گوهر و صدف دین در آراء شاه ولي الله دهلوي و تاثیرپذیری نومعتزلیان از وی
الموضوعات :عبدالحسین خسروپناه 1 , ابوذر رجبی 2 , حسین ایمانی مقدم 3
1 - استاد، گروه حكمت اسلامي، پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامي، قم، ایران
2 - دانشيار، گروه مباني نظري، دانشگاه معارف اسلامي، قم، ایران
3 - دانشجوي دكتري گروه مباني نظري اسلام، دانشگاه معارف اسلامي، قم، ایران
الکلمات المفتاحية: شاه ولي الله دهلوي, نومعتزله, گوهر دین, صدف دین, اباحه گری.,
ملخص المقالة :
نومعتزلیان در دو سده اخیر بسان اسلاف معتزله خویش بر عقل گرایی در فهم دین تاکید کرده‌اند. ایشان از جهتی تعلق قلبی به دین داشته و از جهتی متاثر و گاه مرعوب از علم گرایی و لیبرالیسم غرب، بوده اند. نتیجه این تفکر، گرایش به معنویت گرایی و غلبه اباحه گری و تسامح در ظ.اهر و مناسک دین بوده است. نظریه گوهر و صدف دین به رویکردی برمی گردد که آموزه های دین را به دو بخش مقاصد و مناسک دین تقسیم می کند. این دیدگاه در دو رویکرد؛ گوهر دین و گوهر تدین، طرح شده است. نومعتزله در يک سير تاريخي و تطور فکري، متأثر از مباني فکري متفکران تجددگراي شبه‌قاره هند نظیر شاه ولی الله دهلوی بوده اند. او یک نوانديش سنتي و از چهره های شاخص جریان تحول خواه در شبه‌قاره هند و نیز سردمدار جريان سلفي بود. هدف تحقیق؛ واکاوی مسئله گوهر و صدف دین در تالیفات و کلمات شاه ولی الله دهلوی و نومعتزلیانی مانند سرسیداحمدخان هندی، اقبال لاهوری، ابوزید و عبدالکریم سروش بود و که به روش تحلیلی و توصیفی، به این نتیجه رسیدیم که شاه ولی الله دهلوی در این رابطه، معتقد به مسئله گوهر و صدف، است و به نظر می رسد کلمات لغزنده و تلقی به قبول وی برخی تذبذب های فکر دینی ایشان، موثر در ورود روشن‌فکران ن.معتزله جهان اسلام، به مسئله گوهر و صدف، شده است.
قرآن کريم.
ابوزيد، نصر حامد، (1383)، نقد گفتمان ديني، ترجمه حسن يوسفي اشکوري و محمد جواهر کلام، چ2، تهران يادآوران.
ابوزيد، نصر حامد، (۱۹۹۵)، النص، السلطه، الحقيقه، بيروت، مرکز ثقفي عربي، چاپ اول.
ابوزيد، نصر حامد، (۲۰۰۴)، دوائرالخوف، بهرود مرکز ثقفي عربي، چاپ سوم.
آرکون، محمد، (1996)، العلمنه و الدين، بيروت، دار ساقي، چاپ سوم.
اقبال لاهوري، محمد، (1346)، احياي فکر ديني در اسلام، ترجمه احمدآرام، تهران، مؤسسه فرهنگي منطقه‌اي.
انصاري، باقر، (۱۳۸۷)، نقش قاضي در تحول نظام حقوقي، تهران، ميزان.
پترسون، مايکل و ديگران، (۱۳۷۶)، عقل و اعتقاد ديني، ترجمه احمد نراقي و ابراهيم سلطاني، تهران، طرح نو.
توران، امداد، (1389)، گادامر: جستاري در حقيقت و روش، تهران، حكمت سينا.
جوادي آملي، عبدالله، (۱۳۸۷)، دين‌شناسي، تهران، اسرا، چاپ پنجم.
حقيقي، شاهرخ، (۱۳۷۹)، گذار از مدرنيته، تهران، آگاه.
دباغ، سروش، (1388)، آئينه در آئينه، تهران، صراط.
سروش، عبدالکريم، «ذاتي و عرضي در دين»، مجله کيان، شماره ۴۲، سال هشتم، خرداد و تير ۱۳۷۷، ص 19.
سروش، عبدالکريم، (1376)، مدارا و مديريت، تهران، صراط، چاپ يکم.
سروش، عبدالکريم، (۱۳۷۸)، ماهنامه زنان، شماره ۵۹، ص ۳۲ ـ ۳۳.
سروش، عبدالکريم، (۱۳۸۰)، اخلاق خدايان، تهران، طرح نو، چاپ اول.
سروش، عبدالکريم، (۱۳۸۱)، «اسلام وحي و نبوت پيرامون بسط تجربه نبوي»، ماهنامه آفتاب، شماره ۱۵، ص ۷۹.
سروش، عبدالکريم، (1385)، بسط تجربه نبوي، تهران، نشر صراط، چاپ پنجم.
سيداحمدخان هندي، (1332)، تفسير القرآن و هو الهدي و الفرقان، ترجمه محمدتقي فخر داعي گيلاني، تهران، شرکت تضامني محمدحسن علمي و ديگران.
شاه ولي الل دهلوي، الشيخ احمد (شاه ولي الله)، (1394)، حجت الله البالغه، مترجم مولانا سيد محمد يوسف حسين‌پور.
شاه ولي الله دهلوي، الشيخ احمد (شاه ولي الله)، (1426ق / 2006م)، الفوز الکبير في اصول التفسير، بيت العلم کراتشي، الطبعه الثالثه.
شاه ولي الله دهلوي، (بي‌تا)، تاويل الاحاديث في رموز قصص الانبياء، سلسله مطبوعات آکادميه شاه ولي الله.
شيخ حر عاملى، محمد بن حسن، (1409ق)، وسايل الشيعه، 30 جلدي، قم، مؤسسة آل‌البيت (ع).
طباطبايي، سيد محمدحسين، (1422ق)، الميزان في تفسير القرآن، 22 جلدي، بيروت، انتشارات موسسه الاعلمي للمطبوعات.
عرب صالحي، (بی‌تا)، مجموعه مقالات جريان‌شناسي و نقد اعتزال نو، 5جلدي، تهران، بي‌نا.
علاسوند، فریبا، اعتزال نو و فمینیسم، مندرج در مجموعه مقالات جريان‌شناسي و نقد اعتزال نو، 5جلدي، تهران، بي‌نا.
عياشى، محمد بن مسعود، (1380)، تفسير عياشي، دوجلدي، تهران، مكتبه العلميه الاسلاميه، چاپ يکم.
فيض، عليرضا، (۱۳۷۳)، مبادي فقه و اصول، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
قمى، على بن ابراهيم، (1363)، تفسير قمي، دو جلدي، قم، دار الكتاب.
محمد کاشی زاده، محمدحسن قدردان قراملکی، تحلیل ذاتی و عرضی دین از منظر نومعتزله، مندرج در مجموعه مقالات جریانشناسی و نقد اعتزال نو ، بی نا.
کليني، محمد بن يعقوب، (1376)، اصول کافي، چهار جلدي، ترجمه مصطفوى، تهران، كتاب فروشى علميه اسلاميه.
مصباح يزدي، محمدتقي، (۱۳۸۴)، اخلاق در قرآن، قم، نشر مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني.
مطهري، مرتضي، (۱۳۹۱)، نظام حقوق زن در اسلام، تهران، صدرا، چاپ شصتم.
ملکيان، مصطفي،( ۱۳۸۵)، مشتاقي و مهجوري؛ گفتگوهايي در باب فرهنگ و سياست، تهران، نشر نگاه معاصر.
هگل، ويلهم فردريش،( ۱۳۸۶)، استقرار شريعت در مذهب مسيح، ترجمه داوود پرهام، تهران، نشر آگاه.
Gadamer Hans-Georg, (1994), Truth And Metthod, Second Revisd Edition Translated by joel Weinsheimer and Denald G. Marshal.
