هدف و شیوه‌های ایجاد طنز در «وغ‌وغ ساهاب» بر پایۀ نظریۀ جامعِ طنزِ کلامی
محورهای موضوعی : پژوهشهای ادبیات کلاسیک ایران
1 - دانشگاه صنعتی شاهرود
2 - دانشگاه صنعتی شاهرود
کلید واژه:
چکیده مقاله :
در این مقاله، یکی از مهم ترین آثارِ طنز در تاریخ ادبیات فارسی (وغ وغ ساهاب) بر پایۀ «نظریۀ جامع(1) طنز کلامی» بررسی و تحلیل شده است. این اثر در هر شش متغیّرِ نظریۀ یادشده، ویژگی هایی ممتاز دارد، امّا تمرکزِ این پژوهش بر سه متغیّرِ هدف (موضوعاتِ موردِ تمسخرِ نویسندگانِ اثر)، تقابلِ انگاره و مکانیزمِ منطقی (شیوۀ ایجادِ طنز) بوده است. یکی از مهم ترین ویژگی های سبکیِ «وغ وغ ساهاب» این است که هر دو ویژگیِ طنزآمیز بودنِ یک متن روایی را دارد؛ هم پایان بندی در پیرنگِ قضایا در تقابل با انتظارِ خواننده قرار می گیرد (مانندِ سطرِ ضربه در جوک‌ها) و هم خطوطِ طنز در سرتاسر قضایا پراکنده شده است. نکتۀ دیگر آن است که انتظارِ هدف قرار دادنِ افرادِ برون گروه و نشان دادنِ همبستگی و تعلّق به یک گروه (افرادِ درون گروه) که ابزاری معمول برایِ ایجادِ طنز است، در «وغ وغ ساهاب» نقض شده است. در این مقاله، دو نوع تقابلِ انگارۀ سنّت/ مدرنیزم و ظاهر/ باطن، افزون بر انگاره های معرفی شده در نظریه یادشده، بازشناسی شده است. اغراق، متاطنز (خودانعکاسی)، مجاورت، نتیجه، قیاس غلط و وارونه نقشی از مکانیزم های پرکاربردِ ایجاد طنز در این اثر است.
In this article, one of the most important works of humor in the history of Persian literature Hedayat’sVaqVaqSahab is reviewed and analyzed based on the General Theory of Verbal Humor. This work has special features in all six Knowledge Resources, but the focus of this study has been on the three variables of Target (T), Script Opposition (SO), and Logical Mechanism (LM). VaqVaqSahab contains the traits of humorous narrative texts; both in the final part of the joke (punch lines) and within the body of the text (jab lines). Moreover, thereaders’ expectation of targeting at out-group and showing solidarity with in- group (a common tool for creating humor)is violated in VaqVaqSahab. Two SOs of tradition/ modernity and the appearance/ realityare added to previously introduced SOs in this theory. Exaggeration, meta-humor (self-reflection), proximity, consequences, false analogy and inversion are some of the widely used LMs in this work.
