تحلیل تجربه گردشگران از فنون معماری در حمام‌های سنتی کویر ایران: بررسی برداشت‌های بازدیدکنندگان از راهکارهای صرفه‌جویی انرژی و جلوگیری از اتلاف حرارت
الموضوعات :
1 - واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
2 - گروه معماری، واحد بندرعباس، دانشگاه ملی مهارت، بندرعباس، ایران.
الکلمات المفتاحية: حمام‌های سنتی ایران, صرفه‌جویی انرژی, معماری سنتی, گردشگری, اتلاف حرارت. ,
ملخص المقالة :
این مقاله به بررسی تجربه و برداشت گردشگران از فنون معماری به‌کاررفته در حمام‌های سنتی کویر ایران با تمرکز بر راهکارهای صرفه‌جویی انرژی و کاهش اتلاف حرارت می‌پردازد. در عصر حاضر و با توجه به نگرانی‌های فزاینده در مورد تغییرات اقلیمی و حفاظت از منابع طبیعی، اهمیت استفاده از اصول معماری سنتی به‌عنوان راهکاری مؤثر در بهینه‌سازی مصرف انرژی و حفظ منابع بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. حمام‌های سنتی ایران، به‌ویژه در اقلیم‌های گرم و خشک، به‌عنوان نمونه‌های برجسته‌ای از طراحی‌های خاص و تکنیک‌های پیشرفته در سیستم‌های گرمایشی شناخته می‌شوند. این بناها نه‌تنها در پاسخ به چالش‌های اقلیمی موفق عمل کرده‌اند، بلکه به‌عنوان نمادهایی از تاریخ و فرهنگ معماری ایران نیز مطرح‌اند. روش تحقیق این مقاله شامل تحلیل‌های کیفی و کمی است که از طریق مصاحبه‌های عمیق با گردشگران و کارشناسان انجام شده است. این روش به پژوهشگران امکان می‌دهد تا برداشت‌های گردشگران از ویژگی‌های فنی و عملکردی حمام‌ها را بررسی کرده و درک عمیق‌تری از تجربیات آن‌ها به‌دست آورند. نتایج این مطالعه نشان می‌دهد که درک عمومی گردشگران از ویژگی‌های معماری سنتی، به‌ویژه در زمینه صرفه‌جویی انرژی و کاهش اتلاف حرارت، هنوز به‌طور کامل شناخته نشده است. این مقاله به دنبال پاسخ به این سؤال است که آیا گردشگران به جنبه‌های فنی این بناها توجه دارند یا بیشتر بر جنبه‌های زیبایی‌شناختی آن‌ها متمرکز هستند. همچنین عواملی که از دیدگاه گردشگران در ارزیابی کارایی انرژی و عملکرد حرارتی این بناها اهمیت دارند، مورد بررسی قرار می‌گیرند. نتایج این تحقیق می‌تواند به تدوین استراتژی‌های نوآورانه برای بهره‌برداری بهتر و مؤثرتر از حمام‌های سنتی ایران به‌عنوان بخشی از میراث فرهنگی و تاریخی کشور منجر شود. شناخت بهتر از دیدگاه‌ها و برداشت‌های گردشگران می‌تواند به حفاظت و بازسازی بهینه این بناها کمک کرده و به نگاهی جامع‌تر به تأثیرات معماری سنتی بر عملکرد حرارتی آن‌ها بیانجامد.
1- پیرنیا، محمدکریم(1371). معماری اسلامی ایران. تهران: انتشارات علم و صنعت.
2- حاجی قاسمی، کامبیز(1383). گنج‌نامه: فرهنگ آثار معماری اسلامی ایران: ج. 18 حمام‌ها. تهران: دانشگاه ش‍ه‍ی‍د ب‍ه‍ش‍ت‍ی، دان‍ش‍ک‍ده معماری و شهرسازی، م‍رک‍ز اس‍ن‍اد و ت‍ح‍ق‍ی‍ق‍ات: روزن‍ه.
3- حاجی قاسمی، کامبیز. (1373). کسی نداده نشان در جهان چنین حمام (حمام گنجعلیخان). صفه، 5(14)، 97-105.
4- زارعی، محمدابراهیم(1391). نگاهی به معماری و تأکید بر نقش‌پردازی در آرایه‌های حمام خان سنندج. نشریه هنرهای زیبا، معماری و شهرسازی، 17(1)، 73-85. doi:10.22059/jfaup.2012.29699
5- زارعی، هانی؛ وحیدی، فاطمه؛ و رازانی، مهدی(1396). تحلیل ویژگی‌های معماری و فضایی حمام‌های قاجاری در اقلیم فارس. معماری اقلیم گرم و خشک، 5(5)، 1-19. doi:10.29252/smb.5.5.1
6- سهرابی، سپیده؛ عسگری، علی؛ و غفاری، ثمین(1402). عملکرد حرارتی هندسه داخلی گرمخانه و سربینه حمام‌ها در اقلیم گرم و خشک ایران. مطالعات میان‌رشته‌ای معماری ایران، 2(3)، 21-37. doi:10.22133/isia.2023.385969.1042
7- صادقی، سارا؛ شهبازی شیران، حبیب؛ و فیضی، فرزاد(1398). تحلیل ارائه و کاربرد حمام‌های دوره قاجار (مطالعه موردی سنندج: حمام خان و حمام عمارت ملالطف‌الله شیخ‌الاسلام)، نشریه اثر. 40(3)، 164-194.
8- طبسی، محسن؛ انصاری، مجتبی؛ طاووسی، محمود؛ و فخاری تهرانی، فرهاد(1385). مطالعه تأثیر اقلیم در طراحی و ساخت گرمابه‌های ایران. صفه. 15(44)، 152- 166.
9- فخاری تهرانی، فرهاد(1379). حمام‌ها در نظرگاه زمان. صفحه، 10(30)، 94-105.
10- قباديان، وحيد(1385). بررسی اقليمی ابنيه سنتی ايران. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
11- هاشمی، علی؛ و عسگری، علی(1402). واکاوی علل بهرهگیری از فضای کنترل نشده در پوسه حرارتی گرمخانه حمام‌های کاشان. باغ نظر، 20(125)، 65-78. doi:10.22034/bagh.2023.368417.5285
12- Gagliano, A., Liuzzo, M., Margani, G., & Pettinato, W. (2017). Thermo-hygrometric behaviour of Roman thermal buildings: the “Indirizzo” Baths of Catania (Sicily). Energy and Buildings, 138, 704-715. doi:10.1016/j.enbuild.2016.12.011
13- Ghobadian, Vahid. (2009). Sustainable Traditional Buildings of Iran: A Climatic Analysis. Dubai: Islamic Azad University
14- Samini, M. A., Hashemi, A., & Asgari, A. (2024). The impact of thermal mass on envelope heat loss in the caldarium of Yazd's traditional baths. Results in Engineering, 22, 102266. doi:10.1016/j.rineng.2024.102266
