خوانش و تحلیل مؤلفههای کیفی مؤثر در ادراک فضای خانههای سنّتی یزد (مطالعه تطبیقی؛ خانه رسولیان و خانه مرتاض)
الموضوعات : Application of the basics of Islamic urban planning and architecture in contemporary architectureسمیه امیدواری 1 , سمیه داودی 2 , حسین مهدوی پور 3
1 - دانشیار، گروه معماری، دانشگاه علم و هنر، یزد، ایران
2 - استاد مدعو، گروه معماری، دانشگاه ملّی مهارت، تهران، ایران
3 - استادیار، گروه معماری، دانشگاه یزد، یزد، ایران
الکلمات المفتاحية: ادراک فضا, خانه رسولیان, خانه مرتاض, كيفيت ادراك, مؤلفههای ادراک.,
ملخص المقالة :
با گسترده شدن حوزه معماری و ارتباط آن با سایر رشتهها مانند رفتارشناسی و روانشناسی محیط، مباحثی مانند فرآیند ادراک و تحلیل مؤلفههای مؤثر بر آن، توجه بسیاری از پژوهشگران را به خود معطوف نموده است. نظریهپردازان مختلفی از جمله «لنگ»، «کرمونا» و «یان بنتلی» با بیان تئوریهای مختلف در حوزه ادراک محیط، به بررسی مؤلفههای مؤثر بر ادراک کیفی پرداخته و مواردی از جمله خوانایی، تنوع، سرزندگی، انعطافپذیری، حس مکان را در تبیین مؤلفههای کیفی ارائه کردهاند. این مقاله ضمن معرفی مدلهای سنجش کیفیت بر اساس این نظریات، به استخراج و گزینش تأثیرگذارترین مؤلفههای مؤثر بر ادراک فضا میپردازد. در این پژوهش که از نوع ترکیبی است، نخست از میان مؤلفههای مؤثر بر کیفیت ادراک، چهار مؤلفه «تنوع، خوانايي، سازگاري بصري و غنای حسی» که از سوی عمده نظریهپردازان مورد توجه خاص بوده است، مورد گزینش قرار گرفته و ضمن توصیف و تحلیل کیفی هر یک از مؤلفههای انتخابی، شاخصههای کیفی از جمله هندسه، نظم، سیالیت، تعادل، خاطرهانگیزی استخراج گردید. در بخش دوم با استفاده از روش پرسشنامه و تحلیل میانگین اطلاعات آماری حاصل شده، به سنجش تأثیر این مؤلفهها پرداخته شد. در ادامه با هدف سنجش و ارزیابی شاخصههای مذکور در ادراک کیفی دو خانه سنتی در بافت تاریخی یزد یعنی «خانه رسولیان» و «خانه مرتاض»، وجوه شاخص تمایز ادراکی در این دو خانه را مورد بازشناسی و تحلیل دقیق قرار گرفت. تحلیلها بیانگر وجوه اشتراک ادراکی در این دو خانه بوده است. با تکیه بر سنجشهای کمی انجام شده، یافتههای مقاله تأیید مینماید که از منظر استفادهکنندگان، هر چهار مؤلفه مورد بررسی به میزان قابلتوجهی در ادراک کیفی فضاهای این دوخانه تأثیر داشتهاند و این امر نشانی از راز پویایی و ماندگاری معماری سنتی خانههای یزد است.
