بنیان‌گذاری اخلاق بر اساس امر الهی در اندیشه خواجه عبدالله انصاری
الموضوعات :وحید رحیمی 1 , سیدمحسن ساجدی راد 2 , سمیرا رستمی 3
1 - دانشجوی دکتری، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد فسا، دانشگاه آزاد اسلامي، فسا، ایران
2 - استادیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد فسا، دانشگاه آزاد اسلامی، فسا، ایران
3 - استادیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد فسا، دانشگاه آزاد اسلامی، فسا، ایران
الکلمات المفتاحية: اخلاق, امر الهی, شریعت, سلوک, عرفان, خواجه عبدالله انصاری.,
ملخص المقالة :
در این پژوهش به بررسی جایگاه امر الهی (شریعت) به عنوان بنیان برای شکل گیری اخلاق در آثار خواجه عبدالله انصاری پرداخته شده است. با توجه به اهمیت و ضرورت مسئله، اخلاق در زندگی فردی و اجتماعی افراد از جمله موضوعات کلیدی در عرفان اسلامی است و فهم صحیح آن می‌تواند به تقویت سلوک عرفانی کمک کند. سوال اصلی این پژوهش این است که چگونه خواجه عبدالله انصاری به ارتباط میان شریعت و اخلاق پرداخته و این ارتباط چه تأثیری بر سلوک عرفانی دارد؟ برای پاسخ به این سوال، از روش تحلیل متن و تبیین مفاهیم عرفانی در آثار خواجه استفاده شده است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که خواجه عبدالله انصاری به سه عنصر اصلی علم به شریعت، جود در بذل معروف و صبر برای دستیابی به حسن خلق تأکید دارد و بر این باور است که تنها با درک صحیح از شریعت و اعمال نیک می‌توان به حقیقت الهی نزدیک شد. همچنین، او مفاهیم معرفت حق، تطهیر فکر و حسن سلوک را به عنوان پایه‌های سلوک عرفانی معرفی می‌کند. در نهایت، این پژوهش نشان می‌دهد که عمل به احکام شریعت و اخلاق نیکو نه تنها در سلوک فردی مؤثر است بلکه به تحقق جامعه‌ای سالم و متعالی نیز منجر می‌شود.
اسگندرپور، داریوش، (1401)، تحلیل پیام‌های اخلاقی و فرهنگی در مناجات‌نامه و گنجنامه خواجه عبدالله انصاری، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی اردبیل، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
افلاطون، (1391)، شش رساله (حکمت سقراط و افلاطون): اتوفرون، اقریطون، فیدون، الکبیادس، غورجیاس، دفاعیه، ترجمه محمدعلی فروغی، تهران: هرمس.
افغاني، محمدسعيد عبدالحمید، (1386)، زندگی و آراء عقاید فلسفی و کلامی شیخ الاسلام خواجه عبداله انصاری، عزيز اله عليزاده مالستاني، چاپ اول نشر محمد ابراهيم شريعتي افغانستاني سازمان چاپ و انتشارات.
امینیان، علی، (1393)، ارزیابی انتقادی مبانی اخلاق ابوعلی مسکویه و خواجه عبدالله انصاری، رساله دکتری، دانشگاه قم، دانشکده الهیات و معارف اسلامی
انصاری، عبدالله بن محمد، (1377)، مجموعه رسائل خواجه عبدالله انصاری، محمد سرور مولایی، تهران: توس.
-----------------، (1388)، صدمیدان، سرژدوبورکوی، عبدالکریم جزیره دار، تهران: اساطیر.
-----------------، (1417) شرح منازل السايرين ، موسسه دار العلم
انصاري، قاسم، (1376)، صد میدان خواجه عبدالله انصاری ، طهوري
بینا، محسن، (1374)، مقامات معنوی، ترجمه و تفسیر منازل السائرین، ناشر مولف.
خسروپناه، عبدالحسین (1396). جستاري در عرفان نظري و عملی. قم: بوستان کتاب.
دیلمی، احمد و آذربایجانی، مسعود، (1381)، اخلاق اسلامی، تهران: نشر معارف
روان فرهادی، عبدالغفور، (1385)، خواجه عبدالله انصاری، دکتر مچدالدین کیوانی، دفتر نشر و فرهنگ اسلامی.
روان فرهادی، عبدالغفور، (1389)، متن و ترجمه منازل السائرین و علل المقامات و صد میدان خواجه عبدالله انصاری به همراه شرح کتاب از روی آثار پیر هرات، محمد عمار مفید، انتشارات مولی.
سجادی، جعفر، (1381)، فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، تهران: طهوری.
سعیدیان، سکینه، (1391)، نظام اخلاقی در تفکّر خواجه عبدالله انصاری، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
عباسی داکانی، پرویز، (1393)، خواجه عبدالله انصاری، تهران: علم
عبدالرزاق کاشی، عبدالرزاق بن جلال الدین (1379). شرح عبدالرزاق کاشانی بر منازل السائرین (تصحیح علی شیروانی). تهران: الزّهرا.
--------------------------- ( 1385). شرح منازل السائرین، تصحیح محسن بیدارفر، فم: نشر بیدار.
مستجاب الدعواتی، سیدعلی، صادقی حسن آبادی، مجید. (1401). تحلیل مبانی و مفروضات سلوک عرفانی بحیا بن‌پاقودا در الهدایة الی فرائض القلوب. مطالعات ادیان و عرفان تطبیقی, 6(1), 55-75.
مکارم شیرازي، ناصر (1386). برگزیده ي تفسیر نمونه. (تنظیم احمد علی بابایی). تهران: دارالکتب الاسلامیۀ.
نکونام، محمدرضا (1392). سیر سرخ. اسلامشهر: صبح فردا.
نیل فروشان، زینب، (1399)، مقایسه روش و مبانی عبدالرزاق کاشانی با خواجه عبدالله انصاری در شرح ابواب ده گانه اخلاق با تکیه بر مجموعه آثار کاشانی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده الهیات و ادیان.
