سنجش وضعیت سلامت اجتماعی خانوادههای حاشیهنشین شهر اهواز
الموضوعات :
1 - استادیار گروه جامعهشناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: سلامت اجتماعی, حاشیهنشینی, مهاجرت, مشارکت اجتماعی و شهر اهواز.,
ملخص المقالة :
هدف از مطالعه حاضر، بررسی وضعیت سلامت اجتماعی خانوادههای ساکن در مناطق حاشیهنشین شهر اهواز با تأکید بر مقولههای انسجام، همبستگی، پذیرش و مشارکت اجتماعی بود. روش این مطالعه، پیمایش است. جامعه آماری تحقیق حاضر شامل کلیه افراد بالای 18 سال ساکن مناطق حاشیهنشین شهر اهواز بود. تعداد 380 نفر به عنوان حجم نمونه با استفاده از روش نمونهگیری خوشهای چندمرحلهای متناسب با حجم برآورد گردید و از ابزار تحقیق پرسشنامه استاندارد کییز و شاپیرو برای سنجش وضعیت سلامت اجتماعی استفاده شد، که روایی صوری و پایایی آن در سطح آلفای کرونباخ بالای 70/0 مورد تأیید قرار گرفت. نتایج نشان داد که وضعیت سلامت اجتماعی ساکنان محلههای حاشیهنشین شهر اهواز برحسب منطقه محل سکونت، متفاوت است. همچنین وضعیت شکوفایی اجتماعی، همبستگی اجتماعی، انسجام اجتماعی، پذیرش اجتماعی و مشارکت اجتماعی نیز در میان ساکنان محلههای حاشیهنشین شهر اهواز برحسب منطقه محل سکونت، متفاوت بود. همچنین نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد که مؤلفههای پذیرش اجتماعی، مشارکت اجتماعی و همبستگی اجتماعی، مهمترین عوامل تأثیرگذار بر سلامت اجتماعی حاشیهنشینان بوده است.
اثنيعشري، مريم (1378) بررسي رابطه الگوهاي خانواده و باورهاي مذهبي با وضعيت هويت در نوجوانان شهر اصفهان، پاياننامه كارشناسي ارشدعلوم تربیتی، هاشمی، دانشکده علوم تربیتی دانشگاه فردوسی مشهد.
اردستانی بالایی، زهرا و پریناز بنی سی و سعیده زمردی (1400) «اثربخشی درمان هیجانمدار بر بهزیستی روان¬شناختی، پذیرش اجتماعی و کفایت اجتماعی معلمان»، پویش در آموزش علوم تربیتی و مشاوره، سال هفتم، شماره 14، صص 147-168.
افروز، زبيده (1388) بررسي عوامل مؤثر بر سازگاري اجتماعي سالمندان با تأکيد بر شبكه اجتماعي، پاياننامه كارشناسي ارشد مددكاري اجتماعي، درویشی، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبايي.
امیری، آزاده و علیرضا استعلاجی و قدرتالهت رستمی پایدار (1389) «حاشیهنشینی چالشی فراروی توسعه پایدار شهری (با تأکید بر کلان¬شهر اهواز)»، نشریه جغرافیا، سال چهارم، شماره 12، صص 133-113.
باقی نصرآبادی، علی (1384) «همبستگی اجتماعی و مشارکت عمومی»، پژوهشکده علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، شماره 6، صص 1-10.
برك، لوراي اي (1382) روان¬شناسي رشد، ترجمه يحيي سيدمحمدي، تهران، ارسباران.
بهزاد، داوود (1381) «سرمايه اجتماعي، بستري براي ارتقاي سلامت روان»، تهران، فصلنامه رفاه اجتماعي، شماره 6، صص 43-54.
بهمنی، سجاد و حسین ملتفت (1399) «مطالعة دادهبنیاد پیدایش حاشیهها بر پیکر کلان¬شهر اهواز»، جامعهشناسی فرهنگ و هنر، سال دوم، شماره 3، صص 86-114.
بورديو، پير (1384) «شكلهاي سرمايه»، در: سرمايههاي اجتماعي: اعتماد، دموكراسي و توسعه، گردآوری كيان تاجبخش، ترجمه افشين خاكباز و حسن پويان، تهران، شيرازه.
پاتنام، روبرت (1380) دموكراسي و سنتهاي مدني، ترجمه محمدتقي دلفروز، تهران، روزنامه سلام.
تاج¬مزینانی، علی¬اکبر و ابوذر قاسمی¬نژاد (1395) «کنش¬ورزی سیاسی و سلامت اجتماعی زنان (مورد مطالعه: زنان 15-49 ساله منطقه چهار تهران)»، مجله مطالعات انتخابات، سال پنجم، شماره 12 و 13، صص 141-166.
تشكر، زهرا و محمدرضا معيني (1381) «نگاهي به سرمايه اجتماعي و توسعه»، فصلنامه رفاه اجتماعي، تهران، دانشگاه علوم بهزيستي، سال اول، شماره 4، صص 25-42.
توسلي، غلام¬عباس و مرضيه موسوي (1384) «مفهوم سرمايه در نظريات كلاسيك و جديد با تأكيد بر نظريههاي سرمايه اجتماعي»، تهران، نامه علوم اجتماعي، دانشكده علوم اجتماعي، دانشگاه تهران، شماره 26، ص 32.
جد باباي اصفهاني، زينب (1385) نقش شبكههاي فردي در شكلگيري گرايش ديني دانشجويان، پاياننامه كارشناسي ارشد پژوهشگري، جوشن لو، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه الزهرا.
جويباري، لیلا و اکرم ثناگو (1384) «نوجواني دوره پرخاشگري: تجارب نوجوانان پسر 16-14 ساله«، مجله علمی دانشکده پرستاری و مامایی بویه گرگان، دوره سوم، شماره 1، بهار و تابستان، صص 1- 13.
چلبي، مسعود (1375) «تحليل شبكه در جامعهشناسي»، فصلنامه علوم اجتماعي، دانشگاه علامه طباطبایی، شماره ۳، دوره ۶، صص 9-48.
حيدري، سعيده و ديگران (1387) «ارتباط حمايت اجتماعي درك¬شده و اندازه شبكه اجتماعي با ابعاد كيفيت زندگي بيماران مبتلا به سرطان»، فصلنامه علمي پژوهشي فيض، شماره 2، تابستان، صص 15-22.
خيرالهنپور، اكبر (1383) بررسي عوامل اجتماعي مؤثر بر سلامت رواني با تأكيد بر سرمايه (مطالعه موردي: دانشجويان دانشگاه شهيد بهشتي)، پاياننامه كارشناسي ارشد علوم اجتماعي، چلبی، دانشكده ادبيات و علوم انساني دانشگاه شهید بهشتی.
سید رامین قاسمی و نادر رجبی گیلان و سهیلا رشادت رجبی¬گیلان، نادر و ﺳﯿﺪراﻣﯿﻦ ﻗﺎﺳمی و ﺳﻬﯿﻼ رﺷﺎدت و ﻋﻠﯿﺮﺿﺎزنگنه و ﺷﻬﺮام ﺳﻌﯿﺪي (1393) «سنجش کیفیت زندگی مرتبط با سلامت زنان ساکن در محلات حاشیه¬نشین شهر کرمانشاه و برخی عوامل مرتبط با آن»، ماهنامه علمی- پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه، سال هجدهم، شماره 9، صص 547-556.
ريتزر، جورج (1374) نظريه جامعهشناسي در دوران معاصر، ترجمه محسن ثلاثي، تهران، گیسوم.
سجادي، حميرا و سید جلال صدرالسادات (1383) «شاخصهاي سلامت اجتماعي»، مجله سياسي-اقتصادي، دوره نوزدهم، شماره 304، ص 253.
شعبان، مریم و نوشین قویدل (1400) «ارتباط بین سبک زندگی سلامتمحور و سلامت اجتماعی زنان سرپرست خانوار حاشیهنشین شهر کرج»، نشریه علمی- پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی البرز، سال دهم،شماره 2، صص 196-205.
شولتز، دوان و سیدنی آلن شولتز (1379) نظريههاي شخصيت، ترجمه يحيي سيدمحمدي، تهران، موسسه نشر ويرايش.
صادقي، محمود (1378) جايگاه دين در سلامت روان، تهران، طريق كمال.
صباغ، صمد و نرمینه معینیان و سارا صباغ (1390) «سنجش سلامت اجتماعی و عوامل اجتماعی مرتبط با آن در بین خانوارهای شهر تبریز»، مطالعات جامعهشناسی، سال سوم، شماره 10، صص 27-44.
غضنفري، احمد (1382) بررسي رابطه سبك هويت دانشآموزان با سلامت رواني آنان، رساله دوره دكتري روان¬شناسي، باستانی، دانشکده علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبايي.
فارسي¬نژاد، معصومه (1383) بررسي رابطه سبكهاي هويت با سلامت اجتماعي و خودكارآمدي تحصيلي در دانشآموزان دختر و پسر پايه دوم دبيرستانهاي شهر تهران، پاياننامه كارشناسي ارشد علوم اجتماعی، یحیوی، دانشكده روان¬شناسي، دانشگاه تهران.
فوكوياما، فرانسيس (1379) پايان نظم، ترجمه غلام¬عباس توسلي، چاپ اول، تهران، جامعه ايرانيان.
فيروزآبادي، سيد احمد (1384) بررسي سرمايه اجتماعي و عوامل مؤثر بر شكلگيري آن در شهر تهران، پاياننامه كارشناسي ارشد جامعهشناسي، به راهنمایی دكتر محمدجواد ناطقپور، دانشگاه تهران، دانشكده علوم اجتماعي.
قاسمي، وحيد و رضا اسماعیلی و کامران ربیعی (1385) سطحبندي سرمايه اجتماعي در شهرستانهاي استان اصفهان، فصلنامه علمي-پژوهشي رفاه اجتماعي، تهران، دانشگاه علوم بهزيستي و توان¬بخشي، سال ششم، شماره 23، صص 18-34.
كلمن، جيمز (1377) بنيادهاي نظريه اجتماعي، ترجمه منوچهر صبوري، تهران، نشرني.
گلابی، فاطمه و نازیلا اخشی (1394) «مشارکت اجتماعی و نشاط اجتماعی»، جامعهشناسی کاربردی (مجله پژوهشی علوم انسانی دانشگاه اصفهان)، سال بیست¬وششم، شماره 3 (پیاپی 59)، صص 139- 160.
لنگری، رضا (1378) مقایسه میزان پرخاشگری دانشآموزان پسر مهاجر و غیر مهاجر سال اول متوسطه شهرستان بجنورد در سال تحصیلی 1377-1378، پایاننامه کارشناسی¬ارشد روانشناسی، نوابینژاد، دانشکده علوم تربیتی، دانشگاه تربیت معلم.
مجتبایی، کاظم و دیگران (1399) «تأثیر مهاجرت بر تغییرپذیری انسجام اجتماعی»، پژوهشنامه نظم و امنیت انتظامی، سال سیزدهم، شماره 2، صص 51-70.
واعظ¬زاده، ساجده و علی اباسه (1395) «زنان حاشیهنشین و بازتولید خشونت در روابط اجتماعی»، همایش بینالمللی زنان و زندگی شهری، تهران، شهرداری تهران.
Ascione, M; Luigi, C; Francesco, Ch; Sergio, U. (2019) “Environmental Driving Forces of Urban Growth and Development an Emergy-based Assessment of the City of Rome, Italy, Landscape and Urban Planning.
Berzonsky , M.D (2003) Identity style andf well-being: Dose commitment Matter ? Identity: An International Journal of Theory and Research, 3 ( 1 ), 131–142.
------------------- (2004) Identity style, parental Authority, and Identity commitment. Journal of youth and adolescence, 33 (3), 213 – 220.
Burke , Peter J. (1991) Identity process and Social Stress . American Sociological Review. 56. 830- 849.
Country Progress Report on Social Determinants of Health & Equity, Aug, (2006), Islamic Republic of Iran [in Persian].
Choudhury, M., Mahanta, L. B., Goswami, J. S., & Mazumder, M. D. (2011) Will capacity building training interventions given to street food vendors give us safer food?: A cross-sectional study from India. Food Control, 22, 1233-1239.
Dahal, S.; Sanjay K. Nepal , Michael A. Schuett (2014) 'Examining Marginalized Communities and Local Conservation Institutions: The Case of Nepal’s Annapurna Conservation Area, Environmental Management', 53:219–230.
Diener , E . , Suh , E . M . , Lucas , R . E . , and Smith , H . E . (1999) Subjecvtive Well – being : Three decades of progress . Psychological Bulletine . 125 . 276 – 302.
Ezeh, A., Oyebode, O., Satterthwaite, D., Chen, Y. F., Ndugwa, R., Sartori, J., ... & Lilford, R. J. (2017) The history, geography, and sociology of slums and the health problems of people who live in slums. The lancet, 389(10068), 547-558.
Hazarika, I. (2010) Women’s Reproductive Health in Slum Populations In India: Evidence from NFHS-3, Journal of Urban Health: Bulletin of the New York Academy of Medicine.
Kawachi, I, and L, Berkman. (2001) Social ties and mental Health, Journal of urban Health.; 78 (3) 458-467.
Keyes, C.M (1998) Social well-being. social psychology Quarterly. 2. 121 – 140 ------------- (2002) The Mental Health Continuum: From languishing to flourishing in life. Journal of Health and Social Research. 43. 207 – 222.
------------- (2005) Mental Health and / or Mental Illness? Investigation Axioms of the Complete State Model of Health. Journal of Consulting and Clinical Psychology . 73. 539 – 548.
Keyes, C. L. M. & Ryff, C. D. (2003) Somatization and Mental Health : A Comparative Study of the Indiom of Distress Hypothesis . Social Science and Medicine . 57 . 1833 – 1845.
---------------------------------------- (2000) Subjective change and mental health : a self – concept theory. Social psychology Quarterly . 63 . 264 – 279.
Keyes, C.M & Shapiro, A. (2004) ‘Social Well- being in the U.S: A Descriptive Epidemology’. In orvill Brim, Carol D. Ryff & Ronald C. Kessler (Eds), Healthing Are you ? A national study of well-being of Midlife . univwesity of Chicago press .
Keyes, C. M , Shmotkin. D , & Ryff, D . D . (2002) optimizing well-being : The Empirical Encounter of Two Traditins. Journal of Personality and Social Psychology. 82 (6), 1002 – 1022.
Magar, V. (2003) Empowerment approaches to gender-based violence: women's courts in Delhi slums. Forum, Volume; p-p: 509-523.
Pelc, S. (2017) Marginality and Marginalization, R. Chand et al. (eds.), Societies, Social Inequalities and Marginalization,Springer International Publishing.
Schiffer, K. and Schatz, E. (2008) Marginalization, social inclusion and health, Correlation is co-sponsored by the European Commission, DG Sanco and the Dutch Ministry of Health, Welfare and Sport (VWS). Publisher:Foundation RegenboogAMOC.
Tacoli, C. (2017) Migration and inclusive urbanization, united nations expert group meeting on sustainabling cities human, mobility and internatonal migeration, UN/POP/EGM/2017/6.
UN Habitat. (2019) Planning Sustainable Cities, Global Report on Human Settlements, United Nation Human Settlement Programme, London. Zerbo, A., Delgado, R. C., & González, P. A. (2020) Vulnerability and everyday health risks of urban informal settlements in Sub-Saharan Africa. Global Health Journal, 4(2), 46-50.