تحلیل اتصال نوسانات متغیرهای اقتصادی و محیط زیستی در ایران (2006-2023)
الموضوعات : environmental economy
سعید کیان پور
1
,
محسن حاجیان
2
,
سپیده عظیمی
3
1 - استادیار گروه اقتصاد، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
2 - گروه اقتصاد، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
3 - مربی گروه علوم پایه، دانشگاه ملی مهارت، تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: اتصال نوسانات, چارک واریانس خودرگرسیون, متغیرهای اقتصادی- محیطزیستی, ایران,
ملخص المقالة :
تعاملات پویای متغیرهای اقتصادی و محیطزیستی در ایران، با توجه به چالشهای جهانیشدن و تغییرات اقلیمی، اهمیت فزایندهای یافته است. این پژوهش با بهرهگیری از رویکرد چارک واریانس خودرگرسیون (QVAR) به بررسی اتصال نوسانات میان متغیرهای اقتصادی (شاخص اقتصادی، پیچیدگی اقتصادی، جهانیشدن) و محیطزیستی (انتشار دیاکسید کربن) طی بازه ۲۰۰۶ تا ۲۰۲۳ پرداخته است. هدف مطالعه، تحلیل تعاملات این متغیرها در چارکهای ۲۵ام، ۵۰ام و ۷۵ام و شناسایی نقش آنها بهعنوان انتقالدهنده یا دریافتکننده نوسانات در دورههای عادی و بحرانی بود. دادههای سالانه پس از پیشپردازش و تفاوتگیری با آزمون ریشه واحد (ADF) ایستا شده و با شاخصهای سرریز نوسانات(TCI، NET، TO،FROM) و شبکههای اتصال تحلیل شدند. یافتهها نشان داد که شاخص کل اتصال (TCI) در چارک ۷۵ام (شرایط بحرانی) به 84/33 و در چارک ۵۰ام (شرایط عادی) به 13/17 میرسد، که الگویی U شکل را تأیید میکند. شاخص اقتصادی و پیچیدگی اقتصادی در بحرانهایی نظیر بحران مالی جهانی (۲۰۰۶-۲۰۱۰)، بحران چین (۲۰۱۴-۲۰۱۷) و جنگ روسیه و اوکراین (۲۰۲۱-۲۰۲۳) انتقالدهندگان اصلی نوسانات بودند، در حالی که دیاکسید کربن گیرنده باقی ماند، که نشاندهنده آسیبپذیری محیطزیست ایران در برابر شوکهای اقتصادی است. جهانیشدن در شرایط آرام و بحرانی گیرنده بود و در همهگیری کووید-۱۹ (۲۰۱۹-۲۰۲۲) و بحران بانک سیلیکون ولی (۲۰۲۲-۲۰۲۳) آسیبپذیری بیشتری نشان داد. اوج TCI در سال ۲۰۱۴ با افت قیمت نفت همزمان بود، که نقش کلیدی متغیرهای اقتصادی را برجسته میکند. این یافتهها بر تقویت پیچیدگی اقتصادی با تمرکز بر صنایع سبز و مدیریت فعال جهانیشدن در بحرانها تأکید دارند.
