واکاوی محیط رسوبی و ارتباط رخساره¬های رسوبی با فرایندهای دیاژنزی در نهشته¬های بالایی سازند دالان در بخش مرکزی و غربی کمان قطر فارس
الموضوعات :لیلا صمدپور 1 , حسین مصدق 2 , بیژن بیرانوند 3 , حسین رحیم‌پور بناب 4 , احمد یحیایی 5
1 - گروه زمین‌شناسی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه خوارزمی، تهران
2 - دانشگاه خوارزمی
3 - استادیار، پژوهشکده علوم زمین، پژوهشگاه صنعت نفت، تهران
4 - استاد، دانشکده زمین‌شناسی، دانشکدگان علوم، دانشگاه تهران، تهران
5 - کارشناس ارشد چینه¬شناسی و فسیل¬شناسی، شرکت نفت فلات قاره ایران، تهران
الکلمات المفتاحية: دالان بالایی, دیاژنز, ریزرخساره, محیط رسوبی.,
ملخص المقالة :
سازند دالان به سن پرمین بالایی از پراهمیت¬ترین سنگ مخزن‌های موجود در زاگرس و خلیج‌فارس قلمداد می-شود. در این پژوهش در سه چاه از سه میدان بخش غربی کمان قطر- فارس به بررسی ویژگی¬های رخساره‌ها و عوامل تأثیرگذار دیاژنزی در تغییرات رخساره‌ها پرداخته می¬شود. بر پایه مطالعات رخساره¬ای از 252 مقطع نازک میکروسکوپی تعداد 11 ریزرخساره رسوبی شامل انیدریت لایه¬ای تا توده¬ای، دولومادستون فابریک فنسترال، باندستون استروماتولیتی، مادستون دولومیتی، مادستون با آشفتگی زیستی، وکستون تا پکستون بیوکلستی با جلبک سبز و فرامینیفرهای بنتیک، پکستون تا گرینستون اُاُئیدی پلوئیدی، گرینستون اُاُئیدی، گرینستون بیوکلستی اینتراکلستی، وکستون تا پکستون بیوکلستی اینتراکلستی و مادستون بیوکلستی شناسایی شدند. این رخساره¬های رسوبی از بخش بالایی پهنه جزر و مدی، لاگون، پشته زیرآبی، دریای باز تا رمپ میانی امتداد یافته¬اند. تغییرات تدریجی ریزرخساره¬ها، نبود ساختارهای ریف¬ سدی بزرگ، نبود رسوبات توربیدایتی و حضور آلوکم¬های اسکلتی از قبیل فرامینیفر بنتیک، جلبک سبز، دوکفه¬ای، براکیوپود، خارپوست نشانگر این است که نهشته¬های این بخش در یک پلتفرم کربناته از نوع رمپ هموکلینال گسترده شده¬¬اند. یافته¬های این پژوهش نشان می¬دهد که فرایندهای دیاژنزی میکریتی شدن، سیمانی شدن، انحلال، نئومورفیسم، دولومیتی شدن، تراکم فیزیکی و تراکم شیمیایی در بخش‌های موردمطالعه مشاهده می¬شوند و گسترش فرایندهای دیاژنزی در چهار محیط دریایی، جوی، تدفینی و بالاآمدگی تفسیر و طی سه مرحله ائوژنز، مزوژنز و تلوژنز رسوبات را تحت تأثیر قرار می¬دهند. سیمانی شدن با رخساره¬های محیط کم¬انرژی و بالای جزرومدی همخوانی دارند و با رخساره¬های دانه¬درشت از قبیل پکستون بیوکلستی یا گرینستون اُاُییدی که مربوط به محیط¬های پرانرژی لاگون و پشته زیرآبی¬ هستند، هم¬پوشانی دارند.
امرائی، ج.، رضایی، پ.، امینی، ع.، زمانزاده، س. م. و توکلی، و.، 1398. تحلیل ریزرخساره¬ها و پتروفاسیس¬ها، ویژگی¬های دیاژنتیکی و شرایط محیطی سازند فراقان در بخش مرکزی خلیج فارس، فصلنامه زمین‌شناسی ایران، 13(50)، 15-32.
آقانباتي، ع.، 1392. زمین‌شناسی ايران، انتشارات سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور،586.
سجادی، ف.، توکلی، و.، سفیداری، ا. و امامی نیری، م.، 1400. کاربرد توموگرافی نوع تخلخل در بازسازی تکامل مخازن کربناته، سازندهای کنگان و دالان در بخش مرکزی خلیج فارس، فصلنامه زمین‌شناسی ایران، 15(59)، 13-28.
سفیداری، ا.، امینی، ع.، یوسف¬پور، م. و زمانزاده، س. م.، 1397. تعیین نقش محیط رسوبی و فرایندهای دیاژنزی در کیفیت مخزنی بخش بالایی سازند سورمه در میدان سلمان، فصلنامه زمین‌شناسی ایران، 11(45)، 119-136.
Aali, J., Rahimpour-Bonab, H. and Kamali, M.R., 2006. Geochemistry and origin of the world's largest gas field from Persian Gulf, Iran, Journal of Petroleum Science and Engineering, 50(3-4),161-175.
Abdolmaleki, J., Tavakoli, V. and Asadi-Eskandar, A., 2016. Sedimentological and diagenetic controls on reservoir properties in the Permian–Triassic successions of western Persian Gulf, southern Iran, Journal of Petroleum Science and Engineering, 141,90-113.
Alavi, M., 2007. Structures of the Zagros fold-thrust belt in Iran, American Journal of Science, 307(9), 1064-1095.
Amel, H., Jafarian, A., Husinec, A., Koeshidayatullah, A. and Swennen, R., 2015. Microfacies, depositional environment and diagenetic evolution controls on the reservoir quality of the Permian Upper Dalan Formation, Kish Gas Field. Journal of Marine and Petroleum Geology, 67: 57–71.
Angiolini, L., Balini, M., Garzanti, E., Nicora, A., Tintori, A., Crasqiun, S. and Muttoni, G., 2003. Permian climatic and paleogeographic changes in Northern Gondwana: the Khuff Formation of Interior Oman, Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 191, 269-300.
Bathurst R. G. C., 1975. Carbonate Sediments and their Diagenesis, 2nd edn., Developments in Sedimentology No. 12. Elsevier, Amsterdam, 658.
Büyükutku, A. G., 2009. Reservoir properties of Karaisalı formation in the Adana Basin, Southern Turkey. Journal of Petroleum Science and Engineering, 65(1-2), 33-44.
Dickson, J. A. D., 1965. A modified staining technique for carbonates in thin section: Nature, 205, 587.
Dunham¬¬¬, R.J., 1962. Classification of carbonate rocks according to depositional texture. American Association of Petroleum Geologists Memoir1. 108–121.
Embry, A.F. and Klovan, J.E., 1971. A Late Devonian reef tract on northeastern Banks Island, NWT. Bulletin of Canadian Petroleum Geology, 19(4),730-781.
Enayati–Bidgoli, A.H. and Rahimpour–Bonab, H., 2016. A geological based reservoir zonation scheme in a sequence stratigraphic framework: A case study from the Permo–Triassic gas reservoirs, Offshore Iran, Marine and Petroleum Geology, 73,36-58.
Esrafili– Dizaji, B. and Rahimpour–Bonab, H., 2013. A review of Permo–Triassic reservoir rocks in the Zagros Area, Sw Iran: Influence of the Qatar–Fars Arch, Journal of Petroleum Geology, 36(3),257-279.
Flügel, E., 2010. Microfacies of Carbonate Rocks: Analysis, Interpretation and Application, Springer. Berlin. Heidelberg. New York. 976.
Insalaco, E., Virgone, A., Courme, B., Gaillot, J., Kamali, M., Moallemi, A., Lotfpour, M. and Monibi, S., 2006. Upper Dalan Member and Kangan Formation between the Zagros Mountains and offshore Fars, Iran: depositional system, biostratigraphy and stratigraphic architecture. GeoArabia, 11(2),75-176.
Jafarian, A., Javanbakht, M., Koeshidayatullah, A., Pimentel, N., Salad Hersi, O., Yahyaei, A. and Beigi, M., 2017. Paleo environmental, diagenetic, and eustatic controls on the Permo– Triassic carbonate–evaporite reservoir quality, Upper Dalan and Kangan formations, Lavan Gas Field, Zagros Basin. Journal of Geological, 53: 1442-1457.
Kakemem, U., Ghasemi, M., Adabi, M. H., Husinec, A., Mahmoudi, A. and Anderskouv, K., 2023. Sedimentology and sequence stratigraphy of automated hydraulic flow units-The Permian Upper Dalan Formation, Persian Gulf, Marine and petroleum geology 147:105965.
Konert, G., Afifi, A.M., Al-Hajri, S.I.A. and Droste, H.J., 2001. Paleozoic stratigraphy and hydrocarbon habitat of the Arabian Plate, GeoArabia, 6(3), 407-442.
Lucia, F.J., 2007. Limestone reservoirs. Carbonate Reservoir Characterization: An Integrated Approach,181-215.
Machel, H. G., 2005. Investigations of burial diagenesis in carbonate hydrocarbon reservoir rocks. Geoscience Canada, 32(3), 103-128.
Marenco, P. J., Corsetti, F. A., Hammond, D. E., Kaufman, A. J. and Bottjer, D. J., 2008. Oxidation of pyrite during extraction of carbonate associated sulfate. Chemical Geology, 247(1-2), 124-132.
Mehrabi, H., Mansouri, M., Rahimpour-Bonab, H., Tavakoli, V. and Hassanzadeh, M., 2016. Chemical compaction features as potential barriers in the Permian-Triassic reservoirs of Southern Iran, Journal of Petroleum Science and Engineering, 145, 95-113.
Mehrabi, H., Rahimpour-Bonab, H., Enayati-Bidgoli, A. H. and Esrafili-Dizaji, B., 2015. Impact of contrasting paleoclimate on carbonate reservoir architecture: Cases from arid Permo-Triassic and humid Cretaceous platforms in the south and southwestern Iran. Journal of Petroleum Science and Engineering, 126, 262-283.
Moore, C. H. and Wade, W. J., 2013. Carbonate reservoirs: Porosity and diagenesis in a sequence stratigraphic framework, Developments in Sedimentology. Elsevier New York, 67, 347.
Moore, G., 2001. Corporate social and financial performance: An investigation in the UK supermarket industry. Journal of Business ethics, 34, 299-315.
Moradi, M., Kadkhodaie, A., Rahimpour-Bonab, H. and Kadkhodaie, R., 2024. Integrated reservoir characterization of the Permo-Triassic gas reservoirs in the Central Persian Gulf. Petroleum.
Philip, J. M. and Gari, J., 2005. Late Cretaceous heterozoan carbonates: Palaeoenvironmental setting, relationships with rudist carbonates (Provence, south-east France). Sedimentary Geology, 175(1-4), 315-337.
Pomar, L., Brandano, M. and Westphal, H., 2004. Environmental factors influencing skeletal grain sediment associations: a critical review of Miocene examples from the western Mediterranean. Sedimentology, 51(3), 627-651.
Rahimpour-Bonab, H., 2007. A procedure for appraisal of a hydrocarbon reservoir continuity and quantification of its heterogeneity. Journal of Petroleum Science and Engineering, 58(1), 1-12.
Rezavand, N., Jahani, D. and Asilian, H., 2017. Facies, Depositional Environment and Sequence Stratigraphy of Dalan Formation in Persian Gulf (Qatar-South Fars Arch) Well SP-A Subsurface Section. Journal of Science and Technology, 10(34): 1-16.
Scholle, P.A. and Ulmer-Scholle, D.S., 2003. A color guide to the petrography of carbonate rocks: grains, textures, porosity, diagenesis, AAPG Memoir 77(77).
Seibel, M. J. and James, N. P., 2017. Diagenesis of Miocene, incised valley-filling limestones; Provence, Southern France. Sedimentary Geology, 347, 21-35.
Sharland, P.R., Archer, R., Casey, D.M., Davies, R.B., Hall, S.H., Heward, A.P., Horbury, A.D. and Simmons, M.D., 2001. Arabian Plate sequence stratigraphy. GeoArabia Special Publication, vol. 2. Gulf PetroLink, Bahrain. 371.
Szabo, F. and Kheradpir, A., 1978. Permian and Triassic stratigraphy, Zagros basin, south-west Iran, Journal of Petroleum Geology, 1(2),57-82.
Tavakoli, V. and Barfizadeh, H., 2024. The Role of Plate Movements on Reservoir Development of the Iranian Carbonate Formations: A Review of the Interplay Between Tectonics, Paleoclimate, and Diagenesis. Results in Earth Sciences, 100037.
Tavakoli, V., Naderi-Khujin, M. and Seyedmehdi, Z., 2018. The end-Permian regression in the western Tethys: sedimentological and geochemical evidence from offshore the Persian Gulf, Iran. Geo-Marine Letters, 38, 179-192.
Tucker, M. E. and Wright, V. P., 2009. Carbonate sedimentology. John Wiley & Sons.Tucker, M. E., 1991. Sequence stratigraphy of carbonate-evaporite basins: models and application to the Upper Permian (Zechstein) of northeast England and adjoining North Sea. Journal of the Geological Society, 148(6), 1019-1036.
Warren, J. K., 2006. Evaporites: sediments, resources and hydrocarbons: Springer Verlag, Brunei, 1035.
Wilson, J.L., 1975. Principles of carbonate sedimentation, Carbonate Facies in Geologic History,1-19.
Zeigler, M.A. and Martin, A.Z., 2001. Late Permian to Holocene paleofacies evolution of the Arabian Plate and its hydrocarbon occurrences. GeoArabia, 6(3), 445-504.
