خوانشی ساختاری- نهادی از نظریۀ انتخاب عقلایی
الموضوعات :
1 - استادیار گروه علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبائی، ایران
الکلمات المفتاحية: انتخاب عقلایی, فردگرایی روش¬شناختی, فردگرایی ساختاری, نهاد و ساختار. ,
ملخص المقالة :
نظریه انتخاب عقلایی، یکی از کلاننظریههای حوزۀ علوم اجتماعی است که در عین اهمیت، به دلیل ابتنای آن بر فردگرایی روششناختی و ماهیت تقلیل‌گرایانه حاصل از این بنیان معرفتی مورد نقد قرار گرفته است. هدف این مقاله، ارائه خوانشی نوین از نظریۀ انتخاب عقلایی در یک بستر ساختاری- نهادی است تا قابلیت تبیینی آن را ارتقا دهد. روش داوری مقاله بر استدلال عقلانی استوار است. مقاله با مروری بر هستیشناسی نهادها و ساختارهای اجتماعی و با استفاده از خوانش فردگرایی روششناختی در بستر ساختاری با عنوان فردگرایی ساختاری، روایتی از انتخاب عقلایی عرضه می‌کند که نحوۀ شکلیابی مطلوبیت کنشگران را در یک چارچوب نهادی و ساختاری تبیین می‌کند. مقاله با استفاده از مفهوم هستی اجتماعیشده، مفهوم ساختار را از درک متعارف آن در علوم اجتماعی فراتر میبرد و سطوح پیوند متقابل ساختار و نهاد را با کارگزار نشان میدهد. مقاله با ارزیابی برخی از نظریهها و تحلیلهای متداول در علوم اجتماعی، سطوح مختلف تبیینی کارگزاری، نهادی و ساختاری (در دو سطح ساختار نرم و سخت) را در روایت تلفیقی ساختهشده آشکار می‌سازد. مقاله نتیجه میگیرد که عاملان به صورت مستمر با نهادها و ساختارهای نرم، رابطه دیالکتیک دارند و در عین اثرگذاری بر ساخته شدن و تداوم آنها از آنها متأثر هم میشوند. چنین رابطهای بین نهادها و ساختارهای نرم نیز قابل تصور است. ساختارهای اجتماعی خاص منجر به شکلگیری گونۀ خاصی از نهادها میشوند و در عین حال وضعیت نهادها و تغییرات احتمالی آنها به صورتی تدریجی بر وضعیت ساختارهای نرم هم اثرگذار است. اما همه این اثرگذاریها در چارچوب امکانات، فرصتها و محدودیتهایی است که ساختار سخت در اختیار عاملان قرار مي‌دهد.
برگر، پيتر.
ل و توماس لوكمان (1375) ساخت اجتماعي واقعيت، ترجمه ف‍ری‍برز م‍ج‍یدی، تهران، ع‍ل‍م‍ی و ف‍ره‍ن‍گ‍ی.
بنتون، تد و يان كرايب (1384) ف‍ل‍س‍ف‍ه علوم اجتماعی: بنی‍اده‍ای ف‍ل‍س‍ف‍ی ت‍ف‍ک‍ر اجتماعی، ترجمه ش‍ه‍ن‍از م‍س‍م‍ی‌‌پ‍رس‍ت و م‍ح‍م‍ود م‍ت‍حد، تهران، آگه.
دین¬پرست، فائز و علی ساعی (1391) «بازسازی روش¬شناختی نظریه انتخاب عمومی»، مطالعات میان رشته¬ای در علوم انسانی، دوره چهارم، شماره 2، پیاپی 14، صص 87-109.
عجم¬اوغلو، دارون و جیمز.
ا.
رابینسون (1392) چرا کشورها شکست می‌خورند؟ ترجمه پویا جبل عاملی و محمدرضا فرهادی پور، تهران، دنیای اقتصاد.
ليتل، دانيل (1381) تبیين در علوم اجتماعي، ترجمه عبدالكريم سروش، تهران، صراط.
نورث، داگلاس و دیگران (1397) خشونت و نظم¬های اجتماعی: چارچوب مفهومی برای تفسیر تاریخ ثبت¬شدۀ بشر، ترجمه جعفر خیرخواهان و رضا مجیدزاده، تهران، روزنه.
ویتفوگل، کارل.
ا.
(1391) استبداد شرقی: بررسی تطبیقی قدرت تام، ترجمه محسن ثلاثی، تهران، ثالث.
هاي، کالین (1385) ساختار و کارگزار، در: روش و نظريه در علوم سياسي، به کوشش ديويد مارش و جري استوكر، تهران، پ‍ژوه‍ش‍ک‍ده مطالعات راه‍ب‍ردی.
--------- (1385) درآمدي انتقادي بر تحليل سياسي، ترجمه احمد گل¬محمدي، تهران، نشرني.
Alexander, J. C. (Ed.) (1987) The micro- macro link. University of California Press.
Amin, A. , & Cohendet, P. (2004) Architectures of knowledge: Firms, capabilities, and communities. Oxford University Press, USA.
Bartlett, C. A. , & Ghoshal, S. (2002) Managing across borders: The transnational solution. Harvard Business Press.
Bathelt, H. , & Glückler, J. (2017) Toward a relational economic geography. In Economy, pp. 73- 100, Routledge.
Bernardi, F., González, J. J. & Requena, M. (2006) The sociology of social structure. Clifton D. Bryant–Dennis L. Peck (2006 eds.) 21st Century Sociology: A Reference Handbook. Thousand Oaks, Sage Publications, 162- 170.
Bhaskar, Roy (1998) The Possibility of Naturalism: A Philosophical Critique of the Contemporary Human Sciences, London, Routledge.
Bulle, N. (2019) Methodological individualism as anti- reductionism. Journal of Classical Sociology, 19 (2), 161- 184.
Dopfer, K. (1991) Toward a theory of economic institutions: Synergy and path dependency. Journal of Economic Issues, 25 (2), 535- 550.
Emmenegger, P. (2021) Agency in historical institutionalism: Coalitional work in the creation, maintenance, and change of institutions. Theory and society, 50 (4), 607- 626.
Fleetwood, S. (2008) Institutions and social structures, Journal for the Theory of Social Behaviour, 38 (3), 241- 265.
Giddens, A. (1984) The constitution of society: Outline of the theory of structuration. Univ of California Press.
Gittler, J. B. (1951) Social ontology and the criteria for definitions in sociology, Sociometry, 14 (4), 355- 365.
Gould, C. C. (1978) Marx’s social ontology: Individuality and community in Marx’s theory of social reality.
Hall, P. A. and Taylor, R. C. R (1996) Political science and the three new institutionalisms, Political Studies, presented in Board’s meeting.
Handy, C. B. (1994) The age of paradox: A New World of Organizations, Harvard Business Press.
Hodgson, G. (2006a) “What are Institutions”, Journal of Economic Issues, Vol. 40, No. 1, 1–25.
Hysing, Erik and Jan Olsson (2017) Green Inside Activism for Sustainable Development: Political Agency and Institutional Change, Palgrave Macmillan.
Ikäheimo, H. , & Laitinen, A. (2011) 1. Recognition And Social Ontology: An Introduction. In Recognition and social ontology (pp. 1- 21), Brill.
Jessop, Bob (2005) Critical Realism and the Strategic- Relational Approach. New Formations (56). pp. 40- 53.
-------------- (2001) Institutional returns and the strategic- relational approach Environment and planning, A volume 33, No 77, pp1213- 1235.
Lawrence E. Blume and David Easley (2008) "rationality", The New Palgrave Dictionary of Economics, 2nd Edition.
Lawson, T. (2004) A conception of ontology, mimeograph, University of Cambridge, 60.
Mahoney, J. , & Thelen, K. (2010) A theory of gradual institutional change. Explaining institutional change: Ambiguity, agency, and power, 1 (1).
Merton, R. K. (1975) Structural analysis in sociology.
Methodological individualism, visited at:http://plato. stanford. edu/entries/methodological- individualism).
Mintzberg, Henry (1979) The structuring of Organizations: a sunthesis of the research.
Moe, T. M. (1990) Political institutions: The neglected side of the story. JL Econ & Org. , 6, 213.
North, D. C. (1971) Institutional change and economic growth. The Journal of Economic History, 31(1), 118-125.
------------- (1990) Institutions, institutional change and economic performance. Cambridge university press.
Orren, K., & Skowronek, S. (2004) The search for American political development. Cambridge University Press.
Petrović, Dragan (2008) "Methodological Individualism –Criticizing and Superseding Possibilities", Economics and Organization. Vol. 5, No 3, pp. 185 – 190.
Rixen, T., & Viola, L. A. (2016) Historical institutionalism and international relations: towards explaining change and stability in international institutions.
Setterfield, M. (1993) A model of institutional hysteresis. Journal of Economic issues, 27 (3), 755- 774.
Schofield, P. R. (1995) The Black Death (Manchester Medieval Sources Studies).
Skocpol, T. (1995) Protecting soldiers and mothers: The political origins of social policy in the United States. Harvard University Press.
Steinmo, S. (2008) Historical institutionalism. Approaches and methodologies in the social sciences: A pluralist perspective, 118- 138. In the Theory of Social Behaviour, 38 (3).
Thelen, K. (2004) How institutions evolve: The political economy of skills in Germany, Britain, the United States, and Japan. Cambridge University Press.
Thordarson, Seveinbjorn (2006) "on Methodological Individualism", www. sveinbjorn. org.
Tolluk, Gordon & others (2002) Government failure: a primer in public choice. Washington, D. C: Cato Institute.
Tu, Yu. , & Wu, Weiku. (2021) How does green innovation improve enterprises’ competitive advantage? The role of organizational learning. Sustainable Production and Consumption, 26, 504- 516.
Udhen, Lars (2001) Methodological Individualism. London: Rutledge.
Windhoff- Héritier, A. (2019) Institutions, interests and political choice. In Political Choice, pp. 27- 52, Routledge.
