دفاتر انتقال فناوری دانشگاهی در ایران؛ بررسی ساختار و تجلیات نهادی در نظام ملی نوآوری: مطالعه موردی دانشگاه خلیج فارس
الموضوعات :
حمید حیدری
1
,
فاطمه اسکندری
2
,
سید رضا میرزایی دورکی
3
1 - استادیار گروه مطالعات علم و فناوری، مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی؛ تهران، ایران.
2 - دانشجوی دکتری سیاست‌گذاری علم و فناوری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
3 - دانشجوی دکتری مطالعات نوآوری و توسعه فناوری‌های راهبردی، مؤسسه تحقیقات سیاست علمی کشور، تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: دفاتر انتقال فناوری دانشگاهی, نظام ملی نوآوری, تجلیات نهادی, جامعه‌شناسی نوآوری, تجاری‌سازی پژوهش و فناوری, دانشگاه خلیج فارس,
ملخص المقالة :
دفاتر انتقال فناوری دانشگاهی (TTOs)، به عنوان واسطه‌های نهادی حیاتی در معماری نظام ملی نوآوری، نقش محوری در پیوند پویا میان دانشگاه و صنعت و تسهیل تجاری‌سازی دانش ایفا می‌کنند. این مقاله با هدف تبیین ساختار و تحلیل تجلیات نهادی دفاتر انتقال فناوری در بستر جامعه‌شناختی ایران و با تمرکز ویژه بر مطالعه موردی دانشگاه خلیج فارس، به بررسی عملکردها، چالش‌ها و فرصت‌های این نهادهای نوپا می‌پردازد. چارچوب نظری پژوهش، ابعاد عملیاتی دفاتر را در چهار دسته محوری، توسعه‌ای، حمایتی و شبکه‌ای طبقه‌بندی می‌کند. این مطالعه کیفی، داده‌ها را با رویکرد تحلیل مضمون و از طریق گردآوری اسناد، گزارش‌های رسمی و بررسی تطبیقی تجربه‌های بین‌المللی (نمونه انجمن نت‌وال ایتالیا) به دست آورده است. یافته‌ها نشان می‌دهد که دفتر انتقال فناوری دانشگاه خلیج فارس، گرچه در حوزه‌هایی نظیر آموزش تخصصی، ثبت اختراع و ایجاد ارتباط با صنعت اقدامات قابل تقدیری داشته، اما در ابعاد کلیدی مانند ساختار حکمرانی، منابع انسانی متخصص، ظرفیت‌های شبکه‌سازی و بنیه‌های مالی با محدودیت‌های ساختاری جدی مواجه است. بررسی تطبیقی با تجربه ایتالیا تأکید می‌کند که پایداری و کارآمدی دفاتر انتقال فناوری دانشگاهی، مستقیماً به سیاست‌های ملی هم‌راستا، نهادهای میانجی تخصصی، استانداردهای اجرایی شفاف و حمایت‌های ساختاری و حقوقی مستمر وابسته است. در نهایت، این مقاله با ارائه پیشنهاداتی سیاستی نظیر تقویت زیرساخت‌های حکمرانی، توسعه ابزارهای حقوقی و مالی نوین، و ارتقای جایگاه شبکه‌ای دفاتر در زیست‌بوم نوآوری، به غنی‌سازی ادبیات نظری در حوزه جامعه‌شناسی نوآوری و ارائه توصیه‌های کاربردی برای سیاست‌گذاران آموزش عالی و نوآوری کشور کمک شایانی می‌کند
8 مآخذ
آراستی، محمدرضا. (1394). بررسی نظام‌مند تعامل دانشگاه و صنعت در ایران. تهران: انتشارات دانشگاه صنعتی شریف.
اسکویی، فاطمه، موحد محمدی، حمید، علامه بیگی، امیر، و پارسانژاد، محمدرضا. (1397). نقش دفاتر انتقال فناوری در تجاری‌سازی دانش در نظام آموزش عالی کشاورزی ایران. فصلنامه آموزش کشاورزی، 4(2)، 36–55.
امیری‌فرح‌آبادی، جعفر، و ابوالقاسمی، محمود. (1401). سهم و نقش حکمرانی دانشگاهی بازارگرا در تحقق کارکردهای دفاتر انتقال فناوری دانشگاهی در آموزش عالی ایران. فصلنامه سیاست علم و فناوری ایران، 14(3)، 37-54.
دهقان‌پور فراشاه، افسانه، و بابایی، سحر. (1403). شناسایی مؤلفه‌های حکمرانی توسعه روابط دانشگاه و صنعت در جهت توانمندسازی سرمایه انسانی. فصلنامه علمی دانش حکمرانی، 2(3)، 36-55.
سریزدی، سیده جمیله و همکاران. (1398). ارائه الگوی دانشگاه کارآفرین با رویکرد فراترکیب. مجله آموزش عالی ایران، 11(1)، 67-98.
ستاد راهبری نقشه جامع علمی کشور. (1399). گزارش نظارتی بر اجرای اسناد راهبردی حوزه علم، فناوری و نوآوری. تهران: ستاد راهبری نقشه جامع علمی کشور.
صفدری رنجبر، مصطفی، امین‌لو، میترا، یعقوبی، مرضیه، علیزاده، علی، و الیاسی، مهدی. (1399). دفاتر انتقال فناوری دانشگاهی: عقلانیت‌ها، اهداف، چالش‌ها و کارکردها (مطالعه موردی دفتر انتقال فناوری دانشگاه علوم پزشکی تهران). فصلنامه مدیریت توسعه فناوری، 8(1)، 153–178.
فکور، بهمن. (1383). تجاری‌سازی نتایج تحقیقات. فصلنامه رهیافت، 34، 53-58. مرکز تحقیقات سیاست‌های علمی کشور.
محسنی، هدی‌سادات، و شفیع‌زاده، حمید. (1391). نقش دفاتر انتقال فناوری و دانشگاه‌ها در تجاری‌سازی دانش. نشریه صنعت و دانشگاه.
مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور. (1398). گزارش وضعیت سیاست‌های علم و فناوری ایران. تهران: مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور.
مجلس شورای اسلامی. (1383). قانون برنامه چهارم توسعه جمهوری اسلامی ایران.
محمدهاشمی، زهرا. (1396). ارتباط دانشگاه، صنعت و دولت با تکیه بر نقش نهادهای میانجی (موردپژوهی: کانون‌های هماهنگی دانش، صنعت و بازار). رهیافت، 66، 75–88.
نصیری، حسین. (1400). ارتباط دانشگاه با صنعت و جامعه (1): فعال‌سازی نهادهای واسط. تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس- معاونت پژوهش‌های اجتماعی ـ فرهنگی - دفتر مطالعات آموزش و فرهنگ.
نوذری، مریم، و اسدی‌فرد، رضا. (1400). عوامل مؤثر بر ظرفیت‌سازی انتقال فناوری از دانشگاه به صنعت؛ مورد ناحیه نوآوری شریف. فصلنامه سیاست علم و فناوری ایران، 13(4)، 1-25.
وزارت علوم، تحقیقات و فناوری. (1394). برنامه راهبردی پارک و مرکز رشد علم و فناوری خلیج فارس استان بوشهر. تهران: وزارت علوم، تحقیقات و فناوری.
وزارت علوم، تحقیقات و فناوری. (1400). گزارش عملکرد طرح تحول همکاری دانشگاه با جامعه و صنعت. تهران: دفتر ارتباط با جامعه و صنعت.
Algieri, B., Aquino, A., & Succurro, M. (2013). Technology transfer offices and academic spin-off creation: The case of Italy. The Journal of Technology Transfer, 38(4), 382–400. https://doi.org/10.1007/s10961-012-9267-4
Anderson, T. R., Daim, T. U., & Lavoie, F. F. (2007). Measuring the efficiency of university technology transfer. Technovation, 27(5–6), 306–318. https://doi.org/10.1016/j.technovation.2006.09.003
AUTM. (2021). AUTM U.S. Licensing Activity Survey: FY 2020 Summary. Association of University Technology Managers. https://autm.net/AUTM/media/Surveys-Tools/Documents/AUTM_FY2020_Licensing_Survey.pdf
Baldini, N., Grimaldi, R., & Sobrero, M. (2006). Institutional changes and the commercialization of academic knowledge: A study of Italian universities’ patenting activities between 1965 and 2002. Research Policy, 35(4), 518–532. https://doi.org/10.1016/j.respol.2006.01.014
Balderi, C., Butelli, P., Conti, G., Di Minin, A., & Piccaluga, A. (2007). Towards an Italian way of public research valorisation. R&D Management Conference, Bremen, Germany. https://citeseerx.ist.psu.edu/document?repid=rep1&type=pdf&doi=fdde108db6874d1ac48cbd7cd2e7c7c8dcb32ad9
Bandarian, R. (2005). Technology commercialization: A case study approach. Technovation, 25(3), 339–347. https://doi.org/10.1016/j.technovation.2003.08.002
Bandarian, R. (2005). Enablers of commercialization in research organizations. Proceedings of International Management Conference 2005, Sharif University of Technology.
Bozeman, B., Rimes, H., & Youtie, J. (2015). The evolving state-of-the-art in technology transfer research: Revisiting the contingent effectiveness model. Research Policy, 44(1), 34–49. https://doi.org/10.1016/j.respol.2014.06.008
Bradley, S. R., Hayter, C. S., & Link, A. N. (2013). Models and methods of university technology transfer. Foundations and Trends® in Entrepreneurship, 9(6), 571–650. https://doi.org/10.1561/0300000048
Caldera, A., & Debande, O. (2010). Performance of Spanish universities in technology transfer: An empirical analysis. Research Policy, 39(9), 1160–1173. https://doi.org/10.1016/j.respol.2010.06.010
Capart, G., & Sandelin, J. (2004). Models of, and missions for, transfer offices from public research organizations. http://otl.stanford.edu/documents/JSMissionsModelsPaper-1.pdf
Cooper, R. G. (2001). Winning at new products: Accelerating the process from idea to launch. Basic Books.
Creswell, J. W., & Poth, C. N. (2018). Qualitative inquiry and research design: Choosing among five approaches (4th ed.). SAGE.
D’Amico, A., Abbate, T., & Coppolino, R. (2012). The contribution of university to territorial development: The role of Technology Transfer Office. Proceedings of the XXVI Convegno Annuale di Sinergie, 1–8.
Elo, S., & Kyngäs, H. (2008). The qualitative content analysis process. Journal of Advanced Nursing, 62(1), 107–115. https://doi.org/10.1111/j.1365-2648.2007.04569.x
Etzkowitz, H. (2008). The triple helix: University–industry–government innovation in action. Routledge.
Etzkowitz, H., & Leydesdorff, L. (2000). The dynamics of innovation: From national systems and “Mode 2” to a triple helix of university–industry–government relations. Research Policy, 29(2), 109–123. https://doi.org/10.1016/S0048-7333(99)00055-4
Goldsmith, R. (2003). Model of commercialization. Retrieved from http://asbdc.ualr.edu/technology/commercialization/the_model.asp
Goldsmith, R. (2003). Technology transfer and commercialization: A primer. McGraw-Hill.
Guest, G., Namey, E., & Chen, M. (2020). A simple method to assess and report thematic saturation in qualitative research. PLoS ONE, 15(5), e0232076. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0232076
Heritage Dictionary of the English Language. (2021). Commercialization. Houghton Mifflin Harcourt.
Howells, J. (2006). Intermediation and the role of intermediaries in innovation. Research Policy, 35(5), 715–728. https://doi.org/10.1016/j.respol.2006.03.011
Isabelle, D. A. (2004). S&T commercialization of federal research laboratories and university research. Carleton University.
Kotler, P. (1994). Marketing management: Analysis, planning, implementation, and control (8th ed.). Prentice-Hall.
Lincoln, Y. S., & Guba, E. G. (1985). Naturalistic inquiry. SAGE.
Macho-Stadler, I., Pérez-Castrillo, D., & Veugelers, R. (2007). Licensing of university inventions: The role of a technology transfer office. International Journal of Industrial Organization, 25(3), 483–510. https://doi.org/10.1016/j.ijindorg.2006.08.005
Merriam, S. B., & Tisdell, E. J. (2016). Qualitative research: A guide to design and implementation (4th ed.). Jossey-Bass.
Merriam Webster. (2021). Science; Technology. Merriam Webster, Incorporated.
Mowery, D. C., Nelson, R. R., Sampat, B. N., & Ziedonis, A. A. (2001). The growth of patenting and licensing by US universities: An assessment of the effects of the Bayh-Dole Act of 1980. Research Policy, 30(1), 99–119. https://doi.org/10.1016/S0048-7333(99)00100-6
Muscio, A. (2010). What drives the university use of technology transfer offices? Evidence from Italy. Journal of Technology Transfer, 35(2), 181–202. https://doi.org/10.1007/s10961-009-9121-7
NetVal. (2022). Annual report. https://netval.it/report
OECD. (2011). Technology transfer offices. OECD Publishing. https://doi.org/10.1787/9789264113084-en
OECD. (2011). Knowledge transfer and policies. OECD Publishing.
OECD. (2011). Fostering innovation and transfer of technology. OECD Publishing.
OECD. (2013). Commercialising public research: New trends and strategies. OECD Publishing. https://doi.org/10.1787/9789264193321-en
Patton, M. Q. (2015). Qualitative research & evaluation methods (4th ed.). SAGE.
Piccaluga, A., Conti, G., Balderi, C., & Granieri, M. (2009). ‘And yet it does move!’ University patenting and licensing in Italy; differences and similarities in the management of technology transfer activities at European level. In University patenting and licensing in Italy.
Ranga, L., Debackere, K., & Van Looy, B. (2003). Entrepreneurial universities and the dynamics of academic knowledge production: A case study of basic vs. applied research in Belgium. Scientometrics, 58(2), 301–320. https://doi.org/10.1023/A:1026279528058
Ranga, M., & Etzkowitz, H. (2013). Triple helix systems: An analytical framework for innovation policy and practice in the knowledge society. Industry and Higher Education, 27(4), 237–262. https://doi.org/10.5367/ihe.2013.0165
Rasmussen, E., Moen, Ø., & Gulbrandsen, M. (2006). Initiatives to promote commercialization of university knowledge. Technovation, 26(4), 518–533. https://doi.org/10.1016/j.technovation.2004.11.003
Saldaña, J. (2016). The coding manual for qualitative researchers (3rd ed.). SAGE.
Siegel, D. S., Waldman, D. A., & Link, A. N. (2003). Commercial knowledge transfers from universities to firms: Improving the effectiveness of university–industry collaboration. The Journal of High Technology Management Research, 14(1), 111–133. https://doi.org/10.1016/S1047-8310(03)00007-5
Siegel, D. S., Waldman, D., & Link, A. N. (2003). Assessing the impact of organizational practices on the relative productivity of university technology transfer offices: An exploratory study. Research Policy, 32(1), 27–48. https://doi.org/10.1016/S0048-7333(01)00196-2
Siegel, D. S., Waldman, D. A., Atwater, L. E., & Link, A. N. (2003). Commercial knowledge transfers from universities to firms: Improving the effectiveness of university–industry collaboration. The Journal of High Technology Management Research, 14(1), 111–133.
Siegel, D. S., & Wright, M. (2015). Academic entrepreneurship: Time for a rethink? British Journal of Management, 26(4), 582–595. https://doi.org/10.1111/1467-8551.12116
Štemberková, R., Škodová-Parmová, D., Marešová, P., & Očko, P. (2021). Technology transfer as the third role of universities & national platform in the Czech Republic.
Thanh Huyen, D. (2009). Commercialization of technological innovations. Journal of Science and Technology Policy Management, 1(1), 45–58.
Thursby, J. G., Jensen, R. A., & Thursby, M. C. (2001). Objectives, characteristics and outcomes of university licensing: A survey of major US universities. Journal of Technology Transfer, 26(1–2), 59–72. https://doi.org/10.1023/A:1007884111883
Toole, A. A., & Czarnitzki, D. (2007). Biomedical academic entrepreneurship through the SBIR program. Journal of Economic Behavior & Organization, 63(4), 716–738. https://doi.org/10.1016/j.jebo.2006.05.012
Weckowska, D. M. (2015). Learning in university technology transfer offices: Transactions-focused and relations-focused approaches to commercialization of academic research. Technovation, 41–42, 62–74. https://doi.org/10.1016/j.technovation.2014.11.003
