سنجش امنیت محیطی با استفاده از تئوری چیدمان فضایی و تکنیک مکان‌سنجی؛ نمونه مطالعاتی: محله سرآسیاب تهران
الموضوعات :مهدی میرمعینی 1 , سمانه جلیلی صدرآباد 2
1 - دانشگاه علم و صنعت ایران
2 - دانشگاه علم و صنعت ایران
الکلمات المفتاحية: حضور مشترک امنیت محیطی CPTED چیدمان فضایی تکنیک مکان‌سنجی,
ملخص المقالة :
امنیت همواره یکی از مهم‌ترین نیازهای انسان بوده که یکی از جلوه‌های آن با قرارگیری فرد در فضاهای شهری ایجاد می‌شود. از این‌رو کالبد شهر نقش مهمی در کیفیت‌بخشی به آن ایفا می‌کند. یکی از رویکردهای پیش‌رو به منظور کاهش جرم و در نتیجه افزایش امنیت، CPTED است که به دنبال نظریه‌های «چشمان ناظر» جین جیکوبز و «فضاهای قابل دفاع» اسکار نیومن شکل گرفت. اما به‌نظر می‌رسد نقطه اتکا این نظریه‌ها توجه صرف بر حضور کمی افراد و غفلت آن‌ها در توجه به مساله امنیت در قالب نظریه چیدمان فضای بیل هیلیر و تاثیر تغییرات پیکره‌بندی فضا بر تعاملات اجتماعی، حضور مشترک و کیفیت حضور افراد بوده است. به همین منظور، مقاله حاضر در ابتدا به بررسی میزان امنیت محیطی در محله سرآسیاب تهران با استفاده از چک‌لیست مکان‌سنجی و در قالب اصول و راهبردهای CPTED پرداخته است. سپس با استفاده از نرم‌افزار Depth Map، نقشه هم‌پیوندی محله استخراج شده و تاثیر چیدمان فضا بر امنیت‌محیطی آن، مورد ارزیابی قرار گرفته است. نتایج یافته‌های فوق که در قالب جدول سوات جمع‌آوری شده، نشان‌دهنده پایین بودن میزان امنیت‌محیطی در محله سرآسیاب است. به همین دلیل اقدام به ارائه پیشنهادات لازم در راستای ارتقای امنیت محیطی و در قالب اصول طراحی راهبردی شده است. در نهایت نیز به مدل‌سازی تأثیر تغییرات کالبدی پیشنهادی به منظور بهبود وضعیت پیکربندی فضایی، افزایش هم پیوندی و امنیت محیطی، مبادرت ورزیده شده است.
• الماسی فر، نینا، انصاری، مجتبی. (1389). بررسی امنیت محیطی در پارک‌های منطقه‌ای به عنوان بخشی از فضاهای شهری از دیدگاه زنان بر پایه رویکرد (CPTED) مطالعه موردی: پارک ساعی، نشریه مدیریت شهری، شماره 25.
• ایران منش، نسیم. بیگدلی، الهه. (1392). پیشگیری از جرائم توسط طراحی محیطی، سازمان زیباسازی شهر تهران.
• ایزدی، محمد سعید. شریفی، عادل (1394). ارزیابی طرح کارل فریش بر پیکربندی ساختار فضایی بافت قدیمی شهر همدان با استفاده از تکنیک چیدمان فضا، فصلنامه علمی- پژوهشی باغ‌نظر، سال دوازدهم، شماره 35، 26-15
• ایلکا، شهاب، ایلکا، شاهین. (1391). تبیین مفهوم شناختی جلوگیری از جرائم از طریق طراحی محیطی (CPTED) اصول، شاخص‌ها و معیارهای طراحی، سال نهم، شماره 36.
• پیله‌ور، علی‌اصغر. عطایی، سینا. زارعی، عبدا... (1391). بررسی تاثیر میان‌کنش فضایی بر تعادل فضایی در ساختار شهری بجنورد با استفاده از فن چیدمان فضا، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره 79، ص 102-87
• ریسمانچیان، امید. بل، سایمون (1389) شناخت کاربردی روش چیدمان فضا در درک پیکره‌بندی فضایی شهرها"، نشریه هنرهای زیبا، شماره 43، ص 56-49
• طبیبیان، منوچهر، کمالی، ماندانا. (1391). راهبردها و معیارهای طراحی شهری برای دستیابی به امنیت شهری با استقاده از پیشگیری از جرم از طریق طراحی محیطی (CPTED)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین، دانشکده شهرسازی و معماری.
• عباس‌زادگان، مصطفی. بیدرام، رسول. مختارزاده، صفورا. (1391). نگاهی ساختاری به اصلاح شبکه معابر در بافت‌های فرسوده جهت حل مشکل نفوذپذیری و انزوای فضایی این محلات، نمونه موردی بافت‌های فرسوده شهر مشهد"، دوفصلنامه مدیریت شهری، شماره 30، ص 178-163
• عباس‌زادگان، مصطفی، آذری، عباس. (1388). بررسی نقش فضایی بازار در ساختار شهرهای ایرانی (با بهره‌گیری از روش چیدمان فضایی). مجله آبادی. 64. صص 26-31.
• علیخواه، فردین، نجیبی رفیعی، مریم. (1385). زنان و ترس از جرم در فضاهای شهری، فصلنامه رفاه اجتماعی، شماره 22.
• غفاری، علی، نعمتی پور، مرجان، عبدی، ثمانه. (1392). تکامل رویکرد پیشگیری از جرم مبتنی بر طراحی محیطی (CPTED) در محیط‌های مسکونی.
• قرایی، فریبا، راد جهانبانی، نفیسه، رشید پور، نازیلا. (1389). بررسی و سنجش حس امنیت در مناطق شهری نمونه موردی: مناطق 2 و 11 شهر تهران، نشریه آرمانشهر، شماره 4.
• کلانتری، محسن، حیدریان، مسعود، محمودی، عاطفه. (1390). ایمن سازی فضای کالبدی شهرها در برابر بزهکاری با استفاده از راهبردهای پیشگیری از جرم با طراحی محیطی. فصلنامه دانش انتظامی، سال دوازدهم، شماره سه.
• کلکوهن، ایان. (1390). طراحی عاری از جرم ایجاد منطقه های امن و پایدار، ترجمه مهرداد رایجیان اصلی و حمیدرضا عامری سیاهویی، نشر میزان.
• گلکار، کورش. (۱۳۸۴). سنجش مکان در طراحی شهری: درآمدی بر تکنیک مکان‌سنجی، نشریه علمی پژوهشی صفه، شماره ۴۰.
• Cozens, P.M. (2002). Sustainable Urban Development and Crime Prevention through Environmental Design for the British City towards an Effective Urban Environmentalism for the 21st Century, Elsevier, Cities, 19(2).
• Ekblom, P. (2011). Deconstructing CPTED and Reconstructing it for Practice, Knowledge Management and Research. Springer, Crime Policy, 17.
• Giddens, A. (1984). The Constitution of Society: Outline of the Theory of Structuration. Cambridge: Polity Press.
• Goffman, E. (1963). Behavior in Public Places. New York: Free Press.
• Hedayati Marzbali, M., et al. (2012). Validating Crime Prevention through Environmental Design Construct through Checklist Using Structural Equation Modelling, Elsevier, International Journal of Law Crime and Justice, 40
• Legeby, A. (2013). Patterns of co-presence spatial configuration and social segregation, PhD Dissertation. KTH Architecture and the Built Environment. School of Architecture. Royal Institute of Technology. Sweden.
• MARCUS, L., & Legeby, A. (2012). The Need for Co-presence in Urban Complexity– measuring social capital using space syntax. Eighth International Space Syntax Symposium.
• National Crime Prevention Council of Singapore. (2003). Crime Prevention through Environmental Design Guidebook, October.
• Newman, O. (1996). Creating Defensible Space, US Department, housing and Urban Development, Office of Policy and Research.
• Salehi, E. (2012). The Impacts of Environmental Factors in Crime Occurrence and Safety of Tehran’s Citizens. Springer, Crime Law soc Change. 58.
• Sarkissian, W., & La Rocca, S. (2013). Illustrated CPTED Guidelines.
• Van Soomeren, P. (2013). Tackling Crime and Fear of Crime through Urban Planning and Architecture Design, Elsevier, Crime Prevention through Environmental Design, 3rd Edition.
• Zhao, S. (2004). Toward a Taxonomy of Co-presence, Presence. the Massachusetts Institute of Technology. 12 (5), 445– 455.
