تحلیل وضعیت برخورداری مناطق شهری اهواز از امکانات توسعه و ارائه مدلی تلفیقی
الموضوعات :
سهراب امیریان
1
(پیام نور)
الکلمات المفتاحية: مناطق شهری اهواز, برخورداری, امکانات توسعه, تکنیک¬, های برنامه¬, ریزی, تکنیک کپ¬, لند,
ملخص المقالة :
شناخت تفاوت های موجود بين مناطق مختلف شهری از نظر ميزان برخورداری آن‌ها از شاخص های گوناگون، به‌منظور آگاهی از سطوح توسعه و یا محروميت، کاهش نابرابری های منطقه ای و تنظيم برنامه های متناسب با شرایط و امکانات هر منطقه، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است؛ بنابراین پژوهش حاضر، با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی درپی رسیدن به سه هدف: 1. مشخص کردن وضعیت برخورداری مناطق شهری اهواز به لحاظ امکانات توسعه در شاخص های مختلف و به‌صورت تلفیقی با استفاده از مدل های Vikor، Topsis و Saw؛ 2. ارائه یک نتیجه مشخص و کلی از وضعیت برخورداری مناطق با توجه به نتایج این سه مدل بر اساس تکنیک کپ لند؛ و 3. مقایسه سه مدل پژوهش باهم و مشخص کردن مدل مناسب جهت تعیین وضعیت برخورداری مناطق، است. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل هفت منطقه شهری اهواز می باشد. داده ها و اطلاعات موردنیاز که مشتمل بر 21 متغیر است، از طریق مراجعه به شهرداری و سالنامه آماری (سال 1394) کلان‌شهر اهواز جمع‌آوری‌شده است. همچنین برای تبیین بهتر وضعیت برخورداری مناطق از امکانات توسعه، نقشه های موردنیاز از طریق GIS ترسیم‌شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که در شهر اهواز هیچ منطقه با وضعیت برخورداری بالا وجود ندارد. در این شهر، 57/25 درصد مناطق یعنی دو منطقه 4 و 1، نسبتاً برخوردارند و بیشترین تعداد مناطق یعنی 5 منطقه 2، 3، 8، 6 و 7 (43/71 درصد مناطق) در وضعیت برخورداری متوسط و درحال‌توسعه هستند، همچنین معادله شدت تغییر نشان داد که بر خلاف فرضیه دوم این پژوهش، مدل تاپسیس نسبت به سایر مدل-ها (وایکور و Saw) روش مناسب تری جهت سنجش وضعیت برخورداری مناطق شهری است؛ زیرا نتایج حاصل از این مدل دارای درصد و شدت تغییرات کمتری است.
1. احدنژاد¬روشتی، محسن؛ موسوی، میرنجف؛ محمدی حمیدی، سمیه و ویسیان، محمد (1395)، بررسی و تحلیل عدالت اجتماعی در برخورداری از خدمات شهری (موردمطالعه: دسترسی به خدمات آموزشی مقطع راهنمایی شهر میاندوآب)، مجله جغرافیا و توسعه فضای شهری، سال سوم، شماره 1، (صص 33-51)؛
2. آسایش، حسین و استعلاجی، علیرضا (1382)، اصول و روش¬های برنامه¬ریزی ناحیه¬ای مدل‌ها، روش¬ها و فنون. تهران: انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شهر ری؛
3. بردی آنامرادنژاد، رحیم بردی؛ رورده، همت¬الله و احمدی¬نژاد، سمیه (1392)، تحليل وضعيت توسعه پايدار در مناطق شهري كلانشهرها (نمونه¬موردی: کلان¬شهر اصفهان)، فصلنامه مطالعات برنامه¬ریزی شهری، سال اول، شماره 2، (صص 71-94)؛
4. پوراصغر سنگاچین، فرزام؛ صالحی، اسماعیل و دیناروندی، مرتضی (1392)، مقايسه روش¬هاي سنجش توسعه پايدار منطقه¬اي با استفاده از شاخص¬هاي تركيبي مطالعه موردي: استان¬هاي كشور ايران، پژوهش¬هاي محیط‌زیست، سال چهارم، شماره 7، (صص 45-58)؛
5. پیری، عیسی؛ رشیدی ابراهیم حصاری، اصغر؛ بابایی، الی ناز و روشنایی، حامد (1393)، سنجش سطح توسعه¬یافتگی محله¬ها و تعیین محله‌های نابسامان شهری با استفاده از تکنیک¬های کمی (مطالعه موردی: شهر بناب). مجله پژوهش و برنامه¬ریزی شهری، سال پنجم، شماره 17، (صص 47-64)؛
6. تقوایی، مسعود و کیومرثی، حسین (1390)، سطح¬بندي محله‌های شهري بر اساس ميزان بهره¬مندي از امكانات و خدمات شهري با بهره¬گيري از تكنيك Topsis (مطالعه موردی: محله¬های شهر آباده)، مجله پژوهش و برنامه¬ریزی شهری، سال دوم، شماره 5، (صص 23-42)؛
7. تودارو، مایکل. (1985)، توسعه اقتصادي در كشورهاي درحال‌توسعه، ترجمه غلامعلي فرجادي، تهران: نشر سازمان برنامه‌وبودجه؛
8. حقي، محمدعلي (1370)، شاخص¬هاي كالبدي و طرح¬ريزي سرزميني، مجموعه مقالات طرح¬ريزي كالبدي، مركز مطالعات و تحقیقات شهرسازي و معماري ايران؛
9. خاكپور، براتعلی (1385)، سنجش ميزان توسعه¬يافتگي دهستان¬هاي شهرستان شيروان به‌منظور برنامه¬ريزي ناحيه¬اي. مجلّه¬ جغرافيا و توسعه¬ي ناحيه¬اي، شماره 7، (صص 133-146)؛
10. زنگی¬آبادی، علی؛ علی¬زاده، جابر و احمدیان، مهدی (1390)، تحلیلی بر درجه توسعه‌یافتگی شهرستان¬های استان آذربایجان شرقی با استفاده از مدل TOPSIS و AHP، فصلنامه نگرش¬های نو در جغرافیای انسانی، سال چهارم، شماره 1، (صص 69-84)؛
11. ساسان¬پور، فرزانه؛ موحد، علی؛ مصطفوی صاحب، سوران و یوسفی فشکی، محسن (1393)، ارزيابي پايداري محله‌های شهري در شهر سقز. پژوهش¬های جغرافیایی برنامه¬ریزی شهری، سال دوم، شماره 1، (صص 73-94)؛
12. سرور، هوشنگ؛ لاله¬پور، منیژه و سرباز گلی، سولماز (1395)، ارزیابی و تحلیل فضایی پراکنش جمعیت و توزیع خدمات در نواحی شهری تبریز، جغرافیا (فصلنامه علمی¬ـ پژوهشی انجمن جغرافياي ايران)، سال چهاردهم، شماره 51، (صص 305-324)؛
13. طالشی، مصطفی و صالحی¬فرد، محمد (1389)، سنجش نظام توسعه سکونتگاه‌های روستايي با رويكرد تلفيقي الگوهاي سنجش مكاني ¬تاكسونومي و تحليل عاملي، جغرافیا (فصلنامه علمی¬ـ پژوهشی انجمن جغرافياي ايران)، سال هشتم، شماره 27، (صص 67-93)؛
14. عطايي، محمد (1389)، تصمیم‌گیری چند¬معياره. شاهرود: انتشارات دانشگاه صنعتي شاهرود؛
15. عظیمی آملی، جلال (1396)، سنجش سطح پایداری محله¬های شهری بر اساس شاخص¬های توسعه پایدار (نمونه موردمطالعه: محله¬ی تندست دست و سیاه¬تلی شهر بابل)، جغرافیا (فصلنامه علمی - پژوهشی انجمن جغرافياي ايران)، سال پانزدهم، شماره 53، (صص 367-394)؛
16. عظیمی، حسین (1371)، مدارهای توسعه‌نیافتگی در اقتصاد ایران. تهران: انتشارات شرفی؛
17. قدیری معصوم، مجتبی (1377)، توان¬سنجی نواحی جغرافیایی ایران برای برنامه¬ریزی توسعه اقتصادی (دشت مغان)، (رساله دوره دکتری)، دانشگاه تهران، تهران؛
18. معاونت برنامه¬ریزی و توسعه سرمایه انسانی. شهرداری اهواز. (1394). سالنامه آماری کلان¬شهر اهواز؛
19. معاونت برنامه¬ریزی، توسعه و مدیریت اطلاعات و فناوری ارتباطات آمار. شهرداری اهواز، (1394)، گزیده اطلاعات مناطق، نواحی و محله¬های شهر اهواز؛
20. ملکی، سعید و مودت، الیاس (1393)، شناسایی و ارزیابی توسعه و فقر انسانی در شهرها با استفاده از GIS و HDI (مطالعه موردی: محله‌های شهری یزد)، فصلنامه توسعه اجتماعی، سال هشتم، شماره 4، (صص 85-106)؛
21. نسترن، مهين؛ ابوالحسنی، فرحناز و ايزدي مليحه (1389)، كاربرد تكنيك تاپسيس در تحليل و اولویت‌بندی توسعةپايدار مناطق شهري (مطالعه موردی: مناطق شهري اصفهان)، مجله جغرافيا و برنامه¬ريزي محيطی،¬21 شماره¬38، (صص 83-100)؛
22. نیک¬پور، عامر؛ ملکشاهی، غلامرضا و رزقی، فاطره (1394)، بررسی و تحلیل فضایی نابرابری¬های اجتماعی در مناطق شهری با رویکرد شهر متراکم (مطالعه موردی: شهر بابل)، فصلنامه مطالعات شهری، شماره 16، (صص 27-38)؛
23. ویسی¬ناب، فتح‌الله؛ بابایی اقدم، فریدون و ابراهیم¬زاده آسمین، حسین (1392)، تحلیل تطبیقی از وضعیت شاخص توسعه انسانی در کشورهای شبه‌قاره هند، فصلنامه شبه‌قاره، سال پنجم، شماره 17، (صص 153-170)؛
24. ياري حصار، ارسطو؛ بدري، سيد¬علي؛ پورطاهري، مهدي و فرجي سبكبار، حسنعلي (1390)، سنجش و ارزيابي پايداري حوزه روستايي کلان‌شهر تهران، پژوهش¬هاي روستايي، سال دوم، شماره 4، (صص 12-89)؛
25. Arbakaf, A. (2008), on the Measurement of Service Sector in Urban Economy, Rutledge London;
26. Buyukozkan, G., & Ruan, D. (2008), Evaluation of software development projects using a fuzzy multicriteria decision approach. Mathematics and Computers in Simulation. (77), 464-475;
27. Cristiana, M. (2014), Safe rational Approach to a Valid Sustainable Development. Procedia Economics and Finance, 8(1): 497- 504;
28. Gaigalis, V., & Skema, R. (2014), Sustainable economy development and transition of fuel and energy in Lithuania after integration into the European Union. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 29(1): 719-733;
29. Kanbur, R. J., & Venables, A. (2005), Spatial Inequality and Development, Overview of UNU-WIDER Project;
30. Lees, N. (2010), Inequality as an Obstacle to World Political Community and Global Social Justice, Oxford University, Paper to be Presented at the SGIR 7th Annual Conference on International Relations, Sweden, September 9-11th;
31. Li, Y., Wei, Y D. (2010), the spatial-temporal hierarchy of regional inequality of China. Applied Geography, 30(3, 303-316;
32. Nourry, M. (2007), Measuring Sustainable Development: Some Empirical Evidence, Ecological Economics, (67), 441-456;
33. Opricovic, S., & Tzeng, H. (2004). Decision Aiding Compromise solution by MCDM methods: A comparative analysis of VIKOR and TOPSIS. Journal of Operational Research, (156), 455- 445;
34. Vîlceanu, D., Copcea, G. B., Trifu. S. (2014), Regional Disparities and Economic Trends in Romania: A Spatial Econometric Analysis. Anale Seria Ştiinţe Economice. Timişoara, ISSN: 1582–6333, 65-73.
