در لبه شمالی زون ایران مرکزی در جنوب غرب سبزوار، توالی ضخیمی از سنگ های آذرین-رسوبی به سن کرتاسه پسین برونزد دارد. سنگهای آذرین شامل انواع خروجی (تراکیآندزیت، داسیت و ریولیت) و نفوذی نیمه عمیق (گابرو، گابرودیوریت، دیوریت و گرانیت) هستند. این سنگهای آذرین، ویژگی های ز أکثر
در لبه شمالی زون ایران مرکزی در جنوب غرب سبزوار، توالی ضخیمی از سنگ های آذرین-رسوبی به سن کرتاسه پسین برونزد دارد. سنگهای آذرین شامل انواع خروجی (تراکیآندزیت، داسیت و ریولیت) و نفوذی نیمه عمیق (گابرو، گابرودیوریت، دیوریت و گرانیت) هستند. این سنگهای آذرین، ویژگی های زمین شیمیایی سنگ های ماگمایی پهنه-های فرورانش جزایر کمانی را دارند و در نمودارهای تمایز محیط زمینساختی در این قلمرو قرار می گیرند. ماگمای مادر این سنگها دارای سرشت تولئیت جزایر کمانی بوده و از ذوب بخشی یک منشأ گوشتهای تهی شده اسپینل لرزولیتی در خلال بسته شدن حوضه اقیانوسی نئوتتیس سبزوار در کرتاسه پسین حاصل شده است. این منشأ گوشتهای تهی شده تحت تأثیر سیال های متاسوماتیک حاصل از آب زدایی ورقه اقیانوسی فرورانده شده نئوتتیس قرار داشته است.
تفاصيل المقالة
پیشروی سریع آب دریاها و غرق شدن پلاتفرمهای کربناته یکی از رویدادهای مهم زمینشناسی کرتاسۀ پسین بعد از ناپیوستگی جهانی تورونین است. در بخشهای مرکزی و شرقی حوضۀ رسوبی زاگرس، نهشتههای حاصل از پیشروی دریای کرتاسۀ پسین بر روی سازند سروک با نام عضو لافان شناخته شدهاند که أکثر
پیشروی سریع آب دریاها و غرق شدن پلاتفرمهای کربناته یکی از رویدادهای مهم زمینشناسی کرتاسۀ پسین بعد از ناپیوستگی جهانی تورونین است. در بخشهای مرکزی و شرقی حوضۀ رسوبی زاگرس، نهشتههای حاصل از پیشروی دریای کرتاسۀ پسین بر روی سازند سروک با نام عضو لافان شناخته شدهاند که متشکل از رسوبات شیلی همراه با لایههای نازک آهک رسی میباشد که در بعضی از میدانهای نفتی جنوب ایران، سنگپوش مخزن سازند سروک است. با استناد به جایگاه چینهنگاری عضو لافان در میان سازندهای سروک و ایلام و حضور زون زیستی Charophytes-Ostracods در این عضو، میتوان سن کنیاسین را برای آن در نظر گرفت و از این نظر با سازند شیلی سورگاه در ناحیه لرستان همارز دانست. بهمنظور آگاهی از رویدادهای کرتاسۀ پسین در جنوب زاگرس مرکزی، بهخصوص مطالعه شواهد تغییرات سطح آب دریا، دادههای مربوط به عضو لافان در دو چاه از میدان نفتی آزادگان در دشت آبادان مورد بررسی قرار میگیرد. در مطالعۀ نمونهها و پتروگرافی این واحد سنگچینهای، یک رخسارۀ شیلی و دو ریزرخسارۀ کربناته از نوع مادستون تا وکستون کاروفیتدار با بایوکلاست و وکستون فرامینیفر پلانکتونیکدار با بایوکلاست شناخته شدهاند. این ریزرخسارهها گواه نهشته شدن مجموعۀ رسوبات عضو لافان در محیطهای متفاوتی از نوع حدواسط لبشور و بخشهای عمیقتر دریا هستند. نتایج این تحقیق نشان داد که با پایین افتادن سطح آب دریا در زمان تورونین، بخشهایی از پلاتفرم کربناتۀ سازند سروک از آب خارج شد و امکان فعال شدن آبراههها در حواشی آن فراهم شد. با پیشروی دریای کرتاسۀ پسین بر روی سطح فرسایش یافتۀ متشکل از کربناتهای سنومانین-تورونین و غرق شدن کانالهای حاصل از ورود آبراهههای ساحلی، محیطهای حدواسط از جمله خلیجهای دهانهای بهوجود آمدند. با اختلاط آبهای شیرین و شور در این خلیجها، رسوبات بخش پایینی عضو لافان در زمانی محدود بر جای گذاشته شدند که با افزایش سریع عمق آب ناشی از بالا آمدن سطح آب دریا و فرونشینی حوضه توسط رخسارههای مربوط به بخش عمیقتر دریای باز (شیل پلاژیک) پوشانده شدهاند. این تغییر ناگهانی و بدون واسطۀ نهشتههای محیط حدواسط به رخسارههای بخش عمیقتر دریا نشانۀ غرق شدن پلاتفرم کربناتۀ مناطق مرکزی زاگرس در کنیاسین است. شواهدی همچون قاعدۀ فرسایشی، توالی بهسمت بالا عمیقشونده، فراوانی رخسارۀ مادستونی (شیل) و پیوستگی و پوشیده شدن با کربناتهای دریایی نیز مؤید چنین نتیجهای است. بررسی تغییرات عمودی ریزرخسارهها و شدت پرتو گامای نمودار چاهپیمایی بُرشهای مورد مطالعه نشان میدهد که عضو لافان، دسته رخسارههای تراز پایین ، دسته رخسارههای پیشرونده و سطح حداکثر غرقشدگی یک سکانس رسوبی رده سوم (5-5/0 میلیون سال) را در بر میگیرد. این سکانس با ناپیوستگی فرسایشی آغاز و پس از تشکیل رسوبات خلیج دهانهای و بخشهای عمیقتر دریا توسط بخش زیرین کربناتهای سازند ایلام (سانتونین) بهعنوان دسته رخسارههای تراز بالا تکمیل شدهاست.
تفاصيل المقالة
رایمگ
يقوم نظام رایمگ بتنفيذ جميع عمليات الاستلام والتقييم والحكم والتحرير وتخطيط الصفحة والنشر الإلكتروني للمجلات العلمية.