اثرات گردشگری بر معیشت پایدار خانوارهای روستایی، از دید جامعه میزبان مطالعه موردی: بخش اورامان (شهرستان سروآباد)
الموضوعات :دکتر سعدی محمدی 1 , اسکندر مرادی 2 , اصغر رشیدی ابراهیم حصاری 3
1 - عضوی هیات علمی دانشگاه پیام نور
2 - پیام نور
3 -
الکلمات المفتاحية: معیشت پایدار, گردشگری, بخش اورامان, شهرستان سروآباد,
ملخص المقالة :
گردشگری روستایی از جمله فعالیت های مهم اقتصادی و سودآور است که می تواند اثرات قابل ملاحظه ای از بُعد اقتصادی، اجتماعی ـ فرهنگی، زیست محیطی و کالبدی ـ فضایی بر روی جامعه میزبان داشته باشد. در این پژوهش، اثرات گردشگری بر معیشت پایدار خانوارهای روستایی بخش اورامان شهرستان سروآباد مورد بررسی قرار گرفته است. این تحقیق از نظر هدف، کاربردی و از لحاظ نحوه جمع آوری داده‌ها ترکیبی از روش اسنادی ـ پیمایشی است. جامعه آماری این پژوهش را سرپرستان خانوار 4 روستای بخش اورامان (اورامان تخت، سلین، بلبر و کماله) که دارای بیشترین حجم گردشگر هستند را تشکیل می‌دهد که تعداد آنها برابر با 1270 خانوار است. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران اصلاح شده 250 نمونه به دست آمد، نمونه ها به دو روش نمونه گیری طبقه‌ای و تصادفی براساس جمعیت هر روستا انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده‌ها در این پژوهش، پرسشنامۀ محقق ساخته است. پایایی پرسشنامه با استفاده از آلفای کرونباخ (0.84) به دست آمد. برای بررسی تأثیر گردشگری بر معیشت پایدار از آماره‌های تی تک نمونه ای، تحلیل واریانس، تحلیل رگرسیون و تحلیل مسیر استفاده شد. یافته‌های این تحقیق با استفاده از آزمونهای آماری نشان می‌دهد که بر اساس آزمون تی تک نمونه‌ای گردشگری بر بُعد انسانی، اجتماعی، فیزیکی، طبیعی و مالی روستائیان تأثیر مثبت دارد. بررسی تحلیل واریانس نشان داد که بین ابعاد مختلف معیشت پایدار اختلاف معنی‌داری وجود دارد. تحليل رگرسيون نشان داد همه ابعاد معیشت پایدار (بُعد انسانی، اجتماعی، طبیعی، فیزیکی، مالی) تأثیر معنی‌داری را بر معیشت پایدار روستاییان دارند. همچنین نتیجه بر اساس تحلیل مسیر حاکی از آن است که همه ابعاد تأثیر مستقیم و غیرمستقیمی بر معیشت پایدار روستایی دارند، به طورکلی از دیدگاه مردم گردشگری بر معیشت پایدار روستاییان بخش اورامان تخت تأثیر مثبت دارد.
1. احمدی، شکوفه (1389). بررسی تأثیرات گردشگری بر معیشت پایدار، مطالعه موردی روستای برغان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد مدیریت جهانگردی، استاد راهنما: دکتر محمود جمعه پور، دانشگاه علامه طباطبایی؛
2. پاپلی¬یزدی، محمدحسین و سقایی، مهدی. (1385). گردشگری (ماهیت و مفاهیم). تهران: انتشارات سمت؛
3. پورطاهری، مهدی (1393). کاربرد آمار در جغرافیا، انتشارات قومس، تهران؛
4. جمعه¬پور، محمود؛ کیومرث، نرجس (1391). بررسی اثرات گردشگری بر دارایی‌ها و فعالیت‌های معیشتی مردم در چارچوب معیشت پایدار گردشگری (مطالعه موردی روستای زیارت)، مطالعات مدیریت گردشگری (مطالعات جهانگردی) سال هفتم، شماره 17. صص 120-87؛
5. حافظ¬نیا، محمدرضا (1382). مقدمه‌ای بر روش تحقیق در علوم انسانی، انتشارات سمت، تهران؛
6. حاجی‌زاده، مریم؛ رقیه تازیکی و رحیمه انصاری (۱۳۹۴). سنجش تأثیرات اقتصادی و اجتماعی_فرهنگی گردشگری بر معیشت پایدار روستایی در دهستان شهرک شهرستان چرام، سومین همایش ملی گردشگری، جغرافیا و محیط‌زیست پایدار، همدان؛
7. حیدری چیانه، رحیم.(1389). مبانی برنامه‌ریزی صنعت گردشگری. انتشارات سمت، تهران؛
8. رکن‌الدین افتخاری، عبدالرضا؛ قادری اسماعیل (1381). نقش گردشگری روستایی در توسعه روستایی (نقد و تحلیل چارچوب‌های نظریه‌ای)، فصلنامه مدرس، دوره 6، شماره 2. صفحه 23-41؛
9. ریچارد، جولیا شارپلی (1380). گردشگری روستایی، ترجمه منشی‌زاده، رحمت¬الله و نصیری فاطمه، انتشارات منشی، تهران؛
10. زرافشانی کیومرث؛ شرفی لیدا؛ گراوندی شهپر؛ قبادی پرستو (1392). بررسی اثرات توسعه گردشگری در ارتقاء شاخص‌های اقتصادی–اجتماعی نواحی روستایی (مورد: منطقه گردشگری ریجاب در استان کرمانشاه). مجله اقتصاد فضا، شماره ۲ (۵) صص ۱۱۹-۱۳۴؛
11. سجاسی قیداری، حمدالله؛ صادقلو، طاهره؛ شکوری فرد، اسماعیل (1395). سنجش سطح دارایی‌های معیشتی در مناطق روستایی با رویکرد معیشت پایدار (مطالعۀ موردی: روستاهای شهرستان تایباد)، پژوهش و برنامه‌ریزی روستایی، سال ۵، شماره ۱، شماره پیاپی 13، صص 215-197؛
12. شریف‌زاده، ابوالقاسم؛ مرادنژاد، همایون (1381). توسعه پایدار و گردشگری روستایی، ماهنامه اجتماعی اقتصادی جهاد. شماره 251؛
13. طیب¬نیا سیدهادی؛ محمدی سعدی؛ منوچهری سوران (1395). تحلیل تأثیرات گردشگری بر کیفیت زندگی روستاییان (مطالعۀ موردی: بخش اورامان شهرستان سروآباد) پژوهش و برنامه‌ریزی روستایی، سال ۵، شماره ۱، شماره پیاپی ۱۳. صص 179-163؛
14. عبدالله‌زاده غلامحسین، صالحی خدیجه، شریف‌زاده محمد شریف، خواجه شاهکوهی علیرضا (1394). بررسی تأثیر گردشگری بر معیشت پایدار روستایی در استان گلستان، فصلنامه برنامه‌ریزی توسعه گردشگری، مقاله 8، دوره 4، شماره 15، صص 148-169؛
15. فیروزنیا، قدیر و عبدالرضا رکن‌الدین افتخاری (1382). جایگاه روستا در فرایند توسعه ملی از دیدگاه صاحب‌نظران، انتشارات موسسه توسعه روستایی، تهران؛
16. قاسمی، علی، مرادی مسیحی، واراز (1393). نقش گردشگری در توسعه اقتصادی سکونتگاه‌های روستایی شهرستان بهشهر. اقتصاد فضا و توسعه روستایی، شماره ۳ (۸). صص ۱۰۶-۱۲۵؛
17. قدیری معصوم مجتبی، رضوانی محمدرضا، جمعه¬پور محمود، باغیانی حمیدرضا (1394). سطح‌بندی سرمایه‌های معیشتی در روستاهای گردشگری کوهستانی مورد: دهستان بالا طالقان در شهرستان طالقان. اقتصاد فضا و توسعه روستایی، شماره 4، صص ۱-۱۸؛
18. قدیري معصوم، مجتبی، علیرضا استعلاجی و معصومه پازکی (1389). گردشگري پایدار (روستایی)، انتشارات دانشگاه تهران، تهران؛
19. كرمي دهكردي، اسماعيل (1388). دانش و نيازهاي ترويجي روستاييان در مورد تکنولوژی‌های حفاظت از آب و خاك در مديريت حوزه آبخيز اسفندقه در استان كرمان، چهارمين كنفرانس سراسري آبخيزداري و مديريت آب و خاك، كرمان، دانشکده كشاورزي، دانشگاه باهنر كرمان؛
20. محرابي جواد، خليلي شوريني سياوش، خلفي احمد (1391). بررسي موانع توسعه صنعت گردشگري در جمهوري اسلامي ايران، مديريت توسعه و تحول، دوره 4, شماره 9، صص 10-1؛
21. محمدی¬یگانه بهروز، چراغی مهدی، ولائی محمد (1392). نقش گردشگری مذهبی در توسعه روستایی، با تأکید بر کیفیت زندگی و سرمایه اجتماعی مورد؛ روستای قپچاق شهرستان میاندوآب. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی. شماره ۱۳، صص 25-7؛
22. مرکز آمار ایران (1390) سرشماری عمومی نفوس و مسکن استان کردستان، شهرستان سروآباد؛
23. مطیعی¬لنگرودی سیدحسن؛ رضائیه آزادی مریم (1392). ارزیابی اثرات اقتصاد گردشگری از دیدگاه جامعه میزبان در تفرجگاه بند ارومیه، اقتصاد فضا و توسعه روستایی، شماره 4، صص 91-75؛
24. مطیعی¬لنگرودی، سیدحسن (1390). برنامه‌ریزی روستایی با تاکید بر ایران، انتشارات جهاد دانشگاهی، چاپ پنجم، مشهد؛
25. Aref, F. (2011), The effects of tourism on quality of life: a case study of Shiraz, Iran. Life Science Journal, 8(2),pp 4-25;
26. Carney, D. (1998), Sustainable rural livelihoods: What contribution can we make? Paper presented at the DFID Natural Resources Advisers’ Conference, London, Published: London, Department for International Development;
27. Chambers, R. (1995), Poverty and livelihoods: whose reality counts? Environment and Urbanization, 7(1): 173-204;
28. Chambers, R. and Gordon, R.(1991), Suatainable Rural Livelihoods: Practical Concepts for the 21st Century, Institute of Development Studies Environmental, Vol. 40, PP. 787- 780;
29. Chen, H. Shivakoti, G. Zhu, T. & Maddox, D.(2012), Livelihood sustainability and community based co-management of forest resources in China: Changes and improvement. Environmental Management, 49(1), 219–228;
30. Choi, Hwan-suk, (2003), “Measurement of Sustainable Development Progress for Managing Community Tourism”, University of Texas;
31. Cooper, C. Fletcher, J,Gilbert, D. and wanhill, s.1993; Tourism Principles and Practice, Second Edition, Longman, England;
32. Dann, G.M.S. (1999), Theoretical Issues for Tourism’s Future Development: Identifying the Agenda, in Pearce, D.G. and Butler, R.W. 1999, Contemporary Issues in Tourism Development, Rutledge, London;
33. DFID. (1999), Sustainable Livelihoods Guidance Sheets, London, UK: DFID;
34. Farrington, J. Carney, D. Ashley, C. & Turton, C. (1999). Sustainable livelihoods in practice: Early applications of concepts in rural areas, from http: http://www.odi.org.uk/ nrp/42.html;
35. Kassa, K. and Eshetu, Z. (2014), Situation analysis of rural livelihoods and socioeconomic dynamics for sustainable rural development: The Case of Legehida Woreda district. Journal of Agriculture and Environmental Management, No3, pp201-208;
36. Kim, K. (2002), the Effects of Tourism Impacts upon Quality of Residents in the Community (Doctoral dissertation). Blacksburg, Virginia: Faculty of the Virginia Polytechnic Institute and State University;
37. Kostas, E. (2002), Rural tourism: An opportunity for sustainable development of rural areas;from http: www.sillignakis.com;
38. NZAID. (2002),Policy statement. New Zealand: New Zealand Agency for International Development (NZAID);
39. Oppermann, M. (1996), Rural Tourism in Southern Germany, Annals of Tourism Research, Vol 23, Num 1, Pergamon Press, USA;
40. Pasteur, K. (2001), Changing organizations for sustainable livelihoods: A map to guide change. Brighton: Institute of Development Studies.
