برآورد تقاضای خانوارهای ایرانی از محصولات دخانی
الموضوعات :
محمد حسین امجدی
1
,
مرضیه انحصاری
2
1 - دانش‌آموخته دکتری اقتصاد دانشگاه شهید باهنر، کرمان، ایران
2 - دانش‌آموخته کارشناسی ارشد ریاضی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، ایران
الکلمات المفتاحية: تقاضای دخانیات, پیامدهای مصرف دخانیات, کشش درآمدی و هزینه درآمد خانوار. ,
ملخص المقالة :
مختلفی در تقاضای محصولات دخانی تأثیرگذار است. هدف از این تحقیق، برآورد تابع تقاضای محصولات دخانی در کشور و محاسبۀ کشش درآمدي آن است. برای این منظور با استفاده از اطلاعات هزینه- درآمد خانوار سال 1402، ابتدا وضعیت هزینه‌های دخانی بر اساس ویژگی‌های اقتصادی اجتماعی خانوار بررسی و سپس با استفاده از مدل توبیت، تقاضای دخانیات برآورد شد. نتایج برآورد مدل نشان می‌دهد که همه متغیرها با اطمینان بیش از 99 درصد به لحاظ آماري معنادار بوده‌اند. بر اساس برآورد صورت‌گرفته، کشش درآمدی هزینه‌های دخانی، معادل 825/0 است؛ بدین معنا که افزایش 1 درصدی درآمد سبب می‌شود تا خانوار ایرانی به میزان 825/0درصد، هزینه‌های دخانی خود را افزایش دهد. با توجه به نتایج تحقیق، مقابله با اين پديده خطرناك، همكاري فراگير نهادهاي دولتي و غير دولتي را طلب مي‌كند. پایش مصرف دخانیات و سیاست‌های پیشگیرانه، محافظت از مردم در برابر دود دخانیات، کمک به ترک مصرف، هشدار در برابر خطرهای مصرف دخانیات، ممنوعیت تبلیغات و ترویج و حمایت از دخانیات، جلوگیری از قاچاق سیگار و سیاستگذاری مالیاتی از جمله پیشنهادهای این پژوهش است.
احمدی، سیروس و دیگران (1398) «تبیین اثر کنترل اجتماعی بر شکل‌گیری پتانسیل رفتارهای نابهنجار (مورد مطالعه: نواحی شهری و روستایی استان کهگیلویه و بویراحمد)»، مطالعات امنیت اجتماعی، سال دهم، شماره 57، صص 73-101.
اکبری، مرضیه و زهرا شعوری (1399) بررسی آسیب‌ها و خطرات استعمال دخانیات بر ابعاد مختلف زندگی به‌ویژه سلامت انسان، کنگره بین‌المللی علوم و صنایع غذایی، کشاورزی و امنیت غذایی.
پناهی، رحمن و محمد عنبری (1398) «سواد دخانیات و ابعاد احتمالی آن»، فصلنامه علمی- پژوهشی بهداشت در عرصه، سال هفتم، شماره 1، صص 1-2.
پیردهقان، آذر و دیگران (1395) «تعیین عوامل پیشگویی‌کننده مصرف قلیان در دانش‌آموزان دوره پیش‌دانشگاهی شهرستان یزد در سال ۱۳۹۴»، مجله علمی پژوهان، شماره ۱، صص 28-36.
ضیاءالدینی، حسن و محمدرضا ضیاءالدینی (1385) «همه‌گیرشناسی مصرف دخانیات و ارتباط آن با برخی فاکتورهای دموگرافیک در یک منطقه روستایی کرمان»، مجله اصول بهداشت روانی، سال هشتم، شماره 30، صص 17-22.
عبادی، مهدی و دیگران (1390) «شیوع مصرف دخانیات: مطالعه سلامت از دیدگاه مردم ایران»، پایش، سال دهم، شماره ۳، صص ۳۶۵-۳۷۲.
کوهبر، محمدامین (1392) «استفاده از الگوهای متغیر وابسته گسسته در تحلیل رفتار مصرفی خانوار (مورد مصرف دخانیات) »، اقتصاد و الگوسازی، سال چهارم، شماره 14-15، صص 191-215.
گرجی، حسن ابوالقاسم و دیگران (1388) «ارتباط قیمت سیگار با میزان مصرف آن طی سال‌های ۱۳۸۵-۱۳۶۳»، فصلنامه مدیریت سلامت، سال دوازدهم، شماره ۳۸، صص 31-36.
لطفی خاچکی، بهنام و علی‌اصغر قادری (1400) «مطالعه عوامل اجتماعی گرایش جوانان به مصرف قلیان (مورد مطالعه: جوانان 17 تا 35 ساله شهر تهران)»، جامعه‌شناسی سبک زندگی، سال پنجم، شماره 14، صص 261-310.
محرابی، سمراد و دیگران (1386) «مصرف سیگار در جمعیت 15-۶۴ سالة ایران، سال ۱۳۸۴»، مجله اپیدمیولوژی ایران، سال سوم، شماره ۱ و ۲، صص 1-9.
مصطفی‌پور، علی و لیلا یزدان‌پناه (1394) «بررسی عوامل اجتماعی گرایش به مصرف تنباکو با تأکید بر سبک زندگی (مورد مطالعه: شهروندان شهر بوکان)»، بررسی مسائل اجتماعی ایران، سال ششم، شماره 2، صص 353-372.
مؤسسه ملی تحقیقات سلامت (1397) طرح پژوهشی شیوع مصرف دخانیات در بزرگ¬سالان ایرانی (مطالعه عوامل خطر بیماری‌های غیر واگیر در ایران در سال 1395).
مهری، احمد و دیگران (1402) «بررسی شیوع مصرف سیگار و عوامل مرتبط با آن در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی کاشان»، سلامت و محیط‌زیست، سال شانزدهم، شماره 3، صص ۵۶۵-۵۷۸.
Aristei, D. & Pieroni, L. (2008) A Double-Hurdle Approach to Modelling Tobacco Consumption in Italy. Applied Economics, 40(19), 2463-2476.
Asma, S., Mackay, J., Song, S., Zhao, L., Morton, J. & Palipudi, K. (2015) The GATS Atlas (Global Adult Tobacco Survey). CDC Foundation, Atlanta, GA.
Blaylock, J.R., & Blisard, W.N. (1993) Wine consumption by US men, Applied Economics, 24, 645-651.
Chaloupka, F. J., Yurekli, A., & Fong, G. T. (2012) Tobacco taxes as a tobacco control strategy. Tobacco control, 21(2), 172-180.
Crespi, F., Liberati, P., Paradiso, M. Sciala, A. Tedeschi, S. (2020) Smokers are different: The impact of price increases on smoking reduction and downtrading. Economic Modelling.1-9.
Greene, W. H. (2002) Econometric Analysis, Fifth edition, Prentice Hall, Upper Saddle River, New Jersey 07458.
John, R. M., Ross, H., & Blecher, E. (2011). Tobacco expenditure patterns in India and their implications on household resource allocation. International Journal of Consumer Studies, 36(1), 3–10.
Lopez, A. D., Collishaw, N. E., & Piha, T. (1994). A descriptive model of the cigarette epidemic in developed countries. Tobacco Control, 3(3), 242–247.
Meysamie, A., Ghaletaki, R., Haghazali, M., Asgari, F., Rashidi, A., Khalilzadeh, O., Esteghamati, A. & Abbasi, M (2010) Pattern of tobacco use among the Iranian adult population: results of the national Survey of Risk Factors of Non-Communicable Diseases (SuRFNCD-2007). Tobacco control. 19(2):125-128.
Moosazadeh, M., Salami, F., Movahednia, M., Amiri, MM. & Afshari, M. (2014) Prevalence of smoking in northwest Iran: a meta-analysis.Electronic physician. 6(1), 734-740.
Moosazadeh, M., Ziaaddini, H., Mirzazadeh A., Ashrafi-Asgarabad, A. & Haghdoost, AA. (2013) Meta-analysis of smoking prevalence in Iran. Addiction & health, 5(3-4),140-153.
Nemati, S., Rafei, A., Freedman, ND., Fotouhi, A., Asgary, F. & Zendehdel, K. (2017) Cigarette and Water-Pipe Use in Iran: Geographical Distributionand Time Trends among the Adult Population; A Pooled Analysis of National STEPS Surveys, 2006-2009. Archivesof Iranian Medicine (AIM),20(5), 259-301.
Nyagwachia, A.O. Chelwac, G. & Walbeeka, C. (2020) The effect of tobacco- and alcohol-control policies on household spending patterns in Kenya: An approach using matched difference in differences. Social Science & Medicine, 256, 113029.
Pudney, S. (1989) Modelling Individual Choice: The Econometrics of Corners, Kinks and Holes, New York: Basil Blackwell.
Recher, V. (2020) Illegal tobacco demand: The case of Western Balkan. Economic Analysis and Policy, 66, 182–193.
Rijo, M.J., Ross, H., Blecher, E. (2011). Tobacco expenditure and its implications for household resource allocation in Cambodia. Tobacco Control, 21(3), 341-346.
Tobin, J. (1958) Estimation of relationships for limited dependent variables, Econometrica, 26, 24-36.
World Health Organization. (2019) WHO global report on trends in prevalence of tobacco use 2000-2025- third edition.
