نظم و ترجیح گفتمانی در سریال «آوای باران» (با تأکید بر مسائل و آسیب‌های نهاد خانواده)
الموضوعات : Research on Iranian social issues
عبدالطیف کاروانی
1
,
مهدی کاوه
2
,
محمدرضا قنبری
3
1 - استادیار گروه علوم اجتماعی، دانشگاه هرمزگان، هرمزگان، بندرعباس، ایران
2 - دانش‌آموخته دکترای جامعه‌شناسی، دانشگاه شیراز، فارس، شیراز، ایران
3 - مربی گروه حقوق، واحد اصفهان، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران
الکلمات المفتاحية: سریال تلویزیونی آوای باران, خانواده, تحلیل گفتمان, بازنمایی رسانه‌ای و مسائل و آسیب‌های خانواده.,
ملخص المقالة :
در عصر حاضر، رسانه‌های جمعی به‌ویژه سریال‌های تلویزیونی، نقشی فراتر از سرگرمی ایفا کرده و به بستری مؤثر برای تولید، بازتولید و چرخش گفتمان‌های اجتماعی تبدیل شده‌اند. پژوهش حاضر با هدف شناخت نظم و ترجیح گفتمانی بازنماییشده در سریال «آوای باران» و با تأکید بر مسائل و آسیب‌های نهاد خانواده انجام شده است. در روش تحلیل گفتمان شش مرحله‌ای این پژوهش، واحد تحلیل، سریال و واحد مشاهده، مناسبات گفتمانی موجود در فیلم بوده است. یافته‌ها نشان داد که در این سریال، دو گفتمان خانوادگی جاه‌طلب و مسئولیت‌پذیر بازنمایی شده است. روابط تعارضی اعضای خانواده در گفتمان جاه‌طلب با یکدیگر از دو گونه شکاف نسلی و شکاف فرهنگی ناشی می‌شود. در گفتمان مسئولیت‌پذیر، روش تربیتی فرزندان، اهمیت اساسی داشته است و در این گفتمان، اعتماد به یکدیگر، جایگاه ویژه‌ای دارد. فرجام گفتمانی با برتری گفتمان خانوادۀ مسئولیت‌پذیر، خاتمه یافته است. نکته دیگر مشاهده، نوعی بی‌اعتماد نهادی و به‌ویژه بی‌اعتمادی نسبت به نیروی انتظامی و پلیس بوده است. بر اساس یافته‌های پژوهش می‌توان به این نتیجه دست یافت که سریال «آوای باران» با ترسیم تقابل گفتمانی میان خانواده‌هایی با محوریت جاه‌طلبی و مسئولیت‌پذیری، ترجیح معنایی خود را به سوی الگوی مسئولیت‌پذیر سوق داده است. این ترجیح ضمن تأکید بر نقش اخلاق فردی در حفظ نظم اجتماعی، نقش نهادهای ساختاری را کمرنگ کرده و بر ایدئولوژی فردگرایانه و تقدیرمحور تکیه کرده است.
آقابابایی، احسان و مهوش خادم الفقرایی (1395) «بازنمایی روابط درونی خانواده در پنج فیلم سینمای دهه 1380 ایران»، زن در فرهنگ و هنر، سال هشتم، شماره 2، صص 171-192.
پیری، حسن و دیگران (1400) «آسیبشناسی رسانه در بازنمایی خانواده و گونههای آن (مطالعة موردی: صدا و سیمای مرکز ایلام)»، زن در فرهنگ و هنر، سال سیزدهم، شماره 2، صص 319-340.
تاجیک، محمدرضا (1379) گفتمان و تحلیل گفتمانی، تهران، فرهنگ گفتمان.
-------------- (1383) گفتمان، پادگفتمان و سیاست، تهران: مؤسسۀ توسعۀ علوم انسانی.
خوش‌صفا، حسن و مجید کفاشی (1396) «بررسی رابطه شبکه‌های اجتماعی مجازی و ارزش‌های خانواده»، فصلنامه راهبرد اجتماعی و فرهنگی، سال ششم، شماره 23، صص 173-200.
حیدری، مهدیه و دیگران (1404) «بازنمایی ارزش‌های اخلاقی- معنوی در سریال پایتخت»، پژوهش‌های اخلاقی، سال پانزدهم، شماره 3، صص 215-244.
حبیب‌پور گتابی، کرم و سحر طالبی و محمد آهنگران (1392) «بازنمایی اشتغال زنان و نقش آن در ساختار خانواده (مطالعه موردی: سریال‌های دلنوازان و همسایه‌ها)»، مطالعات سبک زندگی، سال دوم، شماره 3، صص 69-104.
ذکایی، محمدسعید و محمد فتحی‌نیا (1392) «نحوه بازنمایی روابط بین‌نسلی در سریال‌های ایرانی پربیننده»، جامعه‌پژوهی فرهنگی، سال چهارم، شماره 4، صص 29-54.
سلطانی گردفرامرزی، مهدی و احمد پاکزاد (1395) «بازنمایی طلاق در سینمای دهه هشتاد ایران»، فصلنامه علمی مطالعات فرهنگ- ارتباطات، دوره هفدهم، شماره 33، صص 79-107.
سلطانی، سید علی‌اصغر (1388) قدرت، گفتمان، زبان، تهران، نشرنی.
صادقی فسایی، سهیلا و شیوا کریمی (1385) «تحلیل جنسیتی بازنمایش ساخت خانواده در سریال‌های تلویزیونی ایرانی (بررسی سریال‌های گونه خانوادگی سال 1383)»، مطالعات اجتماعی روان‌شناختی زنان، دوره چهارم، شماره 3، صص 83-109.
کاروانی، عبدالطیف و مهدی کاوه (1399) «تحلیل گفتمان چگونگی بازنمایی خانواده در سریال زیر پای مادر»، پژوهش‌های راهبردی مسائل اجتماعی، سال نهم، شماره 4، صص 99-116.
کوثری، مسعود و سید احمد عسکری (1394) «بازنمایی خانواده ایرانی از منظر روابط جنسیتی و نسلی در آگهی‌های تلویزیونی»، فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران، سال هشتم، شماره 4، صص 1- 26.
محمدی، حامد و ریحانه باطنی نوش‌آبادی و مریم محسنی (1403) «تحلیل روایت زنانگی در گذار از سنت به مدرنیته (مطالعه موردی: سریال شهرزاد در سینمای خانگی)»، مطالعات جنسیت و خانواده، سال دوازدهم، شماره 1، صص 75-112.
محمدی، جمال و مریم کریمی (1390) «تحلیل قرائت‌های زنان از مجموعه‌های تلویزیونی (مطالعه موردی: قرائت‌های زنان شهر ایلام از سریال فاصله‌ها)»، تحقیقات فرهنگی ایران، دوره چهارم، شماره 1، صص 49-77.
نعمتی انارکی، داوود و داوود قصری (1392) «بازنمایی خانواده در سریال‌های ترکیه‌ای (مطالعه موردی: سریال عمر گل لاله)»، مطالعات سبک زندگی، سال دوم، شماره 6، صص 53-84.
هرمزی‌زاده، محمدعلی و سیاوش صلواتیان و سیدهادی قاسمی‌تبار (1397) «بازنمایی روابط خانوادگی در فصل‌های چهارگانه مجموعه تلویزیونی پایتخت»، خانواده‌پژوهی، سال چهاردهم، شماره 53، صص 7-22.
یورگنسن، مریان و لوئیز فیلیپس (1389) نظریه و روش در تحلیل گفتمان، ترجمه هادی جلیلی، تهران، نشرنی.
Baker, P. (2011) Key Terms in Discource Analysis, Continuum International Publisher.
Fiske, J. & Hartley, J. (2003) Reading Television, Oxford, Routledge.
Fussell, E. Lash, S., & Evans, A. (2011) The Changing Family: A Sociological Perspective. New York: Routledge.
Gee, J. P. (2005) An Introduction to Discourse Analysis: Theory and Method, London, Routledge.
Halliday, M. (1989) Language, Context and Text: Aspect of Language in a social Semiotics Perspective, Oxford, Oxfoed University Press.
Jørgensen, M. W., & Phillips, L. J. (2002) Discourse analysis as theory and method. Sage.
İnceoğlu, İ. (2020) Gender Representation on T urkish TV. The International Encyclopedia of Gender, Media, and Communication, 1-6.
Laclau, E., & Mouffe, C. (2002) Hegemony and socialist strategy: Towards a radical democratic politics. Verso Trade.
Lawrence, E (2005) “Changing Images of the American Family in Literature and Media: 1945-1990” http://www.yale.edu/ynht/curriculum/units/1990/4/90.04.intro.x.html.
Lincoln, Y. S. &. Guba. E (1985) Naturalistic enquiry. Beverley Hills, CA: Sage. Silverstone, R. (1999) Why Study the Media? London, Sage Publications.
Hall, S., Evans, J., Nixon, S. (2013) Representation (2nd Ed.). London: Sage in association with The Open University.
Maltezos, C. S. (2011) The Return of the 1950s Nuclear Family in Films of the 1980s. Master Thesis of Liberal Arts, University of South Florida.
Watson, J., & Hill, A. (2006) Dictionary of Media and Communication Studies. London: Bloomsbury.
