عصبیت به‌مثابه گفتمان: بازاندیشی در نظریۀ «ابن‌خلدون» از منظر تحلیل گفتمان «فوکو»
الموضوعات :
1 - استادیار گروه علوم سیاسی، دانشکده علوم انسانی، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران
الکلمات المفتاحية: عصبیت, ابن‌خلدون, تحلیل گفتمان, میشل فوکو و قدرت.,
ملخص المقالة :
نظریه عصبیت ابن خلدون و تحلیل گفتمان فوکو، دو دیدگاه متفاوت به پویایی‌های اجتماعی ارائه می‌دهد. مسئله این پژوهش، امکان بازخوانی عصبیت به‌مثابه گفتمان تاریخی برای تنظیم هویت و قدرت در جوامع پیشامدرن است. هدف، تطبیق این دو نظریه در سه محور قدرت، تحول اجتماعی و سوژه‌سازی با روش تحلیل نظری و تطبیقی است. یافته‌ها نشان می‌دهد که عصبیت مانند گفتمان فوکویی، از طریق روایت‌ها و آیین‌ها، انسجام و سلطه را بازتولید می‌کند، اما بر عوامل مادی متمرکز است؛ برخلاف تأکید فوکو که بر سازه‌های زبانی مبتنی است. این تطبیق، عصبیت را به یک سازه گفتمانی ارتقا داده، ابزاری برای تحلیل قدرت در تاریخ و امروز ارائه می‌دهد. نتایج، درک نظریه ابن‌خلدون را غنی‌تر کرده، چارچوبی برای تحلیل میان‌رشته‌ای ارائه می‌دهد. پیشنهاد می‌شود این تطبیق در بسترهای تجربی، مانند جنبش‌های قومی نیز آزمایش شود.
Ahmad, A. (2003) Islam, modernity, and the human sciences. Palgrave Macmillan.
Butler, J. (1997) The psychic life of power: Theories in subjection. Stanford University Press.
Dhaouadi, M. (1990) Ibn Khaldun: The founding father of eastern sociology. International Sociology, 5(3), 319-335. https://doi.org/10.1177/026858090005003007.
Dreyfus, H. L., & Rabinow, P. (1983) Michel Foucault: Beyond structuralism and hermeneutics (2nd ed.). University of Chicago Press.
Fairclough, N. (1992) Discourse and social change. Polity Press.
Foucault, M. (1971) The order of discourse. In R. Young (Ed.), Untying the text: A post-structuralist reader, Routledge. (Original work published 1970), pp. 51-78.
--------------- (1972) The archaeology of knowledge (A. M. Sheridan Smith, Trans.). Pantheon Books. (Original work published 1969).
-------------- (1977) Discipline and punish: The birth of the prison (A. Sheridan, Trans.). Vintage Books. (Original work published 1975).
Gellner, E. (1981) Muslim society. Cambridge University Press.
Hodgson, G. S. (1974) The venture of Islam: Conscience and history in a world civilization (Vol. 1). University of Chicago Press.
Ibn Khaldun. (2005) The Muqaddimah: An introduction to history (F. Rosenthal, Trans.). Princeton University Press. (Original work published 1377).
Lacoste, Y. (1984) Ibn Khaldun: The birth of history and the past of the Third World. Verso.
Laclau, E., & Mouffe, C. (1985) Hegemony and socialist strategy: Towards a radical democratic politics. Verso.
Mills, S. (2003) Michel Foucault. Routledge.
Rosenthal, F. (1958) Introduction. In Ibn Khaldun, The Muqaddimah: An introduction to history (Vol. 1, pp. xxvii-xxxii). Princeton University Press.
Shayegan, D. (1996) Cultural schizophrenia: Islamic societies confronting the West. Syracuse University Press.
van Dijk, T. A. (1998) Ideology: A multidisciplinary approach, Sage Publications.
