تحلیل نشانه‌ـ معناشناختی رمان‌های سیاسی فارسی از 1351ـ 1380
محورهای موضوعی : پژوهشهای ادبیات کلاسیک ایران
1 - دانشگاه پیام نور
کلید واژه:
چکیده مقاله :
یکی از جریان‌های داستان‌نویسی معاصر، ادبیات داستانی سیاسی است که عنوان‌های این دسته از آثار به نسبت سایر جریان‌های داستان‌نویسی و با توجه به درونمایه آن، قابل تأمل است. بر این اساس بررسی و تحلیل این جریان با تأکید بر نام‌های آن‌ـ به‌عنوان یک واحد معنادار و مستقل‌ـ گونه‌ای از گونه‌های نقد داستان است که عمدتاً به انگیزه کشف جریان فکری حاکم بر متن انجام می‌شود. در این مقاله نویسنده حدود صد عنوان از نوع ادبیات داستانی سیاسی را با توجه به مآخذ معتبر، شناسایی و با روش نشانه‌ـ معناشناختی (البته در معنای عام آن) بررسی و تحلیل کرده است. ترتیب تاریخی انتخاب به این گونه بوده است که دهه اول (1351ـ 1360) بیست و دو داستان؛ دهه دوم (1361ـ 1370) سی و سه داستان و دهه سوم (1371ـ 1380) چهل و شش داستان انتخاب شده است. بررسی زبانی این آثار نشان می‌دهد که عنوان‌های بسیط نه درصد و عنوان‌های ترکیبیِ دو و سه جزیی هشتاد و شش درصد کل عنوان‌ها را در بر می‌گیرد. دلایل و عوامل این امر؛ علاوه بر تأمل نویسندگان در تحریض خواننده، در بنیاد این نوع ادبی نهفته است که ایهام و ابهام را می‌طلبد. نگاه معرفت‌شناسانه به این مجموعه‌ها نشان داد که حدود سی درصد این نام‌ها با مفاهیمی‌همچون درد و رنج انسان درآمیخته است که بیشترینة این تعداد مربوط به دهه دوم با چهل و پنج درصد است. نکته دیگر قابل تأمل در تحلیل نشانه‌ـ معناشناسی این عنوان‌ها، توجه به نوعی تقابل در انتخاب عنوان داستان‌ها، عنوان‌های دال بر ایستایی در یک مقطع و پویایی در مقطع دیگر و دال بر رهایی در یک مقطع و بستگی و اسارت انسان در مقطع دیگر است.
One of the streams of contemporary story-writing is political one. Titles of political fictions regarding their theme are worth more consideration than any other types of streams, to the extent that studying political fiction with focus on their titles- as meaningful and autonomous units- is a type of criticism of fiction the main goal of which is mostly to explore the dominant political thought of the text. Here in this article, the author has studied titles of nearly 100 political fictions with a semiotic and semantic approach. The corpus includes 22 stories published in 1350’s, 33 stories in 1360’s, and 46 stories in 1370’s. While %9 of the titles are linguistically simple, % 86 are compound. This comes from the fact that author’s try to attract the readers’ attentions to their works; moreover, the very nature of this literary genre entails ambiguity and obscurity. An epistemological look at the corpus reveals that about %30 of titles include the words expressing senses like human suffering. As for the political fictions of 1360’s, it amounts to %45. In semiotic – semantic analysis of the titles one more consideration was made due to the kind of oppositions in titles of different periods: Titles chosen for the stories in a period may be suggestive of dynamism, and freedom, while at another period they may imply inaction, and captivity.
