تحلیل فرهنگ مصرفی و جذابیت‌های مدرن: عوامل مؤثر بر پرسه‌زنی زنان در محیط‌های تجاری
الموضوعات :
علیرضا پهلوان
1
,
کیوان احزن
2
,
مهدی فلاحی
3
1 - استادیار گروه معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهر قدس، تهران، ایران.
2 - استادیار گروه مهندسی عمران، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهر قدس، تهران، ایران.
3 - کارشناسی ارشد معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر تهران، تهران، ایران.
الکلمات المفتاحية: پرسه‌زنی زنان, فرهنگ مصرفی, امنیت روانی, جذابیت‌های مدرن, عدالت جنسیتی.,
ملخص المقالة :
رفتار پرسه‌زنی زنان در محیط‌های تجاری، به‌عنوان یک پدیده اجتماعی-فرهنگی، تحت تأثیر عوامل متعددی ازجمله فرهنگ مصرفی، جذابیت‌های مدرن، امنیت روانی و تعاملات اجتماعی قرار دارد. فضاهای تجاری مدرن، به دلیل طراحی‌های معمارانه خلاقانه و محیط‌های امن، بستری برای تعاملات اجتماعی و بازتعریف هویت اجتماعی زنان فراهم می‌کنند. بااین‌حال، نقش عوامل ساختاری و روانی در این رفتار کمتر مورد تحلیل جامع قرار گرفته است. این پژوهش با هدف تحلیل تأثیر فرهنگ مصرفی و جذابیت‌های مدرن بر رفتار پرسه‌زنی زنان در محیط‌های تجاری انجام شده است. به‌منظور دستیابی به این هدف، سؤالاتی نظیر «کدام عوامل بیشترین تأثیر را بر رفتار پرسه‌زنی زنان دارند؟» و «نقش امنیت روانی و عدالت جنسیتی در تقویت تجربه زنان در این فضاها چیست؟» مورد بررسی قرار گرفتند. در این مطالعه، از روش تحقیق ترکیبی تودرتو استفاده شد. ابتدا مرور نظام‌مند منابع دست‌اول برای شناسایی متغیرها انجام شد. سپس، تکنیک دلفی به کار گرفته شد تا مؤلفه‌های کلیدی مرتبط با فرهنگ مصرفی و جذابیت‌های مدرن استخراج و تدقیق شوند. در نهایت، داده‌های کمی از طریق پرسشنامه‌ای مبتنی بر طیف لیکرت جمع‌آوری و با استفاده از آزمون‌های همبستگی اسپیرمن و رگرسیون چندمتغیره تحلیل شدند. نتایج پژوهش نشان داد که امنیت روانی و جذابیت‌های مدرن، به‌ترتیب با ضرایب همبستگی 865/0 و 821/0، بیشترین تأثیر را در رفتار پرسه‌زنی زنان دارند. در مقابل، متغیر معنوی-فرهنگی کمترین تأثیر را بر این رفتار نشان داد. همچنین، عدالت جنسیتی با کاهش نابرابری‌ها و تقویت دسترسی برابر، عاملی مهم در افزایش مشارکت زنان در این محیط‌ها شناخته شد. یافته‌ها بیانگر آن است که طراحی محیط‌های تجاری باید بر تقویت ابعاد امنیت، جذابیت‌های بصری و تعاملات اجتماعی متمرکز باشد تا تجربه‌ای مطلوب برای زنان فراهم شود.
1- آقا ملایی، سحر؛ نیکخواه، هدایت؛ و مقصودی، سوده(1399). مدرنیته، فرهنگ مصرفی و سبک زندگی. یک تحلیل جامعه‌شناختی در شهر کرمان، فصلنامه مطالعات فرهنگ - ارتباطات، 21(51)، 193-228.
doi:10.22083/jccs.2020.152920.2592
2- پیربابایی، محمدتقی؛ و فتحعلی بیگلو، منا(1399). مصرف فرهنگی شهر: بررسی تطبیقی فرهنگ مصرف در شهر غربی و اسلامی، نشریه فرهنگ معماری و شهرسازی اسلامی، 5(1)، 73-86..
3- دباغی، حمیده؛ و بهاری، مژده(1403). اولویت‌بندی نیازهای زنان در فضاهای عمومی شهری، نشریه توسعه محلی (روستایی - شهری)، 16(1)، 43-58.
doi:10.22059/jrd.2024.374635.668850
4- رضایی، حسن؛ و عطارزاده کرمانی، شادی(1398). بررسی روش‌های افزایش تعاملات با هدف ارتقا کیفیت زندگی شهری در مجتمع‌های تجاری، مطالعات طراحی شهری و پژوهش‌های شهری، 4 (7)، 57-69.
5- ریاضی، سیدابوالحسن(1392). تصویری از فرهنگ مصرفی جامعه ایران با استفاده از داده‌های یک پیمایش ملی پیرامون گذران اوقات فراغت. فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران، 6(4)، 137-153.
doi:10.7508/ijcr.2013.24.006
6- سامانی نژاد، محمدجواد؛ خداکرمیان گیلان، ندا؛ و بابایی فرد، اسدالله(1401). نقش شهرهای مصرفی در زندگی شهروندان با رویکرد مردم نگارانه (مورد مطالعه: شهر کرمانشاه). پژوهش‌های معماری نوین، 2 (6)، 7-22.
dor:20.1001.1.28209818.1401.2.4.2.3
7- عسگری، علی؛ و فتحی، راضیه(1400). تأثیرپذیری و تأثیرگذاری معماری و شهرسازی از فرهنگ مصرفی معاصر. مطالعات میان فرهنگی، 16 (46)، 103-132.
dor:20.1001.1.17358663.1400.16.46.5.3
8- عسگری، علی؛ نصیر سلامی، سید محمدرضا؛ سلطان‌زاده، حسین؛ و هاشم نژاد شیرازی، هاشم(1397). معماری مصرفی. تحلیلی معناشناختی بر پدیده مصرف در مراکز بزرگ خرید شهری. نشریه باغ نظر، 15(59)، 17-28.
9- فرح‌زاد، مریم، رفیعیان، مجتبی، کامیابی، سعید، و ارغان، عباس(1400). سنجش ترجیحات حضوری زنان در عرصه‌های عمومی شهر تهران. فصلنامه آمایش محیط، 13 (51)، 23-42.
dor:20.1001.1.2676783.1399.13.51.2.7
10- فلاحی، مهدی؛ و یزدانفر، هانا(1403). فرهنگ مصرفی در مجتمع‌های تجاری کلان‌شهرهای ایران. پژوهش‌های معماری نوین، 4 (11)، 79-91.
11- قدسی، علی‌محمد؛ نقدی، اسدالله؛ و رویین‌تن، محبوبه(1396). تصور ذهنی و تجربه عینی زنان از امنیت (موردمطالعه: زنان شاغل در بخش غیررسمی در شهر همدان). فصلنامه مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، 6 (2)، 285-306.
12- قرانی دامداباجا، لیلا؛ صدیق اورعی، غلامرضا؛ و اصغرپور ماسوله، احمدرضا (1402). عوامل مؤثر بر جامعه‌پذیری مصرف در بین جوانان شهر تهران: مبتنی بر نظریه زمینه‌ای. نشریه علوم اجتماعی، 20(1)، 1-41.
13- مدنی، محمدهادی(1397). تحلیلی از فرهنگ مصرفی و سبک زندگی اسلامی در ترکیه. نشریه معرفت فرهنگی اجتماعی، 9(3)، 87.
14- یوسفی، ماندانا؛ آیوازیان، سیمون؛ رئیسی، ایمان؛ سهیلی، جمال‌الدین؛ و رهبری منش، کمال(1398). مصرف‌گرایی در معماری با تأکید بر مبانی نشانه‌شناسی معماری عامه‌پسند، مجله مطالعات رفتار مصرف‌کننده، 6(2)، 270-296. doi:10.34785/J018.2019.149
15- Alizadeh, H., Bork-Hüffer, T., Kohlbacher, J., Mohammed-Amin, R. K., & Naimi, K. (2024). The contribution of urban public space to the social interactions and empowerment of women. Journal of Urban Affairs, 46(4), 717-740. doi:10.1080/07352166.2022.2095915
16- Asgari, A. (2023). Comparing Mental Pattern of Architects and Users to Increase Belonging to a Place in Commercial Sociable Spaces; Case Study: Café-Restaurant Area of two Royal and Golestan Complexes in Shahrak-e-Gharb of Tehran, Iran. Armanshahr Architecture & Urban Development, 16(42), 135-144. doi:10.22034/AAUD.2023.271382.2414
17- Hajer, Maarten, & Arnold Reijndorp. 2000. In search of new public domain, Rotterdam. NAi Publishers. Hanson, J. Urban transformations: A history of design ideas. Urban Design International 5: 97122.
18- Harvey, D. (2013). The political economy of public space. In The politics of public space (pp. 17-34). Routledge.
19- Jackson, Peter, & Nigel Thrift. 1995. Geographies of consumption in Miller D ed Acknowledging consumption: 2.
20- Knox, Paul L. Cities and design. Routledge, 2011.
21- Papadopoulou, A. (2024). Listen, talk, repeat: women's journey through architecture and environmental consciousness. Frontiers in Sustainable Cities, 6, 1327925. doi:10.3389/frsc.2024.1327925
22- Pettersen, G. R., Nordbø, E. C., Skipstein, A., & Ihlebæk, C. (2024). Shopping centres as third places: Sociodemographic differences in use of shopping centres and non-shopping motivations for visits. Cities, 153, 105268. doi:10.1016/j.cities.2024.105268
