ضرورت فهم نوآور از هم‌آفرینی و همزمانی شکوفایی دانشگاه و تمدن

ملخص المقالة :

تمدن و دانشگاه از جمله موجودیت‌های حیات بشری هستند که از منظر رویکرد سیستمی، تصوّر انتزاع  آنها از یکدیگر، دور از حقیقت است. تصور تمدن بدون دانشگاه و تصور دانشگاه بدون تمدن، یک برداشت ذهنی دور از حقیقت است. هدف این پژوهش، معرفی رابطۀ پیچیدۀ تمدن و دانشگاه و نقش آنها در تکامل و شکوفایی یکدیگر و ویژگی‌های دانشگاهِ پشتیبان تمدن است. این پژوهش از نوع کاربردی است که به روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است. مبنای جمع‌آوری داده‌ها و شواهد، مطالعات کتابخانه‌ای طولانی‌مدت هنجاری است. این پژوهش دارای رویکرد کیفی بوده و داده‌ها و شواهد با استفاده از استدلال و تحلیل و تبیین عقلایی به‌صورت تفسیری، تحلیل شده است. از منظر نظریۀ پیچیدگی، تمدن و دانشگاه، نقش جزء و کل هم‌افزا و همزمان دارند. دانشگاه یک جزء از کل تمدن و تمدن یک جزء از کل دانشگاه است که در یک فرایند چرخشی؛ علیت و سازندۀ یکدیگرند. تمدن، علت خلق و بازتولید دانشگاه علت خلق، شکوفایی و احیای تمدن است. دانشگاه و تمدن می‌توانند و باید علت و محصول یکدیگر در مسیر تأمین شرایط حیات طیبۀ بشر باشند. دانشگاه به‌عنوان نهاد چندکارکردی امروزی دارای ویژگی‌های متعدد نظیر تعدد ذی‌نفعان، ابهام در هدف، حرفه‌ای‌گری، فرایندهای تصمیم‌گیری مبهم، آسیب‌پذیری محیطی، دوگانگی در مأموریت علمی و دیوان‌سالاری، تناقض در نظم و بی‌نظمی، است. با فهم این ویژگی‌ها، دانشگاه تمدن‌ساز باید با رعایت سه اصل کلیدی رسالت‌محوری، سازگاری با محیط و توسعه مشارکت‌های بیرونی و درونی، راهبری شود

المصادر:

1. آدمی، علمی، آبسالان، صادق و خضریان، مهدی (1390). دانشگاه تمدن‌ساز؛ الگوی توسعه بومی و تعمیق همبستگی ملی، فصلنامه مطالعات ملی، دوره 12، ویژه‌نامه شماره 1، صص 52-29.
2. خدایی، ابراهیم، محمدی، رضا و ظفری‌پور، طاهره (1395). مقدمه ای بر طراحی الگوی دانشگاه تمدن‌ساز، کنگره ملی آموزش عالی ایران.
3. خرمشاد، محمدباقر و آدمی، علی (1388). انقلاب اسلامی، انقلاب تمدن‌ساز؛ دانشگاه ایرانی، دانشگاه تمدن‌ساز، فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران، دوره 2، شماره 6، صص 188-161.
4. رضائیان، علی (1380)، تجزیه‌وتحلیل و طراحی سیستم، تهران، نشر سمت.
5. سارتُن، جورج (1949). مقدمه بر تاریخ علم، ترجمه غلامحسین صدری افشار، جلد یک، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
6. صالحی، منیره (1395)، «ارزیابی توان سازگارشوندگی دانشگاه‌های دولتی شهر تهران و عوامل مؤثر بر آن»، رساله دکتری، دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه شهید بهشتی.
7. طالعی‌حور، رهبر (1401). نقش بنیاد دفاع از دموکراسی در سیاست خارجی آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه پژوهشنامه انقلاب اسلامی، دوره 12، شماره 45، صص 45-27.
8. قاسمی امرائی، اشرف، ویسه، سیدمهدی و شیری، اردشیر (1402). طراحی الگوی دانشگاه تمدن‌ساز در نظام آموزش عالی ایران، فصلنامه فرهنگ در دانشگاه اسلامی، دوره 13، شماره 47، صص 85-51.
9. مورن، ادگار (1990)، درآمدی بر اندیشه پیچیده، ترجمۀ افشین جهاندیده، تهران: نشر نی.
10. مهدی، رضا (1397). درآمدی بر تعامل دانشگاه با محیط پیرامون، تهران، انتشارات مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
11. مهدی، رضا (1401)، توسعۀ سازوکار تقسیم‌کار ملی برای آغاز فرایند اجرای الگوی پیشرفت، تهران، یازدهمین کنفرانس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت.
12. مهدی، رضا و کیخا، احمد (1401). بازنمایی الگوی دانشگاه اسلامی؛ دانشگاه سازگار با محیط علمی و اجتماعی، فصلنامه پژوهشنامه انقلاب اسلامی، شماره 45، صص 26-1.
13. مهدی، رضا و کیخا، احمد (1402). وضعیت نوآوری در حکمرانی و رهبری در دانشگاه‌های سطح یک ایران، فصلنامه راهبرد فرهنگ، شماره 61، صص 155-187.
14. هندریکسون، آر. آم و همکاران (2013)، راهبری و رهبری علمی در نظام آموزش عالی، ترجمه سعید غیاثی و رضا مهدی، تهران: نشر ویرایش، 1395.
15. یمنی‌دوزی سرخابی، محمد (1388)، دانشگاه سازگارشونده: یک فرایند پیچیده، رویکردها و چشم‌اندازهای نو در آموزش عالی، تهران: پژوهشکدۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعیر 16. Baldridge, J. V., Curtis, D. V., Ecker, G. & Riley, G. L. (1978). Policy making and effective leadership, San Francisco, CA: Jossey-Bass.
17. Begun, J. W., Zimmerman, B. and Dooly, K. (2003), Health Care Organizations as Complex Adaptive Systems, San Francisco, Jossey-Bass, pp.288-252.
18. Birnbaum, Robert (2003). How Colleges Work: The Cybernetics of Academic Organization and Leadership, Translated by Hamidreza Arasteh, Tehran: Institute for Research & Planning of Higher Education.
19. Clark, A. (1999). Control and Intervention in Complex Adaptive Systems: From Biology to Biogen, Jossey-Bass: San Francisco, 1999, pp 47-66.
20. Colgan, C., & de Russy, C. (2006). Essays in perspective: Assessing the university president, Washington, DC, Institute for Effective Governance in Higher Education.
21. Durant, W. J. & Durant, A. (1935-1975). The Story of Civilization, USA, Simon & Schuster Pub.
22. Hall, M. (2009). New knowledge and the university, Anthropology Southern Africa 32(1&2), pp. 69-76.
23. Hendrickson, R. M. et al., (2013). Academic Leadership and Governance of Higher Education, USA, Stylus Publishing. 24. Kerr, C. (1963). The uses of the university, Cambridge, MA, Harvard University Press.
25. Kerr, C. (1994). Expanding access and changing missions: the federal role in U.S. higher education, Educational Record, fall, pp. 27-32.
26. Lane, J. E. (2005). Politics of mission creep: A framework for understanding the phenomena, Paper presented at the annual meeting of the Association for the Study of Higher Education, Philadelphia, PA.
27. Lucas, S. Henry (1953). A Short History of Civilization, Second Edition, USA, McGraw Hill Pub.
28. Mahdi, Reza (2015). Evaluation of National Science and Technology Policies in Iran, Elsevier, Procedia - Social and Behavioral Sciences, 195, p. 210-219.
29. Manning, K. (2018). Organizational Theory in Higher Education, Second Edition, Routledge, New York.
30. Maurrasse, D. J. (2001). Beyond the campus: How colleges and universities form partnerships with their communities, New York, NY: Routledge.
31. Riley, G. L. & Baldridge, J. V. (1977). Policy making and effective leadership, San Francisco, CA: Jossey-Bass.
32. Sporn, B. (1999). Adaptive University Structures: An Analysis of Adaptation to Socioeconomic Environments of US and European Universities, Jessica Kingsley Publishers, London, UK.
33. Welzenbach, L. F. (1982). College and university business administration, Washington, DC, National Association for College and University Business Officers.