مدیریت سازمان یابی فضایی- کالبدی ساختارهای درون شهری به روش AHP و منطق فازی(مطالعه موردی: منطقه17 شهر تهران)
الموضوعات :نعمت حسین زاده 1 , فراز استعلاجی 2 , الهام امینی 3
1 - دانشجوی دکترای تخصصی جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یادگار امام خمینی(ره)، شهر ری، تهران، ایران
2 - دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت ساخت، دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی، تهران، ایران
3 - استادیار گروه شهرسازی دانشگاه آزاد اسلامی واحد پردیس، تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: ایستگاه پمپ بنزین, مکان یابی, سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS), MCDM, AHP فازی, منطقه 17 تهران,
ملخص المقالة :
شهر تهران با توجه به نقش محوری- مرکزیتی با افزایش جمعیت و تراکم همراه بوده و به تبع آن در ارائه خدمات و تسهیلات در زمینه-های مختلف، به جهت کمبود و در پاره ای از موارد به دلیل عدم توزیع جغرافیایی مناسب کاربری ها دچار نارسایی هایی است. شبکه جایگاه های سوخت رسانی از جمله اجزاء شبکه خدمات شهری است که به عنوان تأمین کننده سوخت بخش حمل و نقل درون شهری عمل کرده و به نوبه خود از لحاظ ملاحظات ترافیکی، شهرسازی، ایمنی و محیط زیست دارای اهمیت است. یکی از مهم ترین عوامل پیرامون جایگاه هاي عرضه ي سوخت(پمپ بنزین ها)، مکان یابی مناسب آنهاست. امروزه مدل های تصمیم گیری چند معیاره (MCDM) به ابزاری رو به توسعه و مناسب در رویارویی با مسائل پیچیده تصمیم گیری مکانی تبدیل شده اند. در تصمیم گیری های چند معیاره، روش های مختلفی وجود دارد. مطالعات و شواهد نشان می دهند که روش های تصمیم گیری چند معیاره مختلف بالاخص روش های تلفیقی بین آنها، برای تصمیم گیری مکانی، نتایج دقیقی ارائه می دهند. منطقه 17 تهران به لحاظ تراکم جمعیتی بالا و همچنین تراکم عبور و مرور داخلی در شبانه-روز و گذرگاه بودن به مناطق مجاور، ضرورت نیاز به جایگا های سوخت رسانی و مکان یابی بهینه آن ها را نشان می دهد. از این رو هدف این پژوهش تعیین محل مناسب قرارگیري پمپ بنزین هاي منطقه17 شهر تهران و بررسی موقعیت جایگاه های موجود در این منطقه، با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS) و با بهره گیری از روش تلفیقی AHP فازی، می باشد. روش پژوهش در این ارزیابی، توصیفی - تحلیلی و ماهیت کاربردی دارد. بدین منظور جهت رسیدن به اهداف مذکور از معیارهای مناسب، سازگار با منطقه مورد مطالعه و مختلفی استفاده شده است و در نهایت با استفاده از مقایسات زوجی و نظر کارشناسان و محاسبات به روش AHP فازی وزن نهایی معیارها مشخص شده است. نتایج حاصل از تلفیق لایه های اطلاعاتی در نرم افزار ARCGIS، ضمن مشخص کردن مکان های مناسب برای احداث جایگاه های جدید، موقعیت قرارگیری جایگاه های پمپ بنزین را تحلیل کرده است که نشان می دهد هر 2 جایگاه موجود منطقه17 شهر تهران در موقعیت مناسب و بهینه ای قرار ندارند.
1. بهرامی، محبوبه، ولی¬پوری، معصوم، رحیم آبادی، ابوالفضل و امید کریمی(1392)، مکان¬یابی پمپ¬بنزین¬هاي شهر بروجرد با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS)، فصل¬نامه جغرافیا و برنامه¬ریزي شهري چشم¬انداز زاگرس، سال ششم،شماره 20، تابستان 1393#
2. طالبی، ر. (1389)، مکان¬گزینی بهینة پارکین¬گهای طبقاتی شهر تهران، مطالعة موردی: منطقة هفت شهرداری تهران، مجلة مدیریت شهری، 8(26)، 119-131#
3. عزیزي، منصور(1384)، کاربرد سیستم¬هاي اطلاعات جغرافیایی درمکان¬یابی، توزیع فضایی و تحلیل شبکه مراکز بهداشتی ودرمانی، پایان نامه کارشناسی ارشد#
4. آرنوف، استان( 1375)، سیستم¬هاي اطلاعات جغرافیایی، انتشارات سازمان نقشه برداري کشور#
5. پی اي، بارو( 1376)، سیستم اطلاعات جغرافیایی، ترجمه حسن طاهرکیا، انتشارات سمت#
6. سرور، رحیم( 1383)،استفاده از روش AHP در مکان¬یابی جغرافیایی شهر میاندوآب، پژوهش¬هاي جغرافیایی، شماره 49#
7. حیات روحی، سعید (1380)، توسعه و تجهیز مدارس کشور، سومین همایش علمی و تخصصی سازمان نوسازي#
8. واحد آمار و اطلاعات شهرداری منطقه17 تهران#
9. مرادی، یعقوب و نظری، نرگس و بسحاق، محمد رضا و رحیمی،حمزه، تحلیل فضایی و مکانی جایگاه های پمپ بنزین و تعیین مکان بهینه احداث جایگاه های جدید با استفاده از GIS و MCDM (مطالعه موردی:منطقه 6 شهر تهران)، مقاله علمی پژوهشی، مجله جغرافیا و توسعه فضای شهری، سال سوم، شماره 1 ، بهار و تابستان 1395#
10. امامی، ح. (1386)، بررسی و مکانیابی مراکز اسناد رسمی با استفاده از GIS و مدل AHP (پایاننامة کارشناسی ارشد) دانشگاه آزاد اسلامی واحد سمنان، سمنان#
11. پورمحمدی، م. (1387)، برنامه ریزی کاربری اراضی شهر ، تهران: سمت#
12. رضویان، م. (1381)، برنامه¬ریزی کاربری اراضی شهر ، تهران: منشی#
13. اصغرپور، محمدجواد، تصمیم¬گیری¬های چند معیاره، انتشارات دانشگاه تهران، 1377#
14. حبیبی، آرش؛ ایزدیار، صدیقه و سرافرازی، اعظم(1393)، تصمیم¬گیری چندمعیاره فازی، رشت، کتیبه گیل#
15. Viana, M. (2004). Intelligent transportation systems and parking management: Implementation potential in a Brazilian city. Journal of Cities, 21(2), 137- 148#
16. Abdi, A., Jahanshiri, H., Alavi, M. (2012), built CNG Fuel Stations Using Geographic Information System GIS and multi-criteria evaluation method of AHP Case Study: Rasht, Ninth International, Congress on Civil Engineering, Isfahan University of Technology#
17. Zolnik, E., Minde J. B., Das Gupta, D., & Turner, S. (2010). Supporting planning to co-locate public facilities: A case study from Loudoun County, Virginia. Journal of Applied Geography, 30(4), 687 –696.
18. Shirani, H. (2011), Organize location, Tehran: Publication knowledge creating.
19. Behbahani, H., Eghbali, M., Fakehi, A.H. (2007), Model in order to locate optimal sites for construction of fueling stations in Tehran, 7th Transportation and Traffic Engineering Conference of Iran, Tehran.
20. Ultz, S.D. (2001), the use of census data for hedonic price estimate open-space amenities and land use. J. Real Estate Finance Econ. 22 (2–3),239-252.17
21. Aslani, M., & Alesheikh, A. (2011). Site selection of small gas stations using GIS. Journal of Scientific Research and Essays, 6(5), 3161-3171.
22. Rida, A., Diabat. A., & Shatnawi, G. (2010). Combining GIS with multicriteria decision making for sitting water harvesting ponds in Northern Jordan. Journal of Arid Environments, 74, 1471-1477.
23. Phua, M. H., & Minowa, M. (2005). A GIS-based multi-criteria decision making approach to forest conservation planning at a landscape scale: A case study in the Kinabalu Area, Sabah, Malaysia. Journal of Landscape and Urban Planning, 71, 207–222.
24. Chang, N., & Breeden, P. (2008). Combining GIS with Fuzzy Multicriterial Decision-Making for landfill siting in an urban region. Journal of Environmental Management, 87(1), 139-153.
25. Malczewski, J. 1999. GIS and Multicriteria Decision Analysis. Wiley, New York, NY, 392 pp.
26. Malczewski, J. 2006a. GIS-based multicriteria decision analysis: a survey of the literature. International Journal of Geographical Information Science 20 (7), 703–726.
27. Saaty, T.L. (1980), the Analytical Hierarchy Process, Planning Priority, Resource Allocation, TWS Publications, USA.
