بررسی اهمیت ژئوپلیتیکی کشورهای حوزه دریای خزر
الموضوعات :
اعظم یوسفی
1
()
الکلمات المفتاحية: ژئوپلیتیک استراتژی کشورهای حوزه دریای خزر قدرتهای فرامنطقه ای,
ملخص المقالة :
چکیده: حوزه دریای خزر یکی از مناطق مهم نفت خیز جهان به شمار می آید و کشورهای حاشیه آن جمعاً 51 درصد ذخایر نفت و 15 درصد ذخایر گاز جهان را در اختیار دارند. نظام سوسیالیستی شوروی سابق سالهای سال تنها تولید کننده نفت و گاز از منابع دریای خزر بود. پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، امکان بهره برداری از این منابع برای پنج کشور ایران، آذربایجان، ترکمنستان، قزاقستان و روسیه فراهم شد. از دیدگاه ایاالت متحده، دریای خزر یکی از دو منطقه بسیار مهمی است که می تواند پاسخگوی تقاضای روزافزون جهان برای انرژی باشد. و به این دلیل باید در کنترل مؤثر آن قدرت قرار گیرد. در مورد ذخیره نفت خزر برآوردهای گوناگونی از حداکثر 522 میلیارد بشکه تا حداقل 02 تا 02 میلیارد بشکه وجود دارد. 02 میلیارد بشکه رقمی است که بیشتر شرکت ها در منطقه به کار می برند.)5 )با در نظر گرفتن این حقیقت که دو کشور منطقه ای خزر یعنی روسیه و ایران، بیش از 02 درصد ذخیره گاز طبیعی جهان را دارا هستند، می توان اهمیت فراوانی برای خزر- آسیای مرکزی در امر انرژی گازی برشمرد، اما در حقیقت و در عمل این گونه نیست. ذخایر گاز هر دو کشور در بخش هایی دور از منطقه خزر واقع شده اند. برخی از اندیشمندان آمریکایی در ژئوپولیتیک جدید ترکیبی از دو منطقه مهم انرژی زای خلیج فارس و دریای خزر به عنوان دو منبع مهم انرژی را بیضی استراتژیک انرژی » The Ellipse Energy Strategic »نامیده اند که ایران را در میان گرفته است. کشورهای این منطقه علی رغم دارا بودن ژئوپولیتیک مشترک دارای نگرش های متفاوت میباشند.حال این سؤال مطرح است که »عوامل تاثیرگذار بر تحوالت ژئوپلیتیک کشورهای حوزه دریای خزر کدامند؟« به نظر می رسد موقعیت ژئوپلیتیکی جدید حوزه دریای خزر ناشی از عواملی چون ملیت، جمعیت، اقتصاد و غیره بوده است. و در این مقاله به بررسی اهمیت ژئوپلیتیکی کشورهای حوزه دریای خزر بخصوص جمهوری اسالمی ایران میپردازد
منابع و مآخذ
5 -جغرافیای سیاسی و ژئوپولیتیک )عمومی و ایران(، دکتر پیروز مجتهدزاده، دکتر سهراب عسکری، 5011 ،
ص 551.
این ارقام را پروفسور جفری کمپ Kemp Geoffrey در مقاله زیرین مورد استفاده قرار داده است.
"Energy Superbowl" Nixon Centre For Peace and Freedom, Washington
DC 1997, P.14.
5 -ژئوپولیتیک نفت دریای خزر، اعظم یوسفی. پایان نامه کارشناسی ارشد، ص 1 ،5000.
0 -جغرافیای سیاسی و ژئوپولتیک)عمومی و ایران( دکتر پیروز مجتهدزاده،دکتر سهراب
عسگری،ص5011،551
0 -جغرافیای استراتژیک خاورمیانه جلد اول تألیف جفری کمپ و رابرت هارکاوی ترجمه: سید مهدی
حسینی متین ص 559-550 ،5010.
1 -جغرافیای استراتژیک خاورمیانه،جلد اول نالیف .... و رابرت هرکاوی ترجمه :سید مهدی حسینی متین
.550 – 552 ص
6-Clive Schofield and Martin Pratt, "Chaims to the Caspian Sea" Jane's
Intelligence Review, February 1996, P. 78.
7- Forsythe, the Politics of Oil, P. 31.
8- Michael Binyon, "Russia Challenges Turkey over Caspian sea Pipeline"
the Times, September 15, 1995.
0 -مجله فضای جغرافیایی، سال نهم، شماره ی 51 ،بهار 5011.
52 -جغرافیای مرز با تأکید بر مرزهای ایران – محمد اخباری – محمد حسن نامی – سال 5010 – ناشیر
– سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح ص 590.
11- Scott Horton, and Natik Mamedov Legal Status of The Caspian sea, in
Hooshang Amirahmadi ed, op. cit chapter Fifteen, P. 267.
55 -احمدی لفورکی، ب. و فیروزه م. / )5010« .)راهنمای منطقه خزر و کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز
جنوبی« انتشارات ابرار معاصر تهران. -جغرافیای سیاسی و ژئوپولیتیک ایران و عمومی دکتر پیروز مجتهدزاده – دکتر سهراب عسکری ص
.500-501
50 -راهنمای منطقه خزر و کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی))انتشارات ابرار معاصر تهران((،احمدی
لفورکی،فیروزه م 5010
51 -فصل نامه فضای جغرافیایی، ص 15.
16- The Legal Status of The Caspian Sea, In Central Asia Vycheslav
Gixxato, Quartetly Labyrinth, summer 1995.
50 -احمدی لفورکی، فیروزه م ر )5010)
51 -مجله ی فضای جغرافیایی، سال نهم، شماره 51 ،بهار 5011.
19- The Times of London as quoted in etteleat international London, 11
september 1995,
