خوانش رویکردهای شیوع کرونا از نگاه اقشار اجتماعی در نسبت با تابآوری اجتماعی
الموضوعات :علی حاتمی 1 , حسین نوری نیا 2 , حسن پورنیک 3
1 - مربی پژوهشی گروه جامعه‌شناسی فرهنگی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاددانشگاهی، تهران، ایران
2 - مربی پژوهشی گروه جامعه‌شناسی فرهنگی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاددانشگاهی، تهران، ایران
3 - استادیار گروه مطالعات فناوری و جامعه پژوهشگاه مطالعات فرهنگی اجتماعی و تمدنی، تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: کرونا, فاجعه, عاملیت, اقشار اجتماعی, تاب آوری اجتماعی.,
ملخص المقالة :
انسان در طول تاریخ در مواجهه با پدیده‌های طبیعی، تفاسیر گوناگونی ارائه داده است. در این تفاسیر تلاش شده تا به چرایی و عوامل شکل‌گیری مخاطرهها و رویدادها و سوانح و بحران‌های پیشآمده پاسخ داده شود. این عوامل را در یک تقسیم‌بندی کلی می‌توان در چهار گروه جای داد: الف) عوامل مرتبط با فرد انسانی، ب) عوامل مرتبط با جامعه انسانی، ج) عوامل و قوانین طبیعی و د) عوامل ماورءالطبیعی. جامعة ایرانی، رویکردهای مختلفی را نسبت به همهگیری کووید-19 اتخاذ کرد؛ به گونه‌ای که می‌توان هر سه لایه و رویکرد را با قوت و ضعف در جامعة ایران پی گرفت. مقاله حاضر به دنبال بررسی و خوانش ترکیب رویکردهای موجود به شیوع کرونا در ایران در دوران شیوع است. برای پاسخ به این مسئله از روش تحلیل ثانویه و از داده‌های موج سوم پیمایش نگرش مردم تهران به ویروس کرونا استفاده شده است. یافته‌ها نشان میدهد که نگاه مردم به شیوع کرونا، عمدتاً نگاه الهیاتی و تقدیرگرایانه نیست. بیشتر شهروندان تهرانی، عامل شیوع و گسترش کرونا را به عامل انسانی و نهادی نسبت داده‌اند؛ همچنین جامعه ایران در مواقع بحرانی، توان بالای تابآوری را نشان میدهد و تمایل به تداوم دارد تا گسست.
بک، اولریش (1397) جامعه مخاطره: به سوی مدرنیته‌ای نوین، ترجمه رضا فاضل و مهدی فرهمندنژاد، تهران، ثالث.
پورنیک، حسن (1400) «دگرگونی‌های مناسبات اجتماعی و کرونا: چگونه همهگیری ویروس کووید 19 در حال دگرگونی مناسبات جامعه مدنی است»، در: کرونا و جامعه ایران: سویه‌های اجتماعی، جلد دوم، ویراسته محمد سلگی و دیگران، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و هنر و ارتباطات، صص 45- 59.
حکمت¬پناه، منیژه (1391) «بررسی علل وقوع بلایا و حوادث طبیعی از دیدگاه قرآن و حدیث»، همایش ملی آسیب¬شناسی و برنامه¬ریزی اثرات زلزله، استان آذربایجان شرقی ، 21 مرداد.
دفتر طرح¬های ملی (1395) پیمایش ارزش¬ها و نگرش¬های ایرانیان، موج سوم، تهران، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
سلیمانی‌قره‌گل، هادی و دیگران (1403) «در دفاع از جامعه؛ واکاوی انتقادی انگارۀ فروپاشی اجتماعی در ایران»، فصلنامه مسائل اجتماعی ایران، سال پانزدهم، شماره 1، صص 41-78.
فجری، محمدمهدی (1388) «بلاها و مصائب از دیدگاه اسلام»، مجله مبلغان، شماره 116، خرداد و تیرماه، صص 53-62.
فرانکفورد، چاوا و دیوید نچمیاس (1390) روش¬های پژوهش در علوم اجتماعی، ترجمه فاضل لاریجانی و رضا فاضلی، تهران، سروش.
مهرآیین، مصطفی و سپیده کیان¬پور (1396) «رویکردهای نظری متفاوت به آسیب‌پذیری جامعه در برابر خطرات طبیعی»، فصلنامه ترویج علم، شماره 12، بهار و تابستان، صص 61-78.
هیفی، برایان (1396) مدرنیته متأخر و تغییر اجتماعی (بازسازی زندگی اجتماعی و فردی)، ترجمه یعقوب احمدی و پرویز سبحانی، تهران، کویر.
Aguirre, B.E. and Lane, D. (2019) "Fraud in Disaster: Rethinking the Phases", International Journal of Disaster Risk Reduction, 39, 101232. https://doi.org/10.1016/j.ijdrr.2019.101232.
Aldrich, P. D. and Meyer, M. A. (2014) "Social Capital and Community Resilience", American Behavioral Scientist, Pp:1-16. https://doi.org/10.1177/0002764214550299.
Ali, M. M. (2020) Religious and spiritual responses to COVID-19 pandemic. Journal of Religion & Health, 59(3), 1419-1430.
Barsky, L. E., Trainor, J. E., Torres, M. R., & Aguirre, B. E. (2007) Managing volunteers: FEMA’s Urban Search and Rescue programme and interactions with unaffiliated responders in disaster response. Disasters, 31(4), 495–507. https://doi.org/10.1111/j.1467-7717.2007.01017.x.
Beck, U; Giddens, A. and Lash, S. (1994) Reflexive Modernization: Politics, Tradition and Aesthetics in the Modern Social Order. London: Polity Press.
Bonanno, G. A., Brewin, C. R., Kaniasty, K., and Greca, A. M. L. (2010). "Weighing the costs of disaster: Consequences, risks, and resilience in individuals, families, and communities", Psychological science in the public interest, 11(1), Pp: 1-49.
Collins, R. (2004) "Rituals of solidarity and security in the wake of terrorist attack". Sociological theory, 22(1), Pp: 53-87.
Drabik, T. E., & Drabik, R. A. (2019) The Sociology of Disaster: Fictional Explorations of Human Experiences. Routledge.
Farmer, P. (2001). Infections and inequalities: The modern plagues. University of California Press.
Frailing, K., & Harper, D. W. (2016) Toward a Criminology of Disaster. Springer. Fritz, C.E. (1961) Disaster. In: Merton, R.K. and Nisbet, R.A., Eds., Contemporary Social Problems, Harcourt, Brace and World, New York, 651-694.
Giddens, A. (1984) The constitution of society: Outline of the theory of structuration. University of California Press.
Johnstone, R. L. (2007) Religion in society: A sociology of religion. Pearson Education.
Killian, L. M (2002) An introduction to methodological problems of field studies in disasters, in: R. A. Stallings Bloomington (Ed.), Methods of Disaster Research, Xlibris.
Klein, J. L. (2000) The role of God in modern philosophy and theology. Religious Studies, 36(2), 243–259.
Perry, R. W. (2018) "Defining disaster: An evolving concept". In Handbook of disaster research (pp. 3-22). Springer, Cham.
Wallace, R. (2016) Big farms make big flu: Dispatches on infectious disease, agribusiness, and the nature of science. Monthly Review Press.
Webb, G. R. (2002) "Sociology, disasters, and terrorism: Understanding threats of the new millennium". Sociological focus, 35(1), Pp: 87-95.
