ارزش‌آفرینی برای آموزش عالی با عبور از بحران‌های عصر توده‌گرایی
الموضوعات :
1 - گروه مطالعات مدیریت آموزش عالی، موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی، تهرا
الکلمات المفتاحية: توده‌ای شدن آموزش عالی, سیاست‌گذاری, سوات, تاپسیس,
ملخص المقالة :
توده‌ای شدن آموزش عالی پدیده‌ایست که پس از جنگ جهانی دوم به سرعت جهان را درنوردید. آموزش عالی ایرانی نیز در بیش از دو دهه‌ی گذشته با این پدیده مواجه بوده و شواهد آماری آن در ابعاد مختلف آموزش عالی قابل استنادست. پژوهش‌ها نشان می‌دهند بحران‌های گوناگونی مانند بحران کیفیت آموزش عالی، کاهش منابع مالی، گسترش کمی بدون توجه به زیرساخت‌های لازم، فارغ‌التحصیلان بیکار، دگرگونی‌های اجتماعی و عواملی از این دست از جمله پیامدها سیاست‌های گسترش کمی در ایران است که با دغدغه‌ی بهبود فرصت‌های دسترسی به آموزش عالی آغاز شده بود. مروری بر مطالعات جهانی نیز نشان می‌دهند که بحران‌های کنونی آموزش عالی در ایران با آن‌چه پس از توده‌ای شدن در بسیاری کشورها رخ داد، متفاوت نبوده. اما مهم آن است که کشورهای گوناگون در عین تجربه‌ی بحران‌های مشابه از راهبردهای متفاوتی به منظور عبور از چالش‌های توده‌ای شدن آموزش عالی بهره برده‌اند و این تفاوت راهبردها، ریشه در تفاوت بافت‌های آموزش عالی هر کشور و ویژگی‌ها و اقتضائات آن دارد. از این رو در پژوهش حاضر پژوهشگر با به‌کارگیری مدل ترکیبی سوات-تاپسیس نخست راهبردهایی را متناسب با بافت ایرانی، برای عبور از بحران‌های حاصل آمده از گسترش کمی آموزش عالی به دست آورده و در گام بعدی با استفاده از تکنیک تاپسیس راهبردهای به دست آمده را اولویت‌بندی کرده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد ماموریت‌گرایی دانشگاه‌ها، حاکم شدن تفکر سیستمی بر نظام سیاست‌گذاری آموزش عالی و استقلال مالی سه راهبرد عمده از میان هشت راهبرد به دست آمده در پژوهش حاضر برای عبور از بحران‌های توده‌ای شدن آموزش عالی در ایران هستند.
1. امیری فرح‌آبادی، جعفر.، ابولقاسمی، محمود.، قهرمانی، محمد. (1395). آسیب‌شناسی سیاست‌پژوهی در نظام آموزش عالی ایران؛ مطالعه‌ایی کیفی. فصلنامه مطالعات میان رشته‌ایی در علوم انسانی. ۸ (۴)، 171-131.
2. امین بیدختی، علی‌اکبر ؛ نعمتی، محمدعلی؛ رضایی، علی‌محمد؛ و محمدی حسینی، سید احمد. (۱۳۹۶). طراحی مدلی به منظور تحلیل سطح همکاری دانشگاه و صنعت با استفاده از مدل‌سازی ساختاری-تفسیری (ISM). فصلنامه نوآوری و ارزش‌آفرینی. ۶ (۱۱)، ۲۱-۱.
3. رشیدی، زهرا. (1397). تحلیل وضعیت کیفیت آموزشی در دانشگاه‌های ایران، و ارائه راهکارهایی برای بهبود آن. گزارش تخصصی. موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی. تهران، ایران.
4. زاهدی، شمس‌السادات. (1380). تجزیه و تحلیل سیستم‌ها و روش‌ها. تهران، ایران: دانشگاه پیام‌نور.
5. فراستخواه، مقصود. (1396). گاه و بیگاهی دانشگاه در ایران. تهران، ایران: آگاه.
6. فریدونی، سمیه. (1394). روایت دختران از تجربه زندگی دانشگاهی؛ نظریه‌ی بومی تواناسازی زنان از طریق آموزش عالی. تهران، ایران: جامعه‌شناسان.
7. فریدونی، سمیه. (1395). آسیب‌شناسی سیاست‌های بومی‌گزینی در پذیرش دانشجو. گزارش تخصصی. موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی. تهران، ایران.
8. فریدونی، سمیه. (1396). گسترش کمّی آموزش عالی با تاکید بر پیامدهای اجتماعی؛ نظریه‌ایی داده بنیاد. فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی.۲۳ (۴). ۹۶-۶۹.
9. فریدونی، سمیه. (1398). واکاوی سیاست‌های گسترش کمی آموزش عالی در ایران. گزارش تخصصی. مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی. تهران، ایران.
10. قانعي راد، محمدامين. (1383). توسعه ناموزون آموزش عالي: بيكاري دانش آموختگان و مهاجرت نخبگان. فصلنامه رفاه اجتماعي. 4 (15) 208-169.
11. مروتی شریف‌‌آبادی، علی.، اسدیان اردکانی، فائزه. (139). ارائه‌ی مدل توسعه‌ی گردشگری سلامت با رویکرد تلفیقی تاپسیس فازی و مدل‌سازی ساختاری تفسیری در استان یزد. مدیریت سلامت. 7 (55)، 88-73.
12. منیعی، رضا (1394) بررسی و تحلیل آموزش عالی ایران از منظر آمار. موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی. تهران. ایران.
13. همتی، رضا (1392) توده‌ایی شدن آموزش عالی و زندگی دانشگاهی در ایران؛ تاملی در تجربیات زیستی دانشگاهیان. فصلنامه مدیریت در دانشگاه اسلامی. ۲ (1) 156-127.
14. ولی‌پور خطیر، محمد؛ محمدپور عمران، محمد؛ و اکبرزاده، زین‌العابدین. (1394). شاخص‌های چابکی سازمانی با استفاده از تکنیک تصمیم‌گیری ارزیابی چندمعیاره‌ی فازی (مورد مطالعه: سازمان توسعه‌ی برق ایران). فصلنامه‌ی نوآوری و ارزش‌آفرینی. ۳(۷)، 18-1.
15. Alpetekin, N. (2013). Integration of SWOT analysis and TOPSIS method in strategic decision making process. The Macrotheme Review. 2(7), 1-8.
16. Altbach, P.G., Reisberg, L., & Rumbley, L.E. (2009). Trends in Global Higher Education: Tracking an Academic Revolution. Paris, France: UNESCO Press.
17. Amaral, A., Jones, G. A., & Karseth, B. (2002). Governing higher education: Comparing national perspectives. In A. Amaral, G. A. Jones, & B. Karseth (Eds.), Governing higher education: National perspectives on institutional governance (pp.279-298). Dordrecht/Boston/London: Kluwer Academic Publishers.
18. Blanden, J., & Machin, S. (2004). Educational inequality and the expansion of UK higher education. Scottish Journal of Political Economy.2 (51), 230–249.
19. Bok, D. (2003). Universities in the market place: The commercialization of higher education. Princeton: Princeton University Press.
20. Cochrane, A., & Williams, R. (2010). The role of higher education in social and cultural transformation. London, UK: Centre for Higher Education Research and Information, The Open University.
21. Conraths, B., & Smidt, H. (2005). The funding of university-based research and innovation in Europe. Brussels: EUA.
22. Deer, C. (2002). The expansion of higher education: Economic necessity or hyper-inflation, Oxford Centre for Higher Education Policy Studies, Retrieved from; http://hdl.voced.edu.au/10707/162758
23. Dhanatya, C., & Slayton, J. (2018). Higher education massification: How US higher education is expanding its global reach trough branding, in-country and online. In E. Neubauer., K. Mok, & J. Jiang (Eds.), The sustainability of higher education in an era of post-massification (pp. 43-58). London and New York: Routledge.
24. Dias, D., Marinho-Araújo, C., Almeida, L., & Amaral, A. (2011). The democratisation of access and success in higher education. Higher Education Management and Policy. 1 (23), 1–20.
25. Dougherty, K.J., & Natow, S.N. (2019). Analysing neoliberalism in theory and practice: The case of performance-based funding for higher education (Center for Global Higher Education Working paper No. 44). Retrieved from Community College Research Center website: https://ccrc.tc.columbia.edu/publications/analysing-neoliberalism-theory-practice.html
26. Ervural, B., Zaim, S., Demiral, O., Aydin, Z., & Delen, D. (2018). An ANP and fuzzy TOPSIS-based SWOT analysis for Turkey's energy planning. Renewable and Sustainable Energy Review. 82(1), 1538-1550.
27. Johnstone, D.B. (2002). Challenges of financial austerity: Imperatives and limitations of revenue diversification in higher education. Welsh Journal of Education. 11 (1), 18–36.
28. Konstantinovskiy, D. (2017). Expansion of higher education and consequences for social inequality (The case of Russia). Higher Education Journal. 74, 201–220.
29. Kuiper, S., & Thomas, M.W. (2000). A strategic consultancy model for establishing a center for business communication. Business Communication Quarterly, 63(2), 52-67.
30. Lin, Y. (2018). Challenges to a post-mass system of higher education in Taiwan. In E. Neubauer, K. Mok, & J. Jiang (Eds.), The sustainability of higher education in an era of post-massification (pp. 72-82). London and New York: Routledge.
31. Nethsinghe, R. (2018). Confronting of massification surge in higher education; Sustaining the academic workforce and its excellent in Australia. In E. Neubauer, K. Mok, & J. Jiang (Eds.), The sustainability of higher education in an era of post-massification (pp. 59-71). London and New York: Routledge.
32. Office for Fair Access of England. (2017). Annual report and accounts 2016-17. Ordered by the House of Commons.
33. Ozoglua, M., Gueb, B., & Gumusc, S. (2016). Rapid expansion of higher education in turkey: The challenges of recently established public universities (2006–2013). Journal of Higher Education Policy. 29, 21–39.
34. Raines, J. P., & Leathers, C. E. (2003). The economic institutions of higher education, economic theories of university behavior. Cheltenham, UK and Northampton, MA: Elgar.
35. Thomas, S., Chie, Q., Abraham, M., Jalarajan Raj, S., & Beh, L. (2013). A qualitative review of literature on peer review of teaching in higher education: An application of the SWOT framework. Review of Education Research. 20(10), 1-48. doi: 10.3102/0034654313499617
36. Trow, M. (2006). Reflections on the transition from elite to mass to universal access: Forms and phases of higher education in modern societies since World War II. In J.J.F. Forest, & P.G. Altbach (Eds.), International Handbook of Higher Education (vol 18, pp. 243-280). Berlin, Germany: Springer.
37. Vossensteyn, H., & Jongbloed. B. (2016). Access to higher education, massification and beyond. In B. Jongbloed, & H. Vossensteyn (Eds.), Access and expansion post-massification; Opportunities and barriers to further growth in higher education participation (pp. 1-9). London and New York: Routledge.
38. Yeager, J., Nelson, G. M., Potter, E. A., Weidman, J. C., & Zullo, T. G. (2001). ASHE reader on Finance in higher education. (2nd ed.), Boston: Peatson Custom Publishing.
39. Young, M. (2016, 09). Applying complex systems theory to higher education and research policy. Panel discussion at ECPR General Conference. Charles University, Prague.
40. Zhang, J., & Wang, H. (2018). Exploring the development of independent colleges in the context of higher education massification in china: The case of zhejiang university. In E. Neubauer, K. Mok, J. Jiang Eds.), The sustainability of higher education in an era of post-massification (pp. 83-91). London and New York: Routledge.
