط با ایمنی نظام میبخشد از انجام اقدامات پیشگیرانه اطمینان حاصل میکند و کلیه فرایندهای سامانه هوانوردی را در جهت ارتقای سطح ایمنی هدایت مینماید[2].
ایکائو1)سازمان بین المللی هوانوردی کشوری (از چند سال پیش طراحی و پیادهسازی سامانه مدیریت ایمنی در مجموعههای صنعت هوانوردی را توصیه و از نوامبر سال 2002 استقرار این سامانهها را در برخی بدنههای صنعت الزامی کرده است. در هر کشور، سازمان هواپیمایی کشوری مسئولیت تعریف الزامات، قوانین، مقررات، استانداردها و ... را به عنوان زیر ساختها و پیش نیازهای مدیریت ایمنی در صنعت حمل و نقل هوایی آن کشور بر عهده دارد و از دیگر سو نظارت بر استقرار و ممیزی سامانههای مدیریت ایمنی شرکتها و سازمانهای فعال در این حوزه اعم از بخش فرودگاهی، مدیریت ترافیك هوایی و شرکتهای حمل و نقل هوایی را عهده دار است. بر این اساس طراحی و استقرار سامانه مدیریت ایمنی باید بر تجارب موفق کشورها و شرکتهای پیشرو در این حوزه مبتنی و انطباق کامل با قوانین و مقررات ملی هواپیمایی کشوری کشورها و مقررات سازمانهای بین المللی داشته باشد[3].
انگلستان که دارای ایمنترین صنعت هوانوردی در جهان است، اولین کشوری بود، که مطابق با توصیههای ایکائو برنامه ایمنی دولت را ارائه کرده است. مطابق این برنامه بخشهای اجرایی صنعت باید سامانه مدیریت ایمنی را طراحی، پیادهسازی و اجرا کنند. در برنامه ایمنی مشخص شده، که در چهار بخش کلی نظارت بر ایمنی، مدیریت خطر، بهبود ایمنی و ارتقای ایمنی دولت چه برنامه هایی دارد[4]. بررسی وضعیت سامانه مدیریت ایمنی در کشور ایالات متحده نشان دهنده وضعیت مطلوب این سامانه در هوانوردی غیرنظامی این کشور است. سازمان هوانوردی فدرال در زمره پیشگامان طرح کننده، توسعه سامانه مدیریت ایمنی در جهان میباشد و لازم به ذکر است که قبل از مطرح شدن مفهوم سامانه مدیریت ایمنی، این سازمان دارای زیرساختهای لازم به منظور تأمین سطح ایمنی قابل قبول بوده است. نکته شایان توجه در این رابطه تشابه مبنای سامانه مدیریت ایمنی مد نظر این سازمان و سامانه مدیریت ایمنی معرفی شده توسط ایکائو میباشد[5]. قوانین مرتبط با حمل و نقل در کشور کانادا شامل قانون حمل و نقل کانادا و قوانین حمل و نقل هوایی است. بخش دوم این قانون در ارتباط با حمل و نقل هوایی میباشد. سایر اسناد منتشر شده توسط سازمان هواپیمایی کشوری حمل و نقل کانادا شامل توصیه نامهها، نظام نامهها و سایر موارد است. در میان سازمانها و بخشهای متولی حمل و نقل هوایی کانادا، هواپیمایی کشوری این کشور و شرکت ناو کانادا به سیاستگذاری و تبیین اهداف و برنامههای خود در زمینه سامانه مدیریت ایمنی پرداختهاند[6].
اگر چه سفرهای هوایی در جهان از ایمنترین نوع سفرها شناخته شدهاند، اما این مسأله در کشور ما رنگ و بوی دیگری دارد. نگاهی به آمار سوانح هوانوردی ایران در تاریخ هوانوردی کشورمان نشان میدهد صنعت هوانوردی ایران با مشکلات متعددی مواجه است که حتی به رغم سابقه طولانیتر نسبت به خطوط هوایی کشورهای همسایه، در جایگاه پایینتری قرار دارد. بر اساس آمار شبکه ایمنی هوانوردی ایران، 1242 سانحه هوایی در میان هواپیماهای ایران رخ داده است که بین پنجاه تا هفتاد سانحه آن مرگبار بودهاند. حدود 40 سانحه هوایی از سال 1944 میلادی تا انقلاب اسلامی ایران در سال 1357 (سال 1378 میلادی) ثبت شده است. پس از پیروزی انقلاب اسلامی بیش از 1928 نفر جان خود را در سوانح هوایی ایران از دست داده اند(1160 نفر غیر نظامی و 768 نظامی). تحقیقاً میتوان گفت وقوع چندین سانحه هوایی در یك مدت زمان کوتاه، متأثر از عدم توجه به رعایت اصول ایمنی در بخشهای حاکمیتی و تصدیگر ناشی میشود[7].
متأسفانه تا کنون الزامات، قوانین و مقررات، استانداردها، مسئولیتها، رویه ها، دستورالعملها و در یك کلام الگوی سیستم مدیریت ایمنی صنعت حمل و نقل هوایی کشور بصورت جامع و مصوب تدوین و طراحی نشده است[8]. لذا میتوان گفت پژوهش و تحقیق در خصوص نظام توسعه ایمنی دارای اهمیت و اولویت بسیار بالایی در کشور میباشد و با توجه به نو بودن موضوع در کشور و دانش قابل دسترسی درباره موضوع تحقیق، پژوهش حاضر با رویکردی نو از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. بنابراین هدف از این پژوهش، طراحی نظام توسعه مدیریت یکپارچه ایمنی در صنعت هوانوردی کشور است.
مدل مفهومی اولیه تحقیق
بر اساس چارچوب نظری)نظریههای مورد استفاده تحقیق، خصوصا نظریه سیستم ها) و مطالعات انجام شده و با در نظر گرفتن این موضوع که وظیفه حاکمیت برای مدیریت ایمنی در صنعت هوانوردی یك کشور، تدوین و اجرای برنامه ایمنی آن کشور است اقدامات مؤثر این تحقیق برای طراحی مدل مفهومی اولیه نظام توسعه مدیریت ایمنی هوانوردی کشور ایران، تحت عناوین فرآیند مدیریت عالیه، فرآیندهای اصلی و فرآیندهای پشتیبانی مد نظر قرار گرفتهاند [9] که در قالب یك مدل، خواهند توانست در مقایسه با اسناد ایکائو و تجارب کشورهای مورد مطالعه و تطبیق آن با وضعیت داخل کشور و شرکتهای هواپیمایی داخلی در بوته روش تحقیق، مدل نهایی تحقیق را ارائه دهند. این مدل بر ورودیها، فرآیندها و خروجیهای سیستم ایمنی صنعت هوانوردی تأکید دارد. سیاستها و راهبردهای ایمنی هوانوردی، ورودیهای سیستم را در بر میگیرند که به صورت فرآیندهایی طراحی و در داخل سیستم جریان می یابند. در واقع فرآیندها، ارتباطی بین راهبردهای سازمان و مسیر عملیاتی مراحل اجرای آنها میباشند که به صورت حرکتی گام به گام طراحی میگردند و به طور مداوم داخل سیستم در جریان هستند. این فرآیندها در نهایت به خروجی تبدیل و از سیستم خارج میشوند. ایمنی و سلامت پروازها، خروجی سیستم ایمنی در این مدل میباشند که مباحثی مانند کاهش وقوع سوانح هوایی، کاهش آسیبها و خسارات ناشی از سوانح هوایی، خلق فرآیندهای جدید ایمنی و نظایر آنها را در بر میگیرند و موجبات ارتقای مداوم سطح ایمنی صنعت هوانوردی را فراهم میسازند. فرآیندهای سیستم ایمنی هوانوردی به سه گروه زیر طبقه بندی میشوند]10[:
فرآیندهای عالیه ایمنی، خواستههای مدیران ارشد و ذی نفعان کلیدی ساختار صنعت هوانوردی را تأمین می کنند. تدوین و به روزرسانی استراتژی ایمنی هوانوردی، تصویب و ابلاغ قوانین و مقررات، گزارشدهی به ذینفعان و مدیران از مهمترین زیرفرآیندهای این گروه هستند که در کنار سایر فرآیندها، ساختار و فعالیتهای سیستم ایمنی هوانوردی را تکمیل میکنند.
1.فرآیندهای اصلی
فرآیندهای اصلی، فعالیتهای مهم و تخصصی سیستم ایمنی صنعت هوانوردی را معرفی میکنند و از زیر فرآیندهایی نظیر مدیریت مخاطرات ایمنی، گزارشدهی رخدادهای ایمنی، نظارت بر ایمنی و ارتقای ایمنی تشکیل میشوند.
2.فرآیندهای پشتیبانی
فرآیندهای پشتیبانی، فعالیتهای غیرتخصصی سیستم ایمنی هوانوردی را شامل میشوند و فرآیندهای اصلی آن را حمایت میکنند. زیرفرآیندهای این بخش شامل تدوین و بازنگری قوانین و مقررات و دستورالعملهای کاری، تأمین نیروی انسانی متخصص، تعریف و بازنگری مستمر استانداردهای کاری و اقلام تخصصی و مدیریت منابع مالی است]11[.
روش تحقیق
در این پژوهش، با توجه به هدف تحقیق در مرحله اول از روش کیفی استفاده شد و سپس رویکرد کمی پژوهش با توجه به مرحله کیفی به اجرا درآمد. جهت اجرای گام کیفی در پژوهش حاضر از مصاحبههای ساختار نایافته با خبرگان موضوع، بر اساس گروههای کانونی استفاده شد. . در همین راستا مقدمات استفاده از روش گروه کانونی فراهم گردید به طوری که ضمن تأیید فرایندهای شناسایی شده (بر اساس الزامات ایکائو و تجربه کشورهای مشابه(، بتوان فعالیتهای مربوط به فرآیندهای سیستم مدیریت ایمنی در صنعت هوانوردی کشور را آشکار کرد.
[1] .ICAO
شکل 1- مدل مفهومی اولیه تحقیق ) نظام توسعه مدیریت ایمنی هوانوردی)
تشکیل گروههای کانونی در این پژوهش، با نیت پی بردن به فعالیتهای مورد نیاز برای پیادهسازی و تحقق فرآیندها و زیر فرآیندهای سیستم مدیریت ایمنی در صنعت هوانوردی کشور از دیدگاه صاحبنظران انجام گرفت. بعد از مصاحبه و تحلیل آن، از رویکرد پویاییهای سیستم به منظور تثبیت مدل مورد نظر استفاده شد.
جامعه مورد مطالعه در مرحله کیفی شامل کلیه مطلعین کلیدی و خبرگان حوزه مدیریت ایمنی بود. در این مرحله از روش گروه کانونی استفاده شد و تعداد 10 نفر صاحب نظر در سیستم مدیریت ایمنی در بحث شرکت کردند. در پژوهش حاضر از رویکرد هدفمند در انتخاب نمونه کیفی تحقیق و از روش نمونهگیری زنجیرهای یا گلوله برفی در شناسایی مطلعین کلیدی تحقیق استفاده شد.
پژوهش حاضر به لحاظ کمی در زمره تحقیقات توصیفی- تحلیلی از نوع معادلات ساختاری محسوب میشود. از آنجایی که در مرحله کیفی تحقیق، فرآیندها و فعالیتهای پیشنهادی جهت نظام مدیریت یکپارچه ایمنی بازنمایی میشود در مرحله کمی با استفاده از روش توصیفی - تحلیلی، به بررسی برازش و تناسب مدل در جامعه تحقیق پرداخته میشود. برای این منظور تکنیك معادلات ساختاری مورد استفاده قرار گرفته است. با توجه به روش نمونهگیری تصادفی140 نفر از معاونین عملیات و استاندارد پرواز، معاونین حقوقی و امور بین الملل، متـخصصین و کارشناسان مراقبـت پرواز )شامل کنتـرل زمینی،
کنترل هوایی(، مدیران قابلیت پرواز و مدیران ارشد وزارت راه و شهرسازی، سازمان هواپیمایی کشوری، شرکت فرودگاههای کشور و شرکتهای هواپیمایی ایران ایر، کیش ایر، آسمان و ماهان مورد پرسش قرار گرفتند.
اندازه‌گيري قابليت اعتماد پرسشنامه با استفاده از روش آلفاي كرونباخ انجام گرفت. نتایج به ترتيب، 8/92 درصد براي کلان فرایند محوری (1/93درصد براي مدیریت مخاطرات ایمنی، 8/92 درصد براي گزارشدهی رخدادهای ایمنی، 7/91 درصد براي نظارت بر ایمنی و 9/93درصد برای ارتقای ایمنی)، 9/89 درصد براي کلان فرایند پشتیبانی(4/90 درصد برای تدوین و بازنگری قوانین و مقررات و دستورالعمل های کاری، 9/88 درصد برای تامین نیروی انسانی متخصص، 4/92 درصد برای تعریف و بازنگری مستمر استانداردهای کاری و 1/88 درصد برای منابع مالی)، 6/83 درصد براي کلان فرایند مدیریت عالیه (2/81 درصد برای گزارش دهی به ذینفعان و مدیران ، 7/85 درصد برای تدوین و بهروزرسانی استراتژی ایمنی و 9/83 درصد برای تصویب و ابلاغ قوانین و مقررات) و 6/87 درصد برای کلان فرایند بازخورد بدست آمد. اين اعداد نشان دهنده اين است که پرسشنامه از قابليت اعتماد و به عبارت ديگر از پايايي لازم برخوردار است. همچنین اعتبار محتوای اين پرسشنامه توسط اساتيد راهنما و مشاور و 3 نفر از اعضای هيأت علمی دانشگاه‌ها و نيز 5 نفر از خبرگان صنعت هوانوردی مورد بررسی قرار گرفت و اصلاحات لازم در پرسشنامه اعمال شد.
یافتههای تحقیق
· یافتههای مرتبط با تعریف فرآیندهای سیستم
مدل مفهومی تحقیق و فرآیندهای کلان آن در بوته آزمایش قرار گرفت و زیرفرآیندهای هر کدام از کلان فرآیندها شناسایی، تعریف و طبقهبندی شد که فهرست آنها در جداول شماره 1 ،2، 3 قید شده است سپس از تلفیق و تنظیم کلیه فرآیندها و فعالیتهای بدست آمده، مدل نهایی تحقیق از بوته آزمایش بیرون آمد. مدل نهایی تحقیق از کلان فرآیندهای مدیریت عالیه، اصلی، پشتیبانی و بازخورد تشکیل میشود. مدیریت عالیه در بالاترین سطح خود با معرفی راهبردهایی، جریان فرآیندهای مورد نظر را به طور مداوم و پویا برای نیل به اهداف اطمینان میدهد. در سطح فرآیندهای اصلی، فعالیتهای محوری و مهمی که فرآیندهای پشتیبانی و مدیریت عالیه را به یکدیگر متصل میکنند جریان دارند. این سطح ورودی خود را از فرآیندهای پشتیبانی گرفته و نتیجه حاصل از آن، به راهبردهای ارائه شده توسط مدیریت عالیه جهت میدهد. فرآیندهای پشتیبانی فعالیتهای غیرتخصصی را که از فرآیندهای اصلی و مهم حمایت میکنند در برمیگیرد. فرآیند بازخورد نیز با شناسایی نقاط قوت و ضعف سیستم، طراحی فرآیندهای جدید و ورود دوباره آنها به سیستم ارتقا سطح ایمنی مدیریت ایمنی هوانوردی را تأمین میکند نهایت و نقطه مطلوب نظام فرآیندی مدیریت ایمنی، تامین ایمنی و سلامت پروازها است که احصای آن همانند هر سیستم دیگر مستلزم اجرای بهینه کلیه فعالیت های هر فرآیند است(شکل 2).
جدول1- کلان فرایند اصلی)زیرفرایندها، فعالیتها، ریزفعالیتها(
کلان فرایند | زیرفرایند | فعالیت | ریزفعالیت | کلان فرایند | زیرفرایند | فعالیت | ریزفعالیت |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
کلان فرایند محوری | مدیریت مخاطرات ایمنی | انجام توافق با ارائه دهندگان خدمات در خصوص سطح ایمنی | دریافت تقاضای بررسی سطح ایمنی قابل قبول پیشنهادی | کلان فرایند محوری | ارتقای ایمنی | آموزش داخلی | شناسایی نیازهای آموزشی مرتبط با امور تخصصی مرتبط با ایمنی |
بررسی سطح ایمنی قابل قبول پیشنهادی | طراحی یا اصلاح دوره های آموزشی داخلی | ||||||
تائید سطح ایمنی قابل قبول پیشنهادی و نظام نامه مدیریت ایمنی | تصمیم گیری در ارتباط با درون سپاری یا برون سپاری برگزاری دوره آموزشی طراحی شده | ||||||
اصلاح سطح ایمنی قابل قبول | تعیین و تهیه فاکتورهای برگزاری دوره | ||||||
ابلاغ سطح ایمنی قابل قبول توافق شده | تعیین و تهیه فاکتورهای: ارگان برگزار کننده دوره و زمان بندی دوره | ||||||
دریافت داده ها | تعیین معیارهای ارزیابی دوره آموزشی برگزار شده(بر اساس برون سپاری یا درون سپاری شدن دوره) | ||||||
بررسی مقدماتی داده ها | تهیه پرسش نامه مربوطه(بر اساس برون سپاری یا درون سپاری شدن دوره) | ||||||
تعیین گروه تخصصی مرتبط | اجرای ارزیابی دوره آموزشی | ||||||
برررسی تفصیلی داده ها توسط گروه تخصصی مربوطه | آموزش بیرونی | شناسایی نیازهای آموزشی بیرونی | |||||
تدوین گزارش های کلیدی در حوزه تخصص مربوطه | طراحی یا اصلاح دوره ها و سمینارهای آموزشی | ||||||
گردآوری و تحلیل داده ها و تهیه گزارش ها | ارسال گزارش های تدوین شده به شورای عالی ایمنی | تصمیم گیری در ارتباط با درون سپاری یا برون سپاری برگزاری دوره آموزشی طراحی شده | |||||
بررسی گزارش های دریافتی از گروه های تخصصی | تعیین و تهیه فاکتورهای برگزاری دوره | ||||||
اتخاذ تصمیم مقتضی در خصوص گزارش های دریافتی | تعیین و تهیه فاکتورهای: ارگان برگزار کننده دوره و زمان بندی دوره | ||||||
ابلاغ تصمیم های اخذ شده به گروه تخصصی مربوطه | تعیین معیارهای ارزیابی دوره آموزشی برگزار شده(بر اساس برون سپاری یا درون سپاری شدن دوره) | ||||||
انجام اقدامات لازم در راستای کاهش مخاطرات | بررسی چک لیست اقدامات لازم در خصوص تصمیم های متخذه | تهیه پرسش نامه مربوطه(براساس برون سپاری یا درون سپاری شدن دوره) | |||||
تعیین ذینفعان انجام اقدامات لازم بر اساس چک لیست تهیه شده | اجرای ارزیابی دوره آموزشی برگزار شده | ||||||
ابلاغ اقدامات به ذینفعان و پیگیری انجام اقدامات توسط آن ها | شناسایی نیازهای موجود برای ارائه مشاوره در ارتباط با مدیریت ایمنی | ||||||
تهیه گزارش وضعیت نهایی اقدامات ابلاغ شده به ذی نفعان | تهیه فهرست زمینه های بالقوه برای ارائه مشاوره | ||||||
گزارش دهی رخداد های ایمنی | دریافت، پالایش و طبقه بندی داده ها | دریافت و ثبت داده ها از مبادی ورودی | دریافت درخواست های بیرونی برای ارائه مشاوره | ||||
راستی آزمایی داده های دریافتی | تعیین بالفعل یا بالقوه بودن زمینه مشاوره | ||||||
ذخیره داده های دریافتی | تهیه درخواست تربیت/جذب مشاور | ||||||
طبقه بندی گزارش های دریافتی | تصمیم گیری در ارتباط با تایید درخواست مشاوره به موجودیت بیرونی | ||||||
تخصیص گزارش های دریافتی به گروه(های) مربوطه | ارائه مشاوره بر اساس درخواست تائید شده | ||||||
پردازش داده ها | ارسال گزارش های تفکیکی به گروه های تخصصی | نهایی سازی معیارهای ارزیابی مشاوره ای ارائه شده | |||||
دریافت گزارش های کلیدی در حوزه های تخصصی | تهیه پرسشنامه مربوط | ||||||
ذخیره گزارش کلیدی دریافتی | اجرای ارزیابی مشاوره ارائه شده | ||||||
نظارت بر ایمنی | تعیین تقویم زمانی لازم و اولویت برای بازدید | استخراج حوزه های پر خطر جهت انجام بازرسی | تبادل اطلاعات ایمنی | تهیه فهرست اقلام اطلاعاتی جهت انتشار | |||
تعیین برنامه بازدید های دوره ای | تائید فهرست اقلام اطلاعاتی جهت انتشار | ||||||
تصمیم گیری در خصوص نحوه انجام بازرسی | درخواست از مبادی ذی ربط جهت ارائه اطلاعات | ||||||
تعیین تقویم زمانی بازرسی های فرآیندی مدیریت ایمنی | دریافت اطلاعات از مبادی ذیربط | ||||||
تهیه درخواست انجام بازرسی های کارکردی توسط واحد های مسئول | بروزرسانی پورتال ایمنی سازمان | ||||||
انجام بازرسی | انتخاب و تعیین تیم بازرسی | ارسال اطلاعات برای درخواست کنندگان | |||||
تائید تیم بازرسی | ارسال بازخوردهای لازم در خصوص ساختار فنی پورتال | ||||||
اعزام تیم و انجام بازرسی | |||||||
بازرسی به تفکیک واحد های مسئول | ابلاغ درخواست انجام بازرسی | ||||||
پیگیری انجام بازرسی از واحد های ذی ربط | |||||||
دریافت گزارش نتیجه بازرسی کارکردی به تفکیک واحدهای مسئول |
جدول2- کلان فرایند پشتیبانی(زیرفرایندها، فعالیت ها، ریزفعالیت ها)
کلان فرایند | زیرفرایند | فعالیت | ریزفعالیت | کلان فرایند | زیرفرایند | فعالیت | ریزفعالیت |
کلان فرایند پشتیبانی | فرآیند تدوین و بازنگری قوانین ، مقررات و دستورالعمل های کاری | نیازسنجی قوانین، مقررات و دستورالعملهای کاری | دریافت تقاضای بررسی سطح ایمنی قابل قبول پیشنهادی | کلان فرایند پشتیبانی | تامین نیروی انسانی متخصص | نیازسنجی | شناسایی نیاز به زمینههای تخصصی مورد نیاز به تفکیک واحدهای موجود. |
بررسی سطح ایمنی قابل قبول پیشنهادی | تعریف فرآیندهای شغلی در هر زمینه تخصصی در واحدهای مربوطه. | ||||||
تائید سطح ایمنی قابل قبول پیشنهادی و نظام نامه مدیریت ایمنی | شناسایی توانمندیهای تخصصی موردنیاز در هر واحد شغلی. | ||||||
اصلاح سطح ایمنی قابل قبول | تهیه فهرست نیروهای مورد نیاز با توجه به توانمندیهای تخصصی لازم. | ||||||
ابلاغ سطح ایمنی قابل قبول توافق شده | شناسایی نیاز به زمینههای تخصصی مورد نیاز به تفکیک واحدهای موجود | ||||||
دریافت داده ها | |||||||
بررسی مقدماتی داده ها | تشکیل و به روز رسانی بانک اطلاعاتی | جستجو و شناسایی نیروی انسانی متخصص مورد نیاز به تفکیک حوزههای تخصصی موردنیاز. | |||||
تعیین گروه تخصصی مرتبط | تشکیل بانک اطلاعاتی نیروهای انسانی متخصص در زمینههای تخصصی مرتبط به تفکیک حوزههای تخصصی موردنیاز، نیروهای انسانی نیازمند به آموزش | ||||||
برررسی تفصیلی داده ها توسط گروه تخصصی مربوطه | بهروز رسانی مداوم زمینهها و رکوردهای بانک اطلاعاتی تشکیل شده. | ||||||
تدوین گزارش های کلیدی در حوزه تخصص مربوطه | تصمیمگیری برای جذب/ تمدید همکاری | دعوت به همکاری از متخصصین مورد نیاز جذب نشده به تفکیک تخصص. | |||||
بازنگری قوانین موجود | ارسال گزارش های تدوین شده به شورای عالی ایمنی | ارزیابی و تصمیمگیری در ارتباط با چگونگی جذب متخصصین در حوزههای تخصصی مربوطه به تفکیک تخصص. | |||||
بررسی گزارش های دریافتی از گروه های تخصصی | شناسایی و بهروز رسانی معیارهای ارزیابی عملکرد پرسنل متخصص بر اساس دوره زمانی تعیینشده. | ||||||
اتخاذ تصمیم مقتضی در خصوص گزارش های دریافتی | ارزیابی عملکرد کارکنان متخصص بر اساس معیارهای ارزیابی عملکرد شناساییشده. | ||||||
ابلاغ تصمیم های اخذ شده به گروه تخصصی مربوطه | تصمیمگیری در ارتباط با ادامه همکاری و یا عدم همکاری با نیروهای متخصص. | ||||||
تدوین و تصویب | شناسایی متخصصین و خبرگان و اساتید دانشگاه درحوزه تدوین مقررات. | فرآیند تعریف و بازنگری مستمر استانداردهای کاری | تعریف/ به روز رسانی | تطبیق استانداردهای کاری با یافتههای جدید و معیارهای بومی به تفکیک واحدهای مربوطه. | |||
تعیین کمیته تدوین و زیر کمیتههای مربوطه. | تهیه فرایند/ استاندارد کاری بر اساس اقلام تخصصی بومی و سفارشی سازی شده. | ||||||
تعیین پیش نویس قوانین و مقررات بر اساس نیازهای قانونی. | تایید فرایندها و استانداردهای کاری و اقلام تخصصی تعریف و به روز رسانی شده. | ||||||
بررسی در کمیته های مختلف و اصلاح احتمالی. | انجام تحقیقات و مطالعات لازم به منظور تغییر | دریافت گزارش ارزیابی عملکرد/ بازنگری مستمر استانداردهای کاری و اقلام تخصصی. | |||||
ارسال پیش نویس ها جهت اخذ نقطه نظرات مراجع ذیربط. | دریافت درخواست بازنگری / تعریف فرایندهای کاری و اقلام تخصصی. | ||||||
بررسی پیشنهادات دریافتی و اصلاح مقررات قبل از تصویب نهایی | تهیه فهرست تغییرات محتمل. | ||||||
توزیع ، بروز رسانی و کنترل و بازبینی | شناسایی استفادهکنندگان قوانین و مقررات. | بررسی فهرست تغییرات محتمل بر اساس مطالعات میدانی و تخصصی. | |||||
تعیین روش بهروز رسانی، توزیع و اطلاع رسانی قوانین و مقررات. | تهیه فهرست تغییرات مورد تایید در فرایندهای کاری و اقلام تخصصی. | ||||||
انجام فرایند مستمرکنترل قوانین و مقررات. | بازنگری و اندازه گیری عملکرد | تعریف شاخص ها و سنجه های ارزیابی عملکرد | |||||
کنترل اثرگذاری اصلاح یک بخش مقررات بر بخشهای دیگر | اندازهگیری سنجههای عملکردی فرآیندها و استانداردهای کاری و اقلام تخصصی. | ||||||
شناسایی استفادهکنندگان قوانین و مقررات. | تعیین میزان انحراف آنها از سطح استاندارد تعیین شده برای آنها. | ||||||
بازبینی مقررات بصورت برنامه ریزی شده در بازههای زمانی مشخص | مقایسه نتایج ارزیابی عملکرد بر اساس شاخص ها و سنجه های عملکردی استاندارد . | ||||||
تأمین منابع مالی | فرایند بودجه ریزی | پیش بینی بودجه | بررسی انحرافات شناساییشده از سطح استانداردهای تعیین شده | ||||
تصویب بودجه | پیشنهاد راهکارهای لازم جهت رفع و یا بهبود آنها. | ||||||
ابلاغ و تخصیص بودجه | |||||||
تعهد و واگذاری بودجه | |||||||
هزینه و نظارت | |||||||
فرآیند تأمین سایر منابع مالی | مشارکت با بانکها و سازمان های تامین کننده منابع مالی | ||||||
تشویق و حمایت از سرمایه گذاران خارجی | |||||||
اوراق مشارکت | |||||||
بهرهگیری از سایر روشهای تامین مالی برای پروژهها |
جدول3- کلان فرایند مدیریت عالیه(زیرفرایندها، فعالیتها، ریزفعالیتها) و کلان فرایند بازخورد (زیرفرایندها)
کلان فرایند | زیرفرایند | فعالیت | ریزفعالیت | کلان فرایند | زیرفرایند | فعالیت | ریزفعالیت |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
کلان فرایند مدیریتی | گزارش دهی به مدیران و ذی نفعان به همراه ورودی و خروجی ها | تعیین ذی نفعان و الگوی گزارش | شناسایی و تفکیک مدیران و ذینفعانی که گزارش دریافت مینمایند | کلان فرایند مدیریتی | فرآیند تدوین و بروزرسانی استراتژی ایمنی | تهیه شرح وظایف و نظارت مستمر بر اجرای برنامه های ابلاغی | تهیه شرح وظایف با استفاده از کارت امتیاز متوازن به جهت هم افزایی بین واحد هاو حداقل نمودن امورات موازی در سازمان |
تعیین و به روزرسانی فهرست ذینفعان و مدیران جهت ارائه گزارش | اخذ نظر معاونین و مدیران ارشد با تجربه و نیز استفاده از مشاورین خارجی | ||||||
تعریف و به روزرسانی الگوها و ساختار گزارشات مدیریتی لازم با توجه به نیازهای سازمان | مطالعه و تطبیق شرح وظایف با شرکتهای مشابه به جهت بهینه نمودن و کاهش اشتباهات احتمالی | ||||||
تعریف و به روزرسانی برنامه زمانی ارائه گزارشها به مدیران و ذینفعان | کنترل و نظارت مستمر بر روند اجرای امور ابلاغی و اصلاح و تقویت شرح وظایف با توجه به مطالعات صورت گرفته | ||||||
تهیه گزارشات و ارائه طبق برنامه | تهیه و جمع آوری مطالب و اطلاعات لازم جهت تهیه گزارش های تعیین شده در قالب برنامه زمانی آنها | تصویب و ابلاغ قوانین و مقررات | به روز رسانی و گردآوری قوانین و مقررات | عضویت در گروه های تخصصی داخلی و خارجی جهت اخذ آخرین قوانین و مقررات موجود | |||
تدوین گزارش های تعیین شده | شرکت همایش ها و سمینارهای تخصصی برای دریافت آخرین اخبار و اطلاعات | ||||||
ارسال گزارش های تدوین شده به ذی نفعان هدف | کنترل نتایج حاصل از ابلاغ قوانین در قالب گزارشات تخصصی | ||||||
شناسایی نیاز به نظر سنجی | تدوین ماتریس خدمت – ذی نفع | تجزیه و تحلیل گزارشات و تدوین اصلاحیه یا قوانین جدید | |||||
تهیه پرسش نامه و الگوی نظر سنجی بر اساس نیازهای شناسایی شده | تهیه بانک اطلاعاتی به روز و جامع از قوانین و مقررات | ||||||
اجرای نظر سنجی و دریافت بازخوردها | تشکیل کارگروه های تخصصی | استفاده از نیروی متخصص در کارگروه های تخصصی از داخل یا خارج سازمان | |||||
تحلیل نتایج نظرسنجی و تهیه گزارش تحلیل از ذی نفعان | همکاری و اخذ نظر مشاورین خبره | ||||||
فرآیند تدوین و بروزرسانی استراتژی ایمنی | تدوین استراتژی منابع انسانی | تعیین موقعیت سازمان در خصوص نحوه بکارگیری نیروی انسانی در چهارچوب متحصص متعهد، پیمانکاران، قراردادی، رسمی | استقرار بانک ایده در مجموعه و استفاده حداکثری از نظرات | ||||
پالایش و طبقه بندی نیروی انسانی موجود در زمینه تخصصی مورد نیاز و گروه های کاری | ابلاغ و پیگیری | ابلاغ و پیگیری اجرای قوانین و مقررات به واحد های تابعه در حداقل زمان | |||||
بررسی و تصمیم گیری در خصوص نگهداری، هماهنگ سازی و یا خروج نیروی انسانی موجود با استراتژی تدوین شده | بررسی گزارشات از واحد ها بصورت تخصصی و تجزیه و تحلیل داده ها | ||||||
تدوین ساختار سازمانی متناسب با ماموریت مشخص | تشکیل کارگروه های تخصصی ، داخلی و خارجی در خصوص بررسی وضعیت ساختار فعلی به جهت کمترین تغییرات اساسی برای رسیدن به ساختار مطلوب | بروز رسانی قوانین و مقررات با توجه به گزارشات | |||||
استفاده از مشاورین و مطالعه وضعیت شرکتهای مشابه در جهت تسریع در روند تهیه ساختار سازمانی | کلان فرایند بررسی سوانح و حوادث | فرآیند اقدامات اولیه برای حفظ اسناد و مدارک در منطقه وقوع سانحه | |||||
چابک سازی و تخصصی نمودن ساختار به جهت تسهیل در تغییرات آتی با توجه به تغییرات استراتژیک پیش بینی | فرآیند گردآوری و بررسی داده های مرتبط | ||||||
بروز رسانی استراتژی سازمانی | تشکیل جلسات مستمر و بررسی تأثیر عوامل سیاسی، اجتماعی و اقتصادی در راستای بررسی و تغییر روند و استراتژی سازمان در صورت نیاز | فرآیند اطلاع رسانی در خصوص پیشرفت روند تحقیق | |||||
استفاده حداکثری از واحد تحقیق و توسعه به جهت تهیه گزارشات تحلیلی مداوم | فرآیند تحلیل یافته ها، جمع بندی و تهیه گزارش نهایی | ||||||
· یافتههای حاصل از بررسی کیفی با رویکرد پویاییهای سیستم
کلیه فرآیندها و فعالیتهای سیستم مدیریت ایمنی هوانوردی، دارای روابط علت و معلولی بوده و همواره با یکدیگر در ارتباط متقابل هستند. این روابط علت و معلولی متعدد و درهم تنیده با یکدیگر آمیخته و یك بازخور چرخشی را شکل میدهند. به منظور تثبیت مدل از رویکرد پویاییهای سیستم استفاده شده است.
بر اساس حلقههای ترسیمی در پویاییهای سیستم، بهبود در کلان فرآیند پشتیبانی از طریق تأمین منابع مالی و نیروی انسانی متخصص، موجب ارتقای ایمنی و نظارت بر آن و نیز کاهش مخاطرات ایمنی در حلقه فرایند اصلی میشود. هرگونه افزایش یا کاهش در مخاطرات ایمنی، نیاز به روز رسانی اهداف و استراتژیها از طریق تشکیل جلسات و تعیین سطح قابل قبول ایمنی جدید و در نهایت تصویب و ابلاغ قوانین و مقررات و استانداردهای کاری دارد. در این فرایند مشارکت ذی نفعان جهت نظارت بر ایمنی و نیز تبادل اطلاعات ایمنی در بخشهای مختلف سازمان، ارتقای بیشتر ایمنی را امکانپذیر میسازد. در این میان فعال بودن حلقه بازخورد بررسی سوانح و حوادث(، به گردش مثبت حلقههای دیگر از طریق در اختیار قرار دادن گزارشهای حاصل از بررسی حوادث و سوانح به وقوع پیوسته، کمك شایانی میکند و استفاده از تجارب حاصل از سوانح مذکور به کاهش مخاطرات ایمنی میانجامد. اگر چه مدل مفهومی تحقیق توسط نظریهپردازان تأیید ساختاری و توسط کشورهای مختلف به کارگرفته شده است، اما در پژوهش حاضر نیز مجدداً به منظور اطمینان از روابط مفهومی میان این متغیرها و ابعاد آنها و نیز افزایش اعتبار مدل انتخابی، مجدداً تحلیل عاملی تأییدی از طریق مدل معادلات ساختاری انجام گرفته است. شکل 4 مدل پژوهشگر را در حالت تخمین ضرایب نشان میدهد. با توجه به مدل درحالت تخمین، مىتوان تمامى ضرایب مسیر را برآورد کرد. این ضرایب نشان میدهد که چند درصد از تغییرات متغیر وابسته، ناشى از تأثیر متغیر یا متغیرهاى مستقل مىباشد. این مقدار براى متغیر مستقل مقدارى برابر
صفر و براى متغیر وابسته مقداری بیشتر از صفر است. هر چه این میزان بیشتر باشد، ضریب تأثیر متغیر مستقل بر وابسته بیشتراست]12[.
مدل ساختاری در حالت تخمین استاندارد نشان داد که تأثیر مثبت (91/0) و معناداری (66/13)، ميان فرآيند مدیریت عالیه و سیستم مدیریت ایمنی وجود دارد. کلان فرآیند پشتیبانی تأثیر مثبت (84/0) و معناداري (60/12) را بر سیستم مدیریت ایمنی نشان میدهد. کلان فرآيند اصلی بر سیستم مدیریت ایمنی، تأثیر مثبت (75/0) و معناداری (08/11 ) دارد. فرآیند بازخورد (بررسی حوادث و سوانح) نيز بیانگر تأثیر مثبت (65/0) و معناداری (74/8) بر روي سیستم مدیریت ایمنی است. اطلاعات فوق نشان دهنده اين است كه كلان فرآيند مدیریت عالیه بیشترین تأثیر را بر روی سیستم مدیریت ایمنی دارد، پس از آن بیشترین تأثیر مربوط به کلان فرآیند پشتیبانی است. کمترین تأثیر را کلان فرآیند سوانح بر سیستم مدیریت ایمنی دارد.
بحث و نتیجهگیری
ایمنی هوانوردی یکی از مهمترین اهداف صنعت حمل و نقل هوایی در سطح جهانی است. بررسی سوانح و حوادث هوایی نیز یکی از اقدامات اساسی در راستای ارتقاء ایمنی و شناسایی نقائص و نقاط ضعف موجود در سامانه هوانوردی کشورها، به منظور اتخاذ تدابیر لازم جهت جلوگیری از بروز موارد مشابه میباشد. عمق و گستردگی مباحث مرتبط با ایمنی صنعت هوانوردی چنان طیف وسیعی از سیستمها، فرآیندها، قوانین و مقررات در امور عملیاتی و تعمیراتی و آماده سازی هواپیما را در بر میگیرد که برآیند اجرای همه آنها ایمنی و سلامتی پروازها را به دنبال خواهد داشت]13[. نادیده انگاشتن ایمنی به عنوان یکی از اصول و ارکان صنعت هوانوردی، این صنعت را دچار چالش در همه ابعاد اقتصادی، سیاسی و اجتماعی مینماید. افزایش ترافیك هوایی و همراه بودن آن با بروز سوانح و حوادث متعدد در صنعت حمل و نقل هوایی تأثیرات منفی بسزایی بر این زیر بخش اقتصادی کشور وارد کرده که اثرات نامطلوب آن بر بسیاری از بخشهای دیگر نیز قابل مشاهده است
شکل 2- نمودار مدل نهایی تحقیق (نظام توسعه مدیریت ایمنی هوانوردی)
شکل 3- مدل علت و معلولی سیستم مدیریت ایمنی
شکل 4- تحلیل عاملی (تحلیل ساختاری) مدل مفهومی تحقیق در حالت تخمین استاندارد
گذشته از خدشهدار شدن کرامت انسانی، میزان بالای خسارات مالی ناشی از وقوع حوادث و سوانح و تأثیرات اساسی آن بر روی مؤلفههای سیاسی و اقتصادی کشور، همچنین حفاظت از جان انسانهایی که در این گونه ضایعات دچار صدمات جسمی و روحی شدهاند، رسیدگی به وضعیت ایمنی و سر و سامان دادن به آن را بیش از پیش هویدا میسازد. خدشهدار شدن اعتبار صنعت هوانوردی کشور در ابعاد بینالمللی تصمیم گیرندگان و متخصصان صنعت هوایی را بر آن میدارد که در بررسی علل اصلی ایجاد چنین رویدادهایی تأمل و تعمق بیشتری داشته باشند. بررسی نتایج مطالعات حاکی از این است که فعالیتهای انجام شده کشور ایران در زمینههای مرتبط با مدیریت ایمنی هوانوردی را، میتوان در حوزههای سیاستگذاری و برنامهریزی کلان فعالیتهای پیادهسازی سامانه مدیریت ایمنی دنبال کرد. در حوزه سیاستگذاری و برنامهریزی کلان امور مرتبط با ایمنی هوانوردی، که جزو وظایف بخش حاکمیتی صنعت است و سازمان هواپیمایی کشوری به عنوان نماینده حاکمیت در این بخش، وظیفه تدوین و ابلاغ این سیاستها را بر عهده دارد. علیرغم فعالیتهای پراکندهای که در این زمینه انجام گرفته، هنوز سیاستهای کلان کشور در زمینه ایمنی هواپیمایی توسط سازمان مسوول تدوین و ارایه نشده است] 14[. هر چند برخی اقدامات و برنامههای موردی انجام شده، ولی هیچ یك از این برنامهها به نتیجه نهایی نرسیده و سند مدونی در این مورد منتشر نشده است. با توجه به اهمیت این مهم در برنامه ایمنی و نقش کلیدی این جز از سامانه در تعیین خط مشی و مسیر حرکت کشور در کلیه بخشهای تصدیگری هوانوردی، لازم است تا پیش از هر اقدامی در زمینه پیادهسازی نظام مدیریت ایمنی هوانوردی، فعالیتهایی اساسی انجام شود و سیاستها، اهداف و برنامههای ایمنی کشور تدوین و در اختیار ذینفعان صنعت قرار گیرد. همچنین با طراحی نقشه راه در سازمان میتوان میزان اثربخشی فرآیندهای ایمنی هوانوردی را ارتقا داد، این نقشه از تنظیم استراتژیهای کلی سازمان ایجاد میشود]15[. در این تحقیق نقشه راهبردی ایمنی هوانوردی پیشنهادی برای کشور ارایه شده است که بر اساس آن به طور زنجیرهایی برای برآورده شدن اهداف و انتظارات ذینفعان باید مجموعه فرآیندهایی شامل( مدیریت عالیه، اصلی، پشتیبانی و بازخورد) تدوین و سپس زیرفرآیندهای آن را مشخص کرد تا بستر و زمینه تحقق کلان فرآیندها محقق شود. نقشه استراتژی برای بهبود فرآیندها در سازمان، باید اهداف رشد و یادگیری را دنبال کند.
پیشنهادها
در این تحقیق به ذکر پیشنهادهایی در مورد ادامه کار پژوهش از سوی علاقمندان پرداخته می شود که در دو بخش، پیشنهادهای کاربردی تحقیق و پیشنهادهایی برای پژوهش های آتی، تقسیمبندی می شوند.
· پیشنهادات کاربردی
مراتب پیشنهادی محقق در رابطه با فرآیند مدیریت عالیه به شرح زیر است:
الف- تدوین استراتژی
- ایجاد شورای عالی ایمنی در سطح ملی و منطقه ای با عضویت بخش حاکمیتی شامل: وزارت راه و شهرسازی، سازمان هواپیمایی کشوری، قوه قضائیه، وزارت دفاع، ستاد کل نیروهای مسلح بخشهای تصدیگر و اجرایی شامل: شرکت فرودگاههای کشور و شرکتهای هواپیمایی.
- تدوین سیاستها و راهبردهای ایمنی کشور توسط شورای عالی ایمنی.
- تبیین برنامه ایمنی کشور توسط شورای عالی ایمنی.
- ایجاد سیستم مدیریت ایمنی منطبق با برنامه ایمنی کشور
- انتخاب شاخصهای ایمنی توسط شورای عالی ایمنی
- انتخاب اهداف ایمنی توسط شورای عالی ایمنی
- تدوین مکانیزمهای آموزشهای برون سازمانی
- تدوین چارچوب قانونی سامانه مدیریت ایمنی و الزامات سیاستهای اجرایی و توصیه نامههای مرتبط.
- ایجاد کمیسیونهای تخصصی مرتبط با موضوع ایمنی به منظور شناسایی راهکارهای عملیاتی کردن فرآیندهای مدیریت عالیه، اصلی، پشتیبانی و بازخورد ایمنی.
- شناسایی، تعریف و مستندسازی الزامات و مسئولیتهای مرتبط با استقرار و حفظ (به روز رسانی) برنامه ایمنی کشور بر اساس مفاد آیین نامه ایمنی کشور.
ب – تصویب و ابلاغ قوانین
- تدوین دستورالعملی برای توافق نامههای عملکرد ایمنی سامانه مدیریت ایمنی ارائه دهندگان خدمات، شامل شرکت فرودگاههای کشور، شرکتهای هواپیمایی، شرکتهای ارائه دهنده خدمات هندلینگ، شرکتهای ارایه دهنده خدمات تعمیر و نگهداری، شرکتهای ارایه دهنده خدمات ساخت و تعمیر و نگهداری وسایل پرنده و شرکتهای (ارائه دهنده خدمات آموزش(.
پ –گزارشدهی به ذینفعان و مدیران
- نظارت بر اجرای صحیح روشهای کنترل مخاطره ایمنی در سامانه مدیریت ایمنی ارایه دهندگان خدمات
- ارائه گزارش از روند اجرای سامانه مدیریت ایمنی توسط ارائه دهندگان خدمات به شورای عالی ایمنی
- تدوین و راه اندازی سامانه گزارشدهی الزامی و محرمانه خطرات و تشکیل بانك اطلاعاتی خطرات
مراتب پیشنهادی محقق در رابطه با فرآیند اصلی به شرح زیر است:
الف- مدیریت مخاطرات
- ایجاد بانك اطلاعات ایمنی هوانوردی کشور در بردارنده تمامی اسناد مرتبط شامل الزامات، مسوولیتها و پاسخگوییها در رابطه با برنامه ایمنی کشور.
ب- ارتقای ایمنی
- اجرای برنامه اجرایی، برای دستیابی به اهداف ایمنی بر اساس سطح ایمنی قابل قبول اولیه
پ– نظارت بر ایمنی
- نظارت بر روند اجرای سامانه مدیریت ایمنی توسط ارائه دهندگان خدمات از طریق شورای عالی ایمنی
- تدوین دستورالعملهایی برای تخصیص ارجحیت به بازرسیها، ممیزیها و تحقیقها
- پایش تبعات فرآیندهای شناسایی خطر و مدیریت مخاطره ارائه دهندگان خدمات از طریق الزامات قانونی وضع شده
ت – گزارشدهی رخدادهای ایمنی
- ایجاد نظام پایدار و مداوم تحقیق و بررسی در زمینه علل وقوع سوانح هوایی و میزان خسارات وارده، تدوین گزارش مربوطه و ارائه آن به ذینفعان و مدیران مرتبط بعد از وقوع هر سانحه.
- تشکیل ارگان مستقل تحقیق و بررسی سوانح و حوادث هوایی مراتب پیشنهادی محقق در رابطه با فرآیند پشتیبانی به شرح زیر میباشد:
الف – منابع مالی
- تخصیص منابع مادی لازم برای اجرای برنامه ایمنی کشور
ب- منابع انسانی
- تأمین منابع انسانی متخصص به منظور اجرای برنامه ایمنی کشور
- تدوین برنامه آموزشی برای تمامی کارکنان و متخصصین صنعت هوانوردی
- ارائه برنامه زمانبندی آموزش کارکنان برای آموزش فرآیند شناسایی خطرات و مدیریت مخاطرات
پ – تدوین و بازنگری قوانین
- صدور و ابلاغ سیاستهای ایمنی کشور، آیین نامهها، دستورالعملها و مقررات ایمنی به بخشهای تصدیگری مانند: شرکت فرودگاههای کشور، شرکتهای هواپیمایی، شرکتهای ارائه دهنده خدمات هندلینگ، شرکتهای ارائه دهنده خدمات تعمیر و نگهداری، شرکتهای ارائه دهنده خدمات ساخت و تعمیر و نگهداری وسایل پرنده و شرکتهای ارائه دهنده خدمات آموزش.
-. بازنگری، تدوین و انتشار چارچوبهای قانونی و مقررات خاص ایمنی در سطح ملی
ت- استاندارسازی
- تدوین استانداردهای نظام توسعه مدیریت ایمنی صنعت هوانوردی کشور
· پیشنهادها برای پژوهشهای آتی
موضوعات زیر برای انجام تحقیقات بعدی پیشنهاد می شود:
- این تحقیق به طور عام در سطح سازمان (کلان) انجام شده است، برای بهبود عملکرد مستمر و موفقیت و مؤثر بودن این تحقیق، پیشنهاد میشود در تحقیقات بعدی به انجام پژوهشهای جداگانه در قسمتهای مختلف و معاونتها اقدام شود و مدل پویا برای هر یك از آنها تدوین گردد، همچنین اهداف و معیارهای ارزیابی عملکرد استخراج و متناسب با قسمت مربوطه، طراحی و بومی سازی شود.
- با توجه به اینکه هنگام مصاحبه و جمع آوری اطلاعات، عدم دقت لازم و تخصیص زمان مؤثر و مناسب از سوی برخی مسئولان و کارشناسان مخاطب، وجود داشت بنابراین با هماهنگی بیشتر با افراد خبره، مسئولین و کارشناسان، میتوان مدل طراحی شده را بهبود داد. تکمیل مدل، طراحی فرآیندها و مسیر جریان آنها، انجام شبیهسازی برای کمیسازی مدل و بهبود آن متناسب با نیاز و اهداف سازمان هواپیمایی کشوری، از اقداماتی هستند که میتوانند موجبات چنین بهبودی را فراهم سازند. در واقع مدل کنونی را می توان با تحقیقات بیشتر در روابط میان متغیرها بهبود بخشید. همچنین با استفاده از نسخه کامل نرم افزار و نسیم، میتوان مدل را توسعه داد.
- بسط و گسترش نقشه استراتژی ارائه شده و پیاده سازی نظام ارزیابی متوازن
جمهوری اسلامی ایران (هما). 1384. 11. دشتی زاده، جمشید، بروفه؛ جمشید. ایمنی روانی. دومین همایش ایمنی هوانوردی. تهران، پژوهشگاه هوافضا، هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران (هما). 1381. 12.گلرو، علی اکبر. ساختار ایمنی هوانوردی در کشور و نیاز به بازسازی آن بر اساس الگوهای بین المللی. مجموعه مقالات سومین همایش ایمنی هوانوردی. تهران، پژوهشگاه هوافضا، هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران (هما). 1384. 13.رجبی آقباشی، مریم. نقش سازمان هواپيمايي كشوري در تعيين ظرفيت فرودگاهها و تأثير آن در ايمني هوانوردي. دومین همایش ایمنی هوانوردی، تهران، پژوهشگاه هوافضا، هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران (هما). 1384. 14.وری، جلال؛ محمدرضا الیاسی؛ فواد ظهوری و مجید سروش، ارائه روشهای مدیریت اطلاعات فرودگاهی به عنوان عاملی مؤثر در مشتری مداری و افزایش ایمنی فرودگاهها، سومین همایش ایمنی هوانوردی، تهران، پژوهشگاه هوافضا، هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران (هما). 1384. 15.تاج بخش، سحر؛ علی اکبر بیدختی؛ مجید آزادی و ابراهیم مرادی، ایمنی پرواز و پیش بینی تلاطم هوای صاف روی ایران، سومین همایش ایمنی هوانوردی، تهران، پژوهشگاه هوافضا، هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران (هما). 1384.
|
منابع 1.صفری مقدم، مهدی و سمیعی فراهانی، پرستو و کاشفزاده، علیرضا، مطالعه تطبیقی - ابزارهای مورد استفاده در مدیریت ایمنی در بخشهای مختلف صنعت هوانوردی کشورهای پیشرفته، مجموعه مقالات سومین همایش ایمنی هوانوردی، تهران،1384. 2. موحدی زاده، حمید رضا، ، بررسی اثرات سامانه مدیریت ایمنی در سوانح هوایی،1391. 3.جباری قره باغ ،منصور، حمله نظامی به هواپیمایی ایرباس ایران و 007کره از دیدگاه حقوق بین الملل، تهران. 1391 4.England Avhation. State safety programme. 2006. 5.Safety regulation group CAP726:guidance for developing and aditing a formal safety management system . civilaviation authority, 2003. 6.http://www.nav Canada.ca 7.سالنامه آماری سازمان هواپیمایی کشوری، 1387 . 8.پروین، نسرین، مجموعه قوانین و مقررات هواپیمایی کشوری. تهران، 1375 . 9.صادقی مال امیری، منصور، خلاقیت: رویکرد سیستمی، فرد، گروه، سازمان، تهران انتشارات امام حسین، 1375. 10کریمی مجد، فرج اله. بررسی و نقدی بر وضعیت صنعت هوانوردی کشوری و حمل و نقل هوایی. مجموعه مقالات همایش ایمنی هوانوردی. پایگاه اطلاع رسانی صنعت هواپیمایی کشور. تهران، پژوهشگاه هوافضا، هواپیمایی 11- دشتی زاده، جمشید، بروفه؛ جمشید. ایمنی روانی. دومین همایش ایمنی هوانوردی. تهران، پژوهشگاه هوافضا، هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران (هما). 1381 |
