بررسي و تحليل انتقادي ديدگاه‌هاي ادبي رادوياني در ترجمانالبلاغه
محورهای موضوعی : پژوهشهای ادبیات کلاسیک ایران
1 -
کلید واژه: ترجمانالبلاغه رادوياني ساخت و معنا در شعر نقد بديعي نقد بلاغي,
چکیده مقاله :
ترجمانالبلاغه به عنوان نخستين كتاب منثور فارسي در حوزه‌هاي نقد ادبي و بلاغت، نقشي يگانه و ممتاز در تأسيس و تحليل اين مباحث و موضوعات دارد. رادوياني با نوشتن اين كتاب، هم نخستين سنگ بناي مباحث ادبي را به نثر گذاشت و هم مجموعه ديدگاه‌ها و انديشه‌هاي رايج در حوزه مسائل زيباشناختي شعر را كه غالباً به زبان عربي بود، وارد زبان فارسي و فرهنگ ايراني كرد و تا حدودي آن مقوله‌ها را بومي ساخت. ضمن آن كه با خلق اين اثر گام مهمي در علمي ساختن نثر فارسي نيز برداشت و زمينه را براي طرح وسيع‌تر اين مقوله‌ها ـ در اين زبان ـ آماده ساخت و موجي نو در ميان متفكران و صاحب‌نظران ادبي ـ از جمله رشيد و طواط و متابعان او ـ در انداخت و تا قرن‌ها بعد اين موضوعات را از اشتغالات ذهني و قلمي انديشه‌ورزان و دوستداران ادبيات ساخت. ترجمانالبلاغه، علاوه بر نقش ممتازي كه در آغازگري و پيوند مباحث فرهنگي و ادبي داشت، خود نيز بسياري ديدگاه‌ها و آراء تازه در زمينه نقد و بلاغت و بديع مطرح كرد و گهگاه به نقد عملي و حتي ساختاري فكر و شعر روزگار خود پرداخت و نكته‌هايي تازه و راهگشا را هديه ارباب معرفت كرد. هدف اين مقاله، افزون بر تبيين جايگاه ترجمانالبلاغه در فرهنگ و ادب ايران ـ كه پيش از آن استاد مرحوم احمد آتش بخشي از آنها را مطرح ساخته بودند و بخش مهمي را هم به ميان نياورده بودند ـ بررسي دقيق و استنادي ديدگاه‌ها و انديشه‌هاي رادوياني در باب شعر و اركان سازندة آن و نيز مسأله ساخت و صورت و معنا در شعر است. ضمن آن كه كل كتاب ترجمانالبلاغه هم به صورتي يكپارچه و مرتبط، مورد نقد و تحليل دقيق ساختاري و تطبيقي قرار گرفته است و خاستگاه، نوع نگاه، شيوه‌هاي تحليل صنايع ادبي و ضعف و قوت‌هاي رادوياني هم مورد نقد و بررسي قرار گرفته است.
As the first prose Persian book about critical literary and rhethoric Tarjoman-Al-Balagheh has a unique role in these debates and subjects and their analysis. Writing this book, Radviani became the leading in prose literary issues and entered common ideas and thoughts of poem aesthetics, which was mostly in Arabic language, in Persian language and Iranian culture thereby made those issues vernacular to some extent. While creating this work, he stepped an important pace to theorise Persian prose and make it scientific; prepared the ground for addressing these topics in a greater leisure; and made new wave among thinkers and literary commentators – including Rashid VatVat and his followers – and, through centuries exercised Literature scholars’ and friends’ mind and written. In addition to its prominent role in initiating and linking cultural and literary debates, this book presented many ideas and new opinions concerned to criticism, eloquence, and figures of speech; sometimes tended to practical and even structural criticism of thought and poem in those days and offered new and excellent notes to the learned. In addition to explain the position of Tarjoman-Al-balagheh in Iranian culture and literature – partly addressed by Ahmad Atash and mostly left out -, this article sought to explore Radviani’s thoughts and opinions about poem and its constituents in detail and construction and form and meaning in poem as well. While this book criticized as a whole and analyzed structurally and comparatively, Radviani’s origin, his view point, methods of analyzing literary figures and his defects and strength have been studied and criticized, too.
