تحلیل فضایی پایداری سکونتگاه های روستایی پیرامون اکوسیستم رودخانه ای مبتنی بر الگوی بوم روستا مطالعه موردی: روستاهای پیرامون اکوسیستم رودخانه کشکان( شهرستان پلدختر)
الموضوعات :فرزاد حقی زاده 1 , وحید ریاحی 2 , فرهاد عزیزپور 3 , پرویز ضیائیان فیروز آبادی 4
1 - دانشگاه خوارزمی
2 - دانشگاه خوارزمی
3 - دانشگاه خوارزمی
4 - دانشگاه خوارزمی
الکلمات المفتاحية: سکونتگاه های روستایی پایداری روستایی بوم روستا اکوسیستم های حساس شهرستان پلدختر,
ملخص المقالة :
توسعه پایدار سرزمین در گرو پایداری نظام روستایی است. الگوی بوم روستا به عنوان رویکردی نوین می تواند نقش مؤثری در توسعه پایدار منطقه ای و ملی داشته باشد. لذا، آگاهی از تغییرات توسعه پایدار و شناخت ساختار، ابعاد و گستردگی فضایی آن در مناطق روستایی از عرصه های مهم تصمیم سازی و برنامه ریزی به شمار می رود. پژوهش حاضر، در جهت سنجش سطوح فضایی پایداری سکونتگاه های روستایی واقع در حاشیه رودخانه کشکان شهرستان پلدختر است. این پژوهش بر اساس هدف، کاربردی و روش پژوهش توصیفی – تحلیلی است. محدوده مورد مطالعه روستاهای واقع در پیرامون رودخانه کشکان واقع شهرستان پلدختر هستند. وزن دهی به شاخص های پژوهش با استفاده از مدل F’ANP و تحلیل داده ها با استفاده از روش تصمیم گیری چند معیاره VIKOR انجام شد. برای طبقه -بندی روستاهای مورد مطالعه از جنبه سطوح پایداری از روش تحلیل خوشه ای و نرم افزار GIS و برای تحلیل عوامل مؤثر بر پایداری از رگرسیون خطی استفاده شده است. یافته های پژوهش نشان داد که از 23روستای مورد مطالعه3روستا در وضعیت پایداری خیلی قوی، 8 روستا پایداری قوی، 5 روستا پایداری متوسط و 7 روستا در وضعیت ناپایدار قرار دارند. روستاهای پایدار دارای جمعیت بیشتر و در مناطق مرکزی شهرستان که زمین های آبرفتی ناشی از رودخانه عریض تر و از لحاظ ارتباطی به مرکز شهرستان نزدیک تر هستند، استقرار یافته اند. اما، این پایداری بطور یکسان در همه شاخص های پایداری روستاها اتفاق نیفتاده است. که، نشانگر پویش ناقص نظام سکونتگاهی شهرستان (از جنبه ساختاری - کارکردی) است. از نظر کاربرد مدل ها و تکنیک های کمی، این پژوهش از مدلF’ANP در تعیین سطوح پایداری روستایی استفاده کرده و نتایج تحقیق کارایی این مدل را در مطالعات جغرافیایی اثبات نموده است.
1. افراخته، حسن؛ ریاحی، وحید؛ جوان، فرهاد، (1394)، پایداری اقتصادی سکونتگاه¬های روستایی شهرستان رضوانشهر، فصلنامه انجمن جغرافیای ایران، (46)، صص93-117.
2. بحرینی، حسین؛ حاجی بنده، مونا، (1390)، الگوی دهکده شهری: رهیافتی کارآمد در جهت تحقق پایداری سکونتگاه¬های روستایی نمونه موردی: روستای می‌‌انلات واقع در حوزه صفا رود شهرستان رامسر، مسکن و محیط روستا، شماره132،صص49-74.
3. جاودان، مجتبی، فرجی سبکبار، حسن، صادقلو، طاهره، سجاسی قیداری، حمدالله، (1395)، ارائه مدل تحلیل رتبه پایداری در نواحی روستایی (مطالعه موردی: بخش سربند استان مرکزی)، فصلنامه توسعه پایدار محیط جغرافیایی، 1 (1)، صص. 19-35.
4. سعیدی، عباس(1383)، مسایل و چشم انداز عمران و توسعه روستایی در ایران، مسکن و محیط روستا، شماره 108، صص2-13.
5. رضوانی، محمد رضا و رهبری، مهناز، (1394)، بوم روستا، الگویی برای پایداری سیستم‌‌های روستایی در ایران، جغرافیا و توسعه، شماره 41.
6. رکن الدین افتخاری، عبدالرضا و همکاران، (1393)، مطالعه وضعیت الگوی زیست جوامع: روستاهای حاشیه اکوسیستم تالاب بر اساس الگوی اکوویلیج، مورد مطالعه روستاهای حاشیه تالاب می‌‌انکاله و لپوی زاغمرز، جغرافیا و برنامه ریزی محیطی سال 25، شماره3، پائیز1393، صص243-264.
7. زبردست، اسفندیار، (1380)، کاربرد فرایند تحلیل سلسله مراتبی در برنامه¬ریزی منطقه¬ای، فصلنامه هنرهای زیبا،10 (10)، صص. 13-21.
8. زبردست، اسفندیار (1393)، کاربرد مدل F’ANP در شهرسازی، فصلنامه هنرهای زیبا، 19 (2)، صص. 23-38.
9. دیو سالار، اسد اله؛ پرهیزگار، اکبر، (1384)، بوم شهر و آثار آن در توسعه پایدار شهرهای ساحلی، فصلنامه جغرافیا و توسعه ناحیه ای، شماره 4، صص1-25.
10. صفایی پور، مسعود و همکاران، (1394)، اکولوژی چیست، انسان و محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی، دوره14، 1394.
11. فراهانی، حسین، (1385)، ارزیابی پایداری در نواحی روستایی با تاکید بر عوامل اجتماعی و اقتصادی – شهرستان تفرش، رساله دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی دانشگاه تهران، به راهنمایی رحمت الله فرهودی.
12. فعلی، سعید؛ صدیقی، حسن؛ پزشکی راد، غلامرضا؛ می‌‌رزایی، آرزو، (1389). چالش‌‌های جوامع روستایی ایران برای دستیابی به توسعه پایدار، فصلنامه روستا و توسعه، سال سیزدهم، شماره 4، صص97 تا128.
13. کریمی پور، هدی؛ معصومی، صابر، (1389)، روستاهای سازگار با محیط زیست، سازمان حفاظت از محیط زیست، 1389.
14. کلانتری، خلیل؛ اسدی، علی؛ شعبانعلی قمی، حسین؛ چوبچیان، شهلا، (1386). چالش‌‌های عمده توسعه روستایی در ایران برای دستیابی به توسعه پایدار، فصلنامه تخصصی دانشگاه آزاد، صص103تا120.
15. محمد پور، احمد؛ صادقی، رسول؛ رضایی، مهدی، (1389)، روش‌‌های ترکیبی تحقیق به عنوان جنبش روش شناختی، مبانی نظری و اصول عملی، جامعه شناسی کاربردی، مجله پژوهش علوم انسانی، دانشگاه اصفهان، دوره 21، شماره2
16. مرکز آمار ایران، سالنامه آماری شهرستان پلدختر، 1395.
17. مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان پلدختر، آمار تامه کشاورزی،1396.
18. وزین، نرگیس؛ رکن الدین افتخاری، عبد الرضا؛ پور طاهری، مهدی؛ دانه کار، افشین، (1394)، "راهبردهای توسعه زیست سازگار با اکوسیستم تالاب بر اساس الگوی بوم روستا، مطالعه موردی تالاب‌‌های می‌‌انکاله و لپوی زاغمرز با استفاده از روش swoc و ماتریس Qspm " محیط زیست طبیعی، منابع طبیعی ایران، دوره 68، شماره 3، صص520-505.
19. Bhawna Gesota(2007-2008) Ecovillages as Models for Sustainable Development: The University of KwaZulu-Natal, Durban (South Africa).
20. Boggia, Antonio, Rocchi, Lucia, Paolotti, Luisa, Musotti, Francesco, Greco, Salvatore. (2014): Assessing Rural Sustainable Development potentialities using a Dominance-based Rough Set Approach, Journal of Environmental Management, 144, pp 160-167.
21. Breton. E (2004). Organizing for sustainability at a small scale: A case study of an ecovillage, P:2
22. Communities Magazine - www.communities.ic.org (2003), issue#117 "Ecovillages – What Have We Learned"
23. Duan.N, c.Lin, x. D.Liu,Y.wang,X.J. Zhangand Y. Hou(2011).Study on the effect of biogas on the development of low-carbon circular economy (a case study of beilangzhong eco- village), science Direct,PP:161-162.
24. Jackson, H., ( 2004), “global ecovillage network history-1990, 200 ,Denmark.
25. Horlings, L.G., Kanemasu, Y.(2015): Sustainable development and policies in rural regions; insights from the Shetland Islands, Land Use Policy, 49, pp 310–321
26. Kasper, Debbie Van Schyndel(2008) Redefining Community in the Ecovillage, Human Ecology Review .vol.15.No.2008.p12-24
27. Kessler, Sarah, (2008) Ecovillages- Studding in sustainable communities, throughout the world ,Abroadview magazine, P 62,63.
28. Robert, J, Rosenthal(2007)Finding Community,How To Join an Ecovillage OR Intentional Community,"Ecovillages:for future generations",New Society publishers,2007,p34.
29. Rusong. W (2007). Undrestanding ecocomplexity and promoting acology of sustainability: Beijing Ecosummit 2007 Review. P: 2654 .
30. Sherry, jesse(2014), community supported supported sustainability: how ecovillages model more sustainable community, new brun wick, new jersey.
31. Siracusa. G, D. Angela, R. La, p. Paolo, L. Emiliano (2008). New frontiers for sustainability: Emergy evaluation of an ecovillage, Environ Devsustain. PP:845-846.
32. Takeuchi. K,Y. Namiki, H. tanaka (1998). Designing eco-village for revitalizing 23 ikipedi rural areas ecological Engineering 11. PP: 177,181-187.
33. Walker, L.,( 2005) Ecovillage at Ithaca: Pioneering a Sustainable Culture. Canada: Gabriola Island, BC: New Society Publishers.
34. Vilma Ardzijauskaite(2009), Ecovillages: is it a way to reach environmental sustainability? Case studies in Denmark, Maastricht University/ Aalborg University .
35. Whang. B, Woolee (2006). Landscape ecology planning principles in orean Fengshui Bi-bo woodlands and ponds. PP:148,150.
36. www.Gen.org.2015.
37. www.Gen.org.2010.
