مسأله‌یابی و آینده‌پژوهی در برنامه‌ها و خدمات دامپزشکی
الموضوعات :
علیرضا باهنر
1
(دانشگاه تهران)
حمید شریفی
2
(پژوهشکده آینده‌پژوهی در سلامت، دانشگاه علوم پزشکی کرمان)
الکلمات المفتاحية: مسأله‌یابی, برنامه‌های دامپزشکی, خدمات دامپزشکی, آینده‌پژوهی,
ملخص المقالة :
افزایش جمعیت و نیاز به تأمین مواد غدایی، اهمیت بهداشت دام و فعالیت‌های دامپزشکی را بیش از هر زمان دیگر در امنیت غدایی و توسعه کشور مطرح نموده است. در این مقاله که فعالیت‌های دامپزشکی در حوزه دام‌های مولد غذا مورد توجه قرار می‌گیرد، مفاهیم نیاز، عرضه و تقاضا تعریف و روش‌های تعیین و اولویت‌های نیازهای بهداشتی در جمعیت دامی کشور ارائه شده است. در زمینه مشکلات موجود در تعیین اولویت‌ها نیز نکات مهمی هم‌چون آمار جمعیت دامی، کمبود نیروی انسانی، تغییرات سریع مدیریتی، عوامل اقتصادی، ملاحظه‌های مدیریتِ، ساختار سنتی پروش دام، آموزش ناکافی تولیدکنندگان و مسئولان فنی- بهداشتی دامداری‌ها، فقدان همکاری‌های بین‌بخشی و حمایت‌‌های لازم از سازمان دامپزشکی کشور، نبود اطلاعات کافی از بیماری‌ها و وضعیت بهداشت دام در کشورهای همسایه به‌ویژه عراق و افغانستان و ضعف در سیستم‌های قرنطینه‌ای مرزی و بین استانی مورد توجه قرار گرفته است. هم‌چنین عوامل مؤثر بر بهره‌مندی از خدمات بهداشت دام نکاتی چون دسترسی به خدمات، احساس نیاز یا تقاضا، اطمینان از کیفیت، قیمت و هزینه خدمات و پوشش بیمه مورد اشاره قرار گرفته است. از طرف دیگر، در دهه‌های اخیر موضوع‌هایی مانند تغییرات اقلیمی و آب‌وهوایی، تغییر قوانین و مقررات بین‌المللی در رابطه با بهداشت دام و محیط زیست، محصولات تراریخته، بیوتروریسم و خشک‌سالی که هر کدام به شکلی بر سلامت و تولیدات دامی تأثیر می‌گذارد، ضرورت توجه به آینده‌پژوهی را مطرح می‌نماید. آینده‌پژوهی علمی است که کمک می‌کند که این تغییرات بهتر دیده شود و برای آن‌ها آمادگی وجود داشته باشد. پدیدار شدن برخی حیطه‌های جدید مانند هوش مصنوعی، پزشکی و دامپزشکی از راه دور (Telemedicine)، پزشکی و دامپزشکی شخصی (Personalized medicine)، پیدایش ربات‌ها در پزشکی و دامپزشکی و ... از مواردی است که برای آمادگی بهتر در آینده باید به آن‌ها توجه نمود. مجموع این موضوع‌ها، باید ما را به این فکر وا دارد که چقدر برای آینده و این تغییرات آمادگی وجود دارد. پیشنهاد می‌شود در حیطه‌های مهم دامپزشکی هم‌چون آموزش و پژوهش، ساختارهای دامپزشکی در سطوح ملی و بین‌المللی و مشاغل مرتبط با دامپزشکی، در راستای آینده‌نگاری و آینده‌پژوهی تغییراتی صورت گیرد.
- وزارت جهاد کشاورزی، آمارنامه کشاورزی سال 1400، معاونت آمار مرکز فناوری اطلاعات و ارتباطات، جلد دوم، ص 88-87.
2- Sartorius N. The Meanings of Health and its Promotion. Croat Med J. 2006; 47:662-64.
3- Schramme T. Health as Complete Well-Being: The WHO Definition and Beyond, Public Health Ethics. 2023;16(3): 210–218. https://doi.org/10.1093/phe/phad017
4- یزدی فیض‌آبادی و، سیف‌الدینی ر، قندی م، مهرالحسنی م‌ح. تعریف سلامت از دیدگاه سازمان جهانی بهداشت: مرور کوتاهی بر نقدها و ضرورت یک تغییر پارادایم. مجله اپیدمیولوژی ایران. 1396؛13(5) (ویژه‌نامه مبانی، رویکردها و عملکرد نظام سلامت ایران): 165-155.
5- ملک‌افضلی ح، مجدزاده س‌ر، فتوحی ا، توکلی س. روش‌شناسی پژوهش‌های کاربردی در علوم پزشکی. انتشارات دانشگاه علوم پزشکی تهران، چاپ اول، 1383، ص 95-53.
6- معتمد ن، میرزایی ر. آشنایی با سازمان جهانی بهداشت دام (OIE)، مجله ترویجی واکسن و پیشگیری از بیماری‌ها در دامپزشکی، 1400، دوره 1، شماره 1، ص 20-14.
7- Salman MD. Animal Disease Surveillance and Survey Systems: Methods and Applications. Wiley; 2003.
8- نقوی م. دگرگونی سیمای سلامت در ایران. مجله اپیدمیولوژی ایران. 1385؛ 1(3): 25-13.
9- خسروی ا، چمن ر. گذار اپیدمیولوژیک و تغییر سیمای سلامت. مجله دانش و تندرستی. 1389؛ 5(ویژه‌نامه ششمین کنگره اپیدمیولوژی ایران)، ص 67.
10- شجاع ح، پورنصیر رودبنه م. نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات در مدیریت منابع انسانی و ارتقای عملکرد شبکه‌های دامپزشکی استان گیلان. مدیریت بهداشت و درمان (نظام سلامت) 1399؛11 (1 (پیاپی 35): 55-47.
11- Dunmire PL. Knowing and Controlling the Future. Prose Studies. 2010; 32(3): 240-63. https://doi.org/10.1080/01440357.2010.528921
12- شریفی ح، حق‌دوست ع‌ا. مدل‌سازی و آینده‌پژوهی در سلامت. کتاب مقالات سخنرانان مدعو نوزدهمین کنگره دامپزشکی ایران، 8-6 اردیبهشت 1395. مرکز بین‌المللی همایش‌های رازی تهران، ص 26-22.
13- باهنر ع، اکبرین ح. سلامت واحد، گستره‌ی مفهومی و فعالیت‌های در حال انجام در جهان. کتاب مقالات سخنرانان مدعو نوزدهمین کنگره دامپزشکی ایران، 8-6 اردیبهشت 1395. مرکز بین‌المللی همایش‌های رازی تهران، ص 8-5.
14- Harris D, Rosenthal K, Hines A. Thinking like a futurist could help the veterinary profession. JAVMA. 2019; 255(5):523-4. https://doi.org/10.2460/javma.255.5.523.
15- بهاءالدین بیگی ک، مولایی خ. آینده‌پژوهی طبابت پزشکان و سلامت دیجیتال (نامه به سردبیر). انفورماتیک سلامت و زیست پزشکی. 1401؛9(1): 26-25.
16- North American Veterinary Medical Education Consortium. Roadmap for veterinary medical education in the 21st century: responsive, collaborative, flexible. Available at: www.aavmc.org/data/files/navmec/navmec_roadmapreport_web_single.pdf.
17- Vet Futures Project Board. Taking charge of our future: a vision for the veterinary profession for 2030. London: Royal College of Veterinary Surgeons/British Veterinary Association, 2015. Available at: .www.vetfutures.org.uk/resource/vet-futures-report/
