سیاست نادرشاه افشار در قبال اقلیتهای دینی عصر خود
الموضوعات :
فاطمه سادات علینقی مداح
1
(دانشجوی دکتری گروه تاریخ اسلام، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
رضا شعبانی‌صمغ‌آبادی
2
(استادگروه تاریخ، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
سینا فروزش
3
(دانشیار گروه تاریخ، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
الکلمات المفتاحية: نادرشاه افشار, اقلیتهای دینی, آزادی‌های نسبی, عملکرد سیاسی. ,
ملخص المقالة :
در دوره کوتاه حکومت نادرشاه افشار، اقلیتهای دینی در آزادی نسبی به سر می‌بردند، و همان‌که الزامات مالی و قشونی دولت نادری را می‌پذیرفتند و خالصانه دستورهای خانِ حاکم را بر عهده می‌گرفتند، رضایت اورا جلب می‌نمودند. سرکشی از دستورهای حکومتی البته قابل درک و باور نبود و از ابتدا تا پایان کار، فرامین دنیائی نادری مجری بود. به عبارت دیگر تفتیش عقاید معنی نداشت و همِّ امور، اجرای اوامر دولتی تلقی می‌شد. از این رهگذر در مقاله پیش‌رو عملکرد سیاسی و دینی نادرشاه افشار در قبال اقلیتهای دینیعصر وی مورد واکاوی و باز‌بینی قرار گرفته است. سوال اصلی مقاله این است که نگاه نادرشاه به مبانی اعتقادی جوامع متفکر میهنش چگونه بوده است؟ وهمچنین اقدامات حاکمیت عصر، برای حمایت از دیگر اندیشان سرزمین وسیع الفضای ایران چه بوده است؟ فرضیه پژوهش پیش‌رو نیزبدین قرار است که دولت نادری به مبانی اعتقادی مردم و مملکت به چشم عطوفت می‌نگریسته است، واشتغال ذهنی نادرشاه به رفع فتنه‌های داخلی و شکست قدرت‌های بیگانه‌ی روس و عثمانی متوجه بوده است و این که ایرانی آباد و بلامنازع برای او و دیگر هموطنان کشور باقی بماند؛ بنابر‌این تمامی هم و غمِّ دستگاه حکومتی به امور نظامی و معیشتی و کسب درآمدهای ضروری ملکداری متوجه بوده است و مسائل عقیدتی مردم از هر قبیل به خود آنان واگذار می‌شده است. روش تحقیق نیز در این پژوهش توصیفی _ تحلیلی است.
اشرافیان، آرونوا،(2536)، دولت نادرشاه‌افشار، ترجمه حمیدامین،شبگیر، تهران.
الئاریوس، آدام،(1363)، سفرنامه آدام الئاریوس، ترجمه احمد بهپور، ابتکار، تهران.
اوتر، ژان، (1363)،سفرنامه ژان اوتر عصر نادرشاه، ترجمه علی اقبالی،جاویدان،تهران.
پری، جان ر،(1368)،کریم‌خان زند (تاریخ ایران بین سالهای 1747-1779)، ترجمه علی‌محمد ساکی، نشر نو، تهران.
پطروشفسکی، ای.پ،(1353)، تاریخ ایران، ترجمه کریم کشاورز، پیام، تهران.
تاج پور، محمد علی،(1344)، تاریخ دو اقلیت مذهبی یهود و مسیحیت در ایران، فراهانی، تهران.
درهوهانیان، هاروتون، (1379)، تاریخ جلفای اصفهان، ترجمه محمد‌علی موسوی‌فریدنی، زنده رود، اصفهان.
دلاواله، پیترو، (1370)، سفرنامه پیترو دلاواله، ترجمه شعاع‌الدین شفا، علمی و فرهنگی، تهران.
دهخدا، علی‌اکبر، (1372_1345)، لغت‌نامه دهخدا، 14ج، دانشگاه تهران، تهران.
رائین، اسماعیل، (1349)، ایرانیان ارمنی، دانشگاه ادبیات، تهران.
راوندی، مرتضی، (1374)، تاریخ اجتماعی ایران، ج8، بخش دوم، نگاه، تهران.
رنجبر، محمد علی، (1387)، مشعشعیان، ماهیت فکری_ اجتماعی و فرایند تحولات تاریخی، آگه، تهران.
ریاحی، محمدامین، (1368)، سفارت‌نامه‌های ایران، توس، تهران.
سانسون، (1346)، سفرنامه سانسون (وضع کشور شاهنشاهی ایران در زمان شاه سلیمان صفوی)، ترجمه تقی تفضلی، ابن سینا، تهران.
سیوری، راجر، (1378)، ایران عصر صفوی، مرکز، تهران.
شاردن، ژان، (1379)، سفرنامه شاردن (قسمت اصفهان)، ترجمه حسین عریضی، با مقدمه فضل‌الله صلواتی، گلها، اصفهان.
شعبانى، رضا،(1377-1375)،تاريخ اجتماعى ايران در عصر افشاريه. 2ج، قومس، تهران.
عاملی، بهاء‌الدین محمد‌بن عبد‌الصمد، (1030ه ق)، جامع عباسی، نسخه‌خطی کتابخانه مجلس، کاتب محمد مهدی بن محمد طاهر نوری نائی، ش IR35377.
فلسفی، نصرالله، (1353)، زندگانی شاه عباس اول، 3ج، دانشگاه تهران، تهران.
فلور، ویلم، (1368)، حکومت نادرشاه به روایت منابع هلندی، ترجمه ابوالقاسم سری، توس، تهران.
کروسینسکی، تادوز یودا، ( 1362)، سفرنامه کروسینسکی، ترجمه عبدالرزاق مفتون دنبلی، بی نا، تهران.
کسروی، احمد، (1312)، تاریخ پانصد ساله‌ی خوزستان، بی نا، تهران.
کسروی، احمد (1378 )، مشعشعیان، به کوشش عزیزالله علیزاده، فردوس، تهران.
کشمیری، عبد‌الکریم، (1970م)، بیان‌واقع، تصحیح کی بی نسیم، اداره تحقیقات، لاهور.
کشیشان ژزوئیت، (1370)،نامه‌های شگفت‌انگیز از دوران صفویه و افشاریه، ترجمه بهرام فره‌وشی، اندیشه‌جوان، تهران.
کِمپفر، انگلبرت، (1363)، سفرنامه کِمپفر به ایران، ترجمه کیکاووس جهانداری، خوارزمی، تهران.
کیشمیش اوف، (بی تا)، محاربات نادرشاه در هرات و قندهار و هندوستان، ترجمه مصطفی‌الموسوی، نسخه خطی کتابخانه‌ی ملی، بی‌تا، تهران.
گاتوغی‌گوس کرتاتسی، آبراهام، (1396)، تاریخ من و نادر، شاهِ ایران (وقایع نامه آبراهام کرتی)، ترجمه جورج بورنوتیان، فاطمه اروجی، طهوری، تهران.
گاتوغی‌گوس کرتاتسی، آبراهام، (1330)، منتخباتی از یادداشت‌های آبراهام گاتوغی‌گوس، ترجمه استیفان هانانیان عبدالحسین سپنتا، حبل‌المتین، تهران.
گاسپار، دروویل، (1365)، سفر در ایران، ترجمه منوچهر اعتماد مقدم، شباویز، تهران.
لکهارت، لارنس، (1331)، تاریخ نادرشاه، ترجمه مشفق همدانی، شرق، تهران.
لکهارت، لارنس، (1364)، انقراض سلسله صفویه و ایام استیلای افاغنه در ایران، ترجمه مصطفی‌قلی عماد، مروارید، تهران.
لوی، حبیب، (1376)، تاریخ جامع یهودیان ایران، ترجمه هوشنگ ابرامی، بنیاد فرهنگی حبیب لوی، تهران.
متی، رودلف پ، (1387)،اقتصاد و سیاست‌خارجی عصر صفوی، ترجمه حسن زندیه، حوزه و دانشگاه، قم.
مروی، محمدكاظم، (1364)، عالم‌‌آراي نادري، تصحیح محمدامين رياحى، 3جلد، زوار، تهران.
مصاحب، غلامحسین، (1381)، دایره‌المعارف فارسی، 3جلد، امیر کبیر، تهران.
مصطفوی، علی‌اصغر، (1369)، ایرانیان یهودی، بامداد، تهران.
مینورسکی، ولادیمیر فئودوروویچ، (1313)، تاریخچه نادرشاه، ترجه رشید یاسمی، مجلس، تهران.
مینورسکی ولادیمیر فئودوروویچ، (1387)، ایران در زمان نادرشاه، ترجمه رشید یاسمی، گردآورنده علی‌اصغر عبداللهی، دنیای کتاب، تهران.
واعظ کاشفی، ملا حسین بن علی، (1880م)، انوارسهیلی، مطبع نظامی، هند.
هاتریا، مانک‌جی لیمجی، (1394)، تاریخ زرتشتیان ایران، ترجمه هاشم رضی، بهجت، تهران.
هنوی، جونس، (1393)، زندگی نادرشاه، ترجمه اسماعیل دولتشاهی، علمی فرهنگی، تهران.
هنوی، جونس، (1367)، هجوم افغان و زوال دولت صفوی، ترجمه اسماعیل دولتشاهی،یزدان، تهران.
