بررسی نقش شرکت تعاونی دهیاری‌ها در توسعه کالبدی - فضایی نواحی روستایی (مطالعه موردی: روستاهای بخش مرکزی شهرستان گرگان)
الموضوعات :
صفیه بهمنی
1
(دانش آموخته دانشگاه گلستان)
بهمن صحنه
2
(عضو هیات علمی دانشگاه گلستان- گروه جغرافیا، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه گلستان، گرگان، ایران)
علی اکبر نجفی کانی
3
(عضو هيأت علمی دانشگاه گلستان)
الکلمات المفتاحية: تعاوني دهياري, توسعه کالبدی - فضایی, خدمات زیرساختی, نواحی روستایی, شهرستان گرگان. ,
ملخص المقالة :
یکی از پیش نیازهای اساسی زیستن در جوامع روستایی، برخورداری از حداقل امکانات و خدمات رفاهی بوده لذا جهت دستیابی روستاییان به خدمات رفاهی و کالبدی، تعاونی دهیاری‌ها در سال 1387 شکل گرفت و باعث درآمدزايي، خودکفايي و کاهش هزينه‌هاي اجرايي و افزايش کيفيت فني پروژه‌ها و به طورکلي مشارکت دهیاری‌ها در بخش‌هاي عمراني و خدماتي گردید. این پژوهش به بررسی نقش تعاونی دهیاری‌ها در توسعه کالبدی فضایی مناطق روستایی بخش مرکزی شهرستان گرگان می‌پردازد. جامعه آماری این پژوهش روستاهای بخش مرکزی گرگان که دارای 3 دهستان بوده و از هر دهستان 3 روستا با 5402 خانوار انتخاب شده است. ابزار پژوهش، پرسشنامه محقق ساخته که روایی آن توسط اساتید و پایایی از طریق ضریب آلفای کرونباخ به مقدار 83/0 مورد تایید قرار گرفت. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 359 سرپرست خانوارهای روستایی عضو تعاونی دهیاری‌ها انتخاب گردید. تحلیل داده‌ها با استفاده از نرم افزار SPSS و با استفاده از آزمون‌های آماری (فریدمن، کای اسکوئر تک نمونه‌ای و کروسکال والیس) انجام گرفت. نتایج نشان می‌دهد تعاونی دهیاری‌ها در متغیرهای کالبدی، زیرساختی و رفاهی توانسته‌اند به موفقیت‌هایی دست پیدا کنند اما در متغیرهای زیست محیطی از جمله فضای سبز و ارتقای چشم‌انداز روستایی موفقیت چندانی را بدست نیاورده‌اند. از سوی دیگر عدم احاطه شوراها و اعضای تعاونی دهیاری‌ها نسبت به وظایف خود از مهمترین مشکلات پیش رو، برای اینگونه از تعاونی‌ها می‌باشد.
1. آمار، تیمور (1394)، تحلیل تحولات کالبدی سکونتگاه‌های روستایی استان گیلان به منظور تدوین الگوی توسعه کالبدی، فصلنامه علمی ـ پژوهشی برنامه‌ریزی توسعه کالبدی، زمستان، دوره 2، شماره ۴، صص 72-60. 2. ازکیا، مصطفی و ایمانی جاجرمی، حسین (1384)، بررسی‌های جامعه شناختی عوامل کارایی شوراهای اسلامی شهر، نامه علوم اجتماعی، زمستان، دوره 26، شماره 26، پیاپی 1117، صص 64-33. 3. اقبالی، جمشید؛ کلانتری، خلیل و سعداللهی، پوریا (1395)، بررسی عوامل موثر بر موفقیت شرکت‌های تعاونی دهیاران در شهرستان‌های بویین میاندشت، فِریدَن و فریدون‌شهر، پژوهش‌های روستایی، دوره ۷، شماره ۳، پاییز، صص 437-424. 4. الله‌پناه، مریم؛ بدری، سیدعلی و دربان آستانه، علیرضا (1394)، ارزیابی رضایتمندی روستاییان از خدمات تعاونی دهیاری‌ها مورد: تعاونی دهیاری‌های دهستان دشت‌سر، فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، سال ۴، شماره ۱، بهار، پیاپی ۱۱، صص 35-15. 5. امدادی، افروز؛ محبوبی، محمدرضا و عبدالله‌زاده، غلامحسین(1397)، تحلیل نقاط قوت، ضعف، فرصت‌ها و تهدیدهای تعاونی‌های توسعه روستایی در استان گلستان، فصلنامه تعاون و کشاورزی، دوره ۷، شماره ۲۷، صص 114-87. 6. انصاری، عصمت؛ فراهانی، حسین و چراغی، مهدی (1398)، نقش شهرک‌های صنعتی در پایداری اقتصادی نواحی روستایی مطالعه موردی: دهستان القچین شهرستان چرام استان کهکیلویه و بویراحمد، فصلنامه جغرافیا، سال 18، شماره 65، صص 43-31. 7. جاهد، سیدسیامک (1391)، بررسی اجمالی فعالیت شرکت تعاونی دهیاری‌ها در مناطق روستایی، ماهنامه دهیاری‌ها، انتشارات مرکز مطالعات برنامه‌ریزی شهری و روستایی سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور، شماره 39، صص 9-3. 8. جاهد، سیدسیامک و رفیعی، زهرا (1397)، نقش آموزش و توانمندسازی در شرکت تعاونی دهیاری‌ها، ماهنامه دهیاری‌ها، انتشارات مرکز مطالعات برنامه‌ریزی شهری و روستایی سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور، شماره 52، صص 44-43. 9. حکمت‌نیا، حسن و انصاری، ژینوس (1391)، برنامه‌ریزی مسکن شهر میبد با رویکرد توسعه پایدار، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، بهار، دوره 44، شماره 79، صص 190-173. 10. حیدری، حسن (1397)، شرکت‌های تعاونی دهیاری‌ها، فرصت یا تهدید، پایگاه خبری خلیج فارس، http://pgnews.ir/module/news/238320/ 11. حیدری، محمدتقی و حضرتی، مجید (1398)، ارزیابی عملکرد دهیاری‌ها در پیشبرد اهداف طرح‌های هادی روستایی مطالعه موردی: شهرستان زنجان، فصلنامه جغرافیا، سال 17، شماره 61، صص 185-171. 12. دربان آستانه، علیرضا؛ الله پناه، مریم و بدری، سیدعلی (1395)، بررسی اثر تعاونی دهیاری‌ها در ارتقای خدمات رسانی به مناطق روستایی از دیدگاه مردم و مدیران محلی: مطالعه موردی تعاونی دهیاری‌های دهستان دشت‌سر شهرستان آمل، روستا و توسعه، سال 19، شماره 1، صص 140-115. 13. رضوانی، محمدرضا، (1383)، مقدمه‌ای بر برنامه‌ریزی توسعه روستایی در ایران، چاپ اول، تهران، نشر قومس. 14. سجاسی قیداری، حمدالله (1395)، ارزیابی اثرات اجرای طرح هادی بر کیفیت محیطی در مناطق روستایی (مطالعه موردی: شهرستان رامیان - دهستان فندرسک شمالی و جنوبی)، نشریه جغرافیا و برنامه‌ریزی، پاییز، سال 20، شماره 57، صص 173-151. 15. سلطان زاده، حسین (۱۳۶۵)، بازار در شهرهای ایران، به کوشش محمد یوسف کیانی، تهران، جهاد دانشگاهی، صص 148-1. 16. صحنه، بهمن؛ سادین، حسین؛ نشاط، عبدالحمید و تلخابی، حمیدرضا (1396)، اثرات روابط شهر و روستا بر تحولات اقتصادی و اجتماعی روستاهای شهرستان آزادشهر، فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، سال 6، شماره 3، صص 138-121. 17. صحنه، بهمن؛ معمری، ابراهیم و سواری، مسعود (1395)، ارزیابی توزیع فضایی مولفه‌های توسعه صنعتی (مطالعه موردی: شهرستان‌های استان چهارمحال و بختیاری)، فصلنامه جغرافیا و پایداری محیط، دوره 6، شماره 3، صص 121-105. 18. صلاحی اصفهانی، گیتی (1397)، آسیب‌شناسی تعاونی‌های تولید در راستای توسعه پایدار روستایی نمونه موردی: تعاونی‌های تولید شهرستان ساوه، فصلنامه جغرافیا، سال 16، شماره 58، صص 81-64. 19. عبدالله‌زاده، غلامحسین؛ ترحمی، بنفشه؛ شریف‌زاده، محمدشریف و محبوبی، محمدرضا (1395)، بررسی نقش و کارکرد تعاونی‌های دهیاری در توسعه روستایی استان گلستان، مجله پژوهش و برنامه‌ریزی روستایی، سال ۵، شماره ۴، زمستان، شماره پیاپی 16، صص 154-137. 20. عبدالهی، مجید و اکبری، غضنفر (1384)، مجموعه قوانین و مقررات ده و دهیاری. تهران: قلمستان هنر. صص 558-1. 21. عزیزپور، فرهاد؛ خلیلی، احمد؛ محسن‌زاده، آرمین و حسینی‌حاصل، صدیقه (1390)، تحلیل و ارزیابی اثرات اقتصادی اجرای طرح هادی در سکونتگاه‌های روستایی کشور، فصلنامه مسکن و محیط روستا، دوره 30، شماره 135، پاییز، صص 84-71. 22. عنابستانی، علی اکبر و حاتمی نژاد، حسین (1391)، مدیریت نوین روستایی و نقش آن در تحول مساکن با توجه بر عملکرد دهیاران مطالعه موردي: دهستان میش خاص شهرستان ایلام، همایش ملی توسعه روستایی، رشت، دانشگاه گیلان. 23. عنابستانی، علی‌اکبر؛ شایان، حمید؛ خسروبیگی، رضا؛ تقی‌لو، علی‌اکبر و خدایی، یوسف (1392) بررسی میزان رضایتمندی از کیفیت خدمات سازمان‌های متولی مدیریت محلی روستایی در شهرستان ایجرود (استان زنجان)، فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری ـ منطقهای، دوره ۳، شماره 7، تابستان، صص 70-51. 24. فال سلیمان، محمود؛ مکانیکی، جواد؛ صادقی، حجت‌اله و دزگی، عالیه (1392)، بررسی نقش شرکت‌های تعاونی روستایی زنان در وضعیت اقتصادی و اجتماعی اعضاء (مطالعه موردی شرکت‌های تعاونی خوسف و خراشاد در استان خراسان جنوبی)، برنامه‌ریزی فضایی (جغرافیا)، دوره ۳، شماره ۴، زمستان، صص 116-95. 25. قاسمی، محمدعلی (1384)، بررسی عوامل اجتماعی ـ اقتصادی مؤثر بر میزان مشارکت روستاییان در طرح‌های عمرانی: مطالعه موردی بخش مرکزی شهرستان کاشان، روستا و توسعه، زمستان، دوره 8، شماره ۴، صص 112-79. 26. محمدی، سعدی؛ داوری، الهام و محمدی، چنور (1398)، چالش‌ها و راهبردهای توسعه فضایی روستاشهرها مطالعه موردی: بخش بندپی شرقی و غربی از شهرستان بابل، فصلنامه جغرافیا، سال 17، شماره 62، صص 173-157. 27. مهدوی، مسعود و نجفی‌کانی، علی‌اکبر (1384)، دهیاری‌ها تجربه‌ای دیگر در مدیریت روستاهای ایران نمونه موردی: دهیاری‌های استان آذربایجان غربی، پژوهش‌های جغرافیایی، شماره ۵۳، پاییز، صص 39-21. 28. ناصری، زهرا؛ صحنه، بهمن و نجفی‌کانی، علی‌اکبر (1398)، تحلیلی بر کارکرد بازارهای هفتگی در کیفیت زندگی نواحی روستایی شهرستان گنبدکاووس، روستا و توسعه، سال 23، شماره 2، صص 123-105. 29. نصیری، کریم (1389)، شهرداری‌ها چگونه به درآمد پایدار خواهند رسید؟، تهران: ماهنامۀ شهرداری‌ها، سال 10، شماره 98، صص 43-34. 30. نظری، عبدالحمید؛ صحنه، بهمن و سقر، علی (1395)، تحلیل مکانی - فضایی بازارهای هفتگی روستایی بر مبنای سلسله مراتب روستایی در شهرستان آق‌قلا، برنامه‌ریزی فضایی (جغرافیا)، سال 6، شماره ۱، پیاپی 20، بهار، صص 124-103. 31. نظری‌پور، نصرت و حسینی، سیدمهدی (1399)، بررسی کارآیی فنی تعاونی‌های روستایی استان سیستان و بلوچستان با روش تحلیل پوششی داده‌های فازی (FDEA)، روستا و توسعه، دوره 23، شماره ۱، پیاپی 89، صص 94-79. 32. نوروزی، اصغر و غلامیان، حیدرعلی (1399)، بررسی و شناخت علل ناکارآمدی مدیریت روستایی از دیدگاه مردم محلی شهرستان سامان، فصلنامه جغرافیا، سال 17، شماره 63، صص 215-196. 33. Altman, Morris (2015), Cooperative Organizations as an Engine of Equitable Rural Economic Development, Journal of Co-operative Organization and Management 3, PP 14–23. 34. Apparao, Dhananjay; Garnevska, Elena and Shadbolt, Nicola (2019), Examining commitment, heterogeneity and social capital within the membership base of agricultural co-operatives A conceptual framework, Journal of Co-operative Organization and Management, Volume 7, Issue 1, PP 42-50. 35. Fabiyis, F. (1983), The Adaption of Cooperative Structures to The Development of Nigerian Agriculture The Problems of Managing Group Farming Cooperatives, Agricultural Administration, PP 219-235. 36. Guang, H. (2002), On the Reform of Rural Supply Cooperatives In China, Department of Agricultural Economics and Business Management, University of New England, PP. 73-88. 37. Hakelius, Karin (2018). Understanding the board of Swedish farmer cooperatives – Cases focusing on board composition and interaction patterns, Journal of Co-operative Organization and Management, Volume 6, Issue 2, December 2018, Pages 45-52. https://doi.org/10.1016/j.jcom.2018.06.001 38. Jensen-Auvermann, Tessa; Adams, Isabel and Doluschitz, Reiner (2018). Trust Factors that have an impact on the interrelations between members and employees in rural cooperatives, Journal of Co-operative Organization and Management, Volume 6, Issue 2, PP 100-110. https://doi.org/10.1016/j.jcom.2018.09.001 39. LEE, K. (2008), Korean Agricultural Cooperatives as a Model for Development of the Lane County, Terminal project presented to the Department of Planning, Public Policy & Management of the University of Oregon for the degree of Master of community and Regional Planning. 40. Owang, M. (1998), Dairy cooperatives and reform in Kenya: effects of livestock service and milk market Liberation, pp 173-185. 41. Sebhatu, Kifle T., Gezahegn, Tafesse W., Berhanu, Tekeste., Maertens, Miet., Van Passel, Steven and Haese, Marijke D (2020). Conflict, fraud, and distrust in Ethiopian agricultural cooperatives, Journal of Co-operative Organization and Management, Volume 8, Issue 1, PP 1-14. https://doi.org/10.1016/j.jcom.2020.100106 42. Segynola, Albert A. (1992), Cooperative Societies and Rural Development in Northern Bendel, Nigeria, Habitational. Vol. 16. No. 1. PP. 63- 70. Printed in Great Britain.
43. Yadoo, A., Cruickshank, H., (2010), The value of cooperatives in rural electrification. Energy Policy, doi:10.1016/j.enpol.2010.01.031.
44. Zeul, Kimberly & Radel, Jamie (2005), cooperatives as a community development strategy: Linking theory and practice, the Journal of Regional Analysis & Policy, PP. 1-35.
