شناسایی نشانگرهای گفتمانی قدرت و عدم قدرت در گفتمان دادگاه‌های کیفری ایران
الموضوعات :بهمن گرجیان 1 , الخاص ویسی 2 , ثریا سبهانی 3
1 - دانشیار گروه زبان انگلیسی، واحد آبادان، دانشگاه آزاد اسلامی، آبادان، ایران
2 - دانشیار گروه زبانشناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
3 - دانش آموخته دکتری زبانشناسی، پژوهشکده تعلیم و تربیت، آموزش و پرورش خوزستان، ایران
الکلمات المفتاحية: زبان شناسی حقوقی, قدرت, گفتمان دادگاه, قاضی و متهم.,
ملخص المقالة :
زبانشناسی حقوقی به عنوان علمی نوپا و مؤثر در واکاوی گفتمان نوشتاری و گفتاری در پرونده‌های دادگاه و تسهیل روند دادرسی کارساز بوده، شاخه‌ای از زبانشناسی کاربردی است که در تحلیل گفتمان عوامل دادگاه و کشف ساختار و سبک سخن در مستندات دادگاه، محققان را یاری می‌رساند. پژوهش حاضر، تحلیل مکالمات قضات و متهمان دادگاه‌های کیفری ایران را با توجه به نظریۀ قدرت و عدم قدرت انجام داده است. روش پژوهش، ترکیبی و از نوع کـمّی و کیفی است. سؤال اصلی درباره کشف بسامد الگوهای گفتاری قضات و متهمان در 29 پرونده معروف و شناختهشده است. تحلیل این الگوها در مکالمات قضات و متهمان از منظر زبانشناسی حقوقی، موضوع این پژوهش بوده است. دادههای این مطالعه از مکالمات دادگاه در درگاه آپارات جمعآوری شد. تحلیل کیفی داده‌ها و تحلیل استنباطی انجام شد. نتایج این پژوهش درباره متغیر «قدرت» نشان داد که از میان شاخصهای مقولۀ قدرت، قضات در بهرهگیری از دو شاخص «استفاده از جملههای القایی، سؤالات هدایتگر و بسته» و «استفاده از جملههای امری» دارای اختلاف معنادار با متهمان بودند. در مقوله عدم قدرت مشخص شد که متهمان در استفاده از تمامی شاخصها، به جز شاخص «ارجاع به منبع قدرت»، دارای اختلاف معنادار با قضات بودند. نتایج این پژوهش در تربیت قضات قبل و در حین خدمت منجر به افزایش دانش زبانشناسی و تحلیل گفتمان آنها میگردد.
آقاگل¬زاده، فردوس (1391) زبان¬شناسی حقوقی (نظری و کاربردی)، ویراست دوم، تهران، علم.
--------------- (1394) زبان¬شناسی حقوقی: تحلیل گفتمان حقوقی، تهران، نویسه پارسی.
باغبانی، غزل و فاطمه كرم‌پور (1396) «بررسی چگونگی رابطه بین شاخص قدرت و پديده ادب زبانی در روند بازجويی به لحاظ زبان¬شناختی: رويکردی گفتمانی و حقوقی»، پژوهش¬های زبانی، سال هشتم، شماره 2، صص 1-20.
بریگز، استیون (1397) جرم¬شناسی، ترجمه مریم مهذب، تهران، آوند دانش.
تقی¬پور، مرجان و دیگران (1390) رابطه زبان و قدرت در دادگاه‌های کیفری، پایان¬نامه کارشناسی ارشد زبان¬شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، به راهنمایی نیما مرندی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران.
حساس¬خواه، ژاله و معصومه ارجمندی (1399) «گفتمان¬کاوی دو متن قانون اساس ایران در قرن بیستم و رابطه آن با قدرت»، فصلنامۀ علمی زبان¬پژوهی دانشگاه الزهرا(س)، سال دوازدهم، شماره 35، صص 206-240.
حق¬نثار فرد، پگاه و علی افخمی (1386) تحلیل گفتمان قضایی: زبان¬شناسی قضایی، به راهنمایی علی افخمی، پایان¬نامه کارشناسی¬ارشد زبان¬شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران.
دهقان، مسعود و ژیلا مهربانی (1401) «بازنمایی مؤلفه¬های گفتمانی وکلا در اقناع قاضی از منظر زبان¬شناسی حقوقی (مطالعۀ موردی: گفتمان پرونده¬های کیفری)»، مجله جستارهای زبانی، دوره سیزدهم، شماره 2، صص 529-562.
زائری، عظیمه و دیگران (1396) «توصیف و تحلیل شیوه¬های زبانی و فرازبانی وکلا جهت اقناع در دادگاه‌های علنی ایران: تحلیل گفتمان دادگاه کیفری»، دوماهنامۀ جستارهای زبانی، دوره هشتم، شماره پنجم، صص 139-158.
سلطانی، سید علی¬اصغر (1387) قدرت، گفتمان و زبان: سازوکارهای جریان قدرت در جمهوری اسلامی ایران، تهران، نشرنی.
سیدرمضان، خدیجه و فاطمه پورمسجدیان (1400) «واکاوی سبک نوشتاری دادنامه¬های حقوقی و کیفری بر پایه فرانقش اندیشگانی»، فصلنامۀ علمی زبان¬پژوهی دانشگاه الزهرا(س)، سال سیزدهم، شمارۀ 39، صص 312-331.
صبری، مژگان و دیگران (1397) «تحلیل گفتمان پلیس- متهم در حوزه زبانشناسی اجتماعی حقوقی»، فصلنامه زبان¬شناسی اجتماعی، دوره دوم، شماره اول، صص 99-109.
عباس¬زاده، فرنگیس و دیگران (1399الف) «تحلیل نشانگرهای کلامی و سبکی در گفتمان حقوقی دادگاه¬های انقلاب»، مجله زبان فارسی و گویش¬های ایرانی، سال پنجم، دوره دوم، صص 231-244.
---------------------- (1399ب) «تأثیر گفتمان حقوقی بر کاربرد واژگان در دادگاه مدنی بر اساس طبقه¬بندی روابط مفهومی»، مجله پژوهش‌های حقوقی، شماره 44، صص 325-344.
----------------------- (1400) «تجزیه و تحلیل هنجارهای زبانی گفتمان در محاکم کیفری بر اساس نظریه مک¬منامین (مطالعۀ موردی: در دادگاه کرباسچی)»، مجله پژوهش-های حقوق جزا و جرم¬شناسی، دوره نهم، شماره 18، صص 407-433.
مؤمنی، نگار و سیروس عزيزی (1394) «نقش تغییر موضوع و نقض اصول گرايس توسط متهم در بازجويی¬ها (مطالعه موردی: در آگاهی تهران بزرگ)»، فصلنامه زبان¬پژوهی، سال هفتم، شماره 16، صص 159-175.
Bogdan, R. C., & Biklen, S. K. (2007) Qualitative research for education: An introduction to theory and methods (5th ed.) Boaton: Allyn & Bacon.
Conley, J. M., O’barr, W. M., & Allan Lind, A. E. (1978). The power of language: Presentational style in the courtroom. Duke Law Journal, 2(8), 1375-1399. Creswell, J. W. (2009) (3rd ed.) Thousand oaks. CA: Sage.
Gibbons, J. (1994) Language and law. London & New York: Longman Publishing.https://doi.org/10.4324/9781315844329.
Gibbons, J. (2003) Forensic linguistics: An introduction to language in the justice system. Oxford: Blackwell Publishing Ltd.
Heydon, G. (2005( The language of police interviewing: A critical analysis. Hampshire: Palgrave Macmillan.https://doi.org/10.1057/9780230502932.
Hutauruk, B, S., Murni, S. M., Sinar, T. S., & Saragih, A. (2022) Speech function and presupposition in Indonesia courtroom discourse. Journal of Positive School Psychology, 6(4), 6907-6915.
Mohammed Ali, J. H. (2020) Forensic linguistics: A study in criminal speech acts. BSU International Journal of Humanities and Social Science, (BIJHS) 2(1), 39-65.
Monsefi, R. (2012) Language in criminal justice: Forensic linguistic in Shipman trial. International Journal of Law, Language and Discourse, 2(2), 43-69.
Olsson, J. (2004) Forensic linguistics: An introduction to language, crime and the law. London and NewYork, Continuum.
