تحلیل بوم‌گرایی مجموعه داستان «وای اگر پرنده‌ای را بیازاری» عرفان نظرآهاری با تکیه بر مضامین عرفانی
الموضوعات :
1 - دانشیار گروه ادبیات و زبان‌های خارجی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: نقد بوم‌گرا, وای اگر پرنده‌ای را بیازاری, عرفان نظرآهاری, طبیعت و عرفان.,
ملخص المقالة :
در سال‌های اخیر، مسئله حفظ محیط‌زیست از بحث‌های مهم و مطرح اکثر دانشمندان بوده و در این بین، برخی نویسندگان در آثار خود به طور مستقیم و یا غیر مستقیم به اهمیّت این موضوع اشاره کرده‌اند. از میان نویسندگان ایرانی، «عرفان نظرآهاری» در نوشته‌های خود به اشکال مختلف از نمادهای زیست‌محیطی برای بیان اندیشه‌های عرفانی خود استفاده کرده و به طور تلویحی به مسئلۀ عدالت محیط‌زیستی اشاره کرده است. هدف این پژوهش، با استفاده از شیوۀ توصیفی- تحلیلی، بررسی درون‌مایه و مضمون اصلی عناصر زیست‌محیطی نظرآهاری در کتاب «وای اگر پرنده‌ای را بیازاری» بر مبنای آرای نقد بوم‌گراست. بدین منظور نمادهای گیاهی، حیوانی و طبیعی و زیست بوم‌محور وی که برگرفته از روحیات و سرشت عرفانی او و ارتباط آن با طبیعت است، از منظر این رویکرد تحلیل و بررسی می‌شود. نتایج به‌دستآمده نشان می‌دهد که نویسندۀ اثر سعی دارد خواننده را به دوستی و همزیستی با طبیعت و محیط‌زیست که انعکاسی از تجلی پروردگار است، ترغیب نماید.
قرآن کریم ادیب‌راد، نرگس و دیگران (1400) «تأثیر زیست‌بوم‌های مختلف زمانی در اشعار سهراب سپهری و منوچهر آتشی از منظر نقد بوم‌گرا»، آموزش محیط‌زیست و توسعۀ پایدار، سال نهم، شماره 3، صص 147-166.
پارساپور، زهرا (1391) «نقد بوم گرا، رویکردی نو در نقد ادبی»، نقد ادبی، سال نوزدهم، شماره 5، صص 7-26.
حیدری‌نیا، هادی و دیگران (1397) «بررسی سبک¬شناختی آثار عرفان نظرآهاری»، جستارهای ادبیات تطبیقی، سال پنجم، شماره 2، صص 56-76.
ذریه حبیب، شکوفه و دیگران (1402) «بحران ناشی از اندوه زیست‌محیطی: مقابله با روان زخم زیست‌محیطی و احساس آخرالزمانی در رمان آزادی اثر جاناتان فرنزن»، نقد زبان و ادبیات خارجی، انتشار آنلاین.
ذوالفقارخانی، مسلم (1395) «بررسی زیست‌بوم در شعر فروغ فرخزاد براساس نظریه بوم فمینیسم»، فصلنامه مطالعات نظریه و انواع ادبی، سال دوم، شماره 1، صص 115-142.
رضازاده جودی، محمدکاظم و کورش حیدری (1398) «رویکرد اخلاق زیست‌محیطی بر اساس آیات قرآنی و مبانی حکمت صدرایی در جهت برون‌رفت از بحران محیط‌زیست»، فصلنامه مطالعات قرآنی، سال چهلم، شماره 10 صص 467-486.
شهبازی، مجید و دیگران (1391) «نقش عناصر طبیعت و نمادپردازی در عرفان و هنر اسلامی»، عرفان اسلامی، سال سی¬ودوم، شماره 8، صص 224-241.
صدرایی، رقیه (1396) «بنیان‌های اکوکریتیسیزم در نمادگرایی اشعار رضا براهنی»، مجله بلاغت کاربردی و نقد بلاغی، سال پنجم، شماره 3، صص 9-20.
طارمی، اصغر و مهدی فیاض (1401) «تحلیل جایگاه محیط‌زیست در عرفان اسلامی (بر اساس آثار برجستۀ شعر عرفانی فارسی)»، سبک‌شناسي نظم و نثر فارسي، دوره یازدهم، شماره 87، صص331-341.
کیانپور، معصومه و مریم‌السادات فیاضی (1396) «مضامین زیست‌محیطی در اشعار گیلکی بر اساس رویکرد نقد بوم¬گرا»، ادبيات پارسي معاصر، سال سوم، شماره 7، صص 43-69.
نظرآهاری، عرفان (1393) وای اگر پرنده‌ای را بیازاری، تهران، نورونار.
Baveja Devi, Kumari; Sharma, Geeta; Kumar, Kulbhushan (2023) «An Ecocritical Study of Anita Desai's Novel Fire on the Mountain», Social Science Journal 13(3), 2303-2307.
Buell, Lawrence. The Environmental Imagination: Thoreau, Nature Writing and the Formation of American Culture. Cambridge, London, England: Harvard University Press, 1995. Ecocriticism: A Study of Environmental Issues in Literature. Available from: https://www.researchgate.net/publication/318350741_Ecocriticism_A_Study_of_Environmental_Issues_in_Literature [accessed Dec 17 2023]. Frederick Suresh (2012) Contemporary Contemplation on Ecoliterature, Authorpress, New Delhi.
Rueckert, William. (1978) «Literature and Ecology: An Experiment in Ecocriticism ».Iowa Review 9, no. 1, 98-115.
