چرخش به سوی سلبریتی‌ها: بررسی جامعه‌شناختی تغییر مرجعیت فرهنگی جوانان
الموضوعات :
1 - دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی گرایش مسائل اجتماعی، واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران
2 - استادیار گروه جامعه‌شناسی، دانشگاه اصفهان
الکلمات المفتاحية: جوانان, مرجعیت فرهنگی, تغییرات اجتماعی و فرهنگی, سبک زندگی و شبکه‌های اجتماعی.,
ملخص المقالة :
تحقیق حاضر بر این فرض استوار است که مرجعیت فرهنگی به واسطه خرده‌سلبریتی‌های مجازی و رشد رسانه‌های اجتماعی در میـان جوانـان در حـال تغییـر اسـت و مراجع فرهنگی سنتی مانند گذشته، مرجع جامعه‌پذیري نیستند و جوانان براي الگوپذیری و سبک جدید و دلخواه خـود گاه از گروه‌هايی متغایر با ارزش و هنجارهای جامعه تأثیر می‌پذیرند. از توضیحات یادشده، این سؤال محـوري اسـتنتاج می‌شـود که چرا جوانان، گرایش به مراجع فرهنگی متمایز با مراجع فرهنگی پیشینیان دارند. پژوهش حاضر از نوع پژوهش‌های کیفی است. گردآوری اطلاعات با ابزار مصاحبه عمیق انجام شد که اشباع نظری یافته‌ها در شانزدهمین مصاحبه حاصل شد. تحلیل داده‌ها نیز از روش گراندد تئوری و با استفاده از کدگذاری باز، محوری و گزینشی صورت گرفت. میدان تحقیق در این پژوهش، جوانان فعال در شبکه‌های اجتماعی بودند. مشارکت‌کنندگان به صورت روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند. برای رعایت ویژگی‌های کیفی پژوهش از سه معیار قابل قبول بودن، تأییدپذیری و قابلیت اطمینان استفاده شد. یافته‌های بهدستآمده در شانزده مقولۀ عمده شامل دسترسی آسان، تنوع محتوا، تأثیرگذاری‌های اجتماعی، ارتباط مستقیم، تأثیرگذاری‌های همسالان، تفریح و سرگرمی، تحول در رسانه‌ها، ارزش‌های مصنوعی، گسترش ارتباطات اجتماعی، افزایش چشمگیر رسانه‌های داخلی و خارجی، ناکارآمدی دولت، همرنگی، شکاف نسلی، ایدهآل‌ها و آرزوها، فرار از واقعیت و جذابیت و شهرت ارائه شده است که مقولۀ اصلی و هسته‌ای (هسته مرکزی) دلایل اصلی تغییر مرجعیت فرهنگی در میان جوانان با تکیه بر شبکه‌های اجتماعی هستند. نظریۀ زمینه‌ای بهدستآمده در قالب یک مدل پارادایمی شامل سه بعد تعاملات، فرایندها و پیامدها ارائه شده است. نتایج پژوهش هم نشان می‌دهد که تغییر مرجعیت فرهنگی اگر تغییری مثبت و با عقلانیت باشد، باعث پیشرفت جوان و جامعه می‌شود؛ اما اگر این تغییر، منفی و به خاطر ستیز و مخالفت با نگرش‌ها و ارزش‌های حاکم بر جامعه باشد، هویت فرد خدشه‌دار و جامعه به سمت ابتذال و استحاله فرهنگی پرتاب می‌شود و این یکی از مسائل مهم اجتماعی است.
آزاد ارمکی، تقی و غلامرضا غفاري (1383) جامعه‌شناسی نسلی در ایران، تهران، پژوهشـکده علـوم انسانی و اجتماعی جهاد دانشگاهی.
آذرخش، اردشیر (1395) تحلیل نقش سبک‌های زندگی در نوع گروه مرجع دانشجویان، نشریه مطالعات علمی، سال هفدهم، ص 7.
استرواس، انسلم و جولیت کوربین (1394) مبانی پژوهش کیفی: فنون و مراحل تولید نظریه زمینه‌ای، ترجمه ابراهیم افشار، نشرنی.
انتظاري، اردشیر و محمدحسین پناهی (1386) «رابطۀ تصور باز بودن ساختاري با گرایش به گروه‌هاي مرجع غیر بومی»، فصلنامه علوم اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبایی، شماره 38-39، صص 37-38.
تاجیک، محمدرضا (1386) شکاف یا گسست نسلی در ایران امروز، تحلیل‌ها، تخمین‌ها و تدبیرها، پژوهشکده تحقیقات استراتژیک، مجمع تشخیص مصلحت نظام.
ذوالفقاری، ابوالفضل (1392) مطالعه گروه‌های مرجع زنان جوانان شهر ایلام، جامعه‌شناسی کاربردی، شماره 3.
ذکایی، محمد سعید (1386) فرهنگ مطالعات جوانان، تهران، آگه.
ریترز، جورج (1394) نظریه جامعه‌شناسی در دوران معاصر، محسن ثلاثی، تهران، علمی.
شفرز، برنهارد (1383) مبانی جامعه‌شناسی جوانان، ترجمه کرامت‌االله راسخ، تهران، نشرنی.
صدیق سروستانی، رحمت‌االله و سید ضیاء هاشمی (1381) «گروه‌هاي مرجـع در جامعـه‌شناسـی و روان¬شناسی اجتماعی با تأکید بر نظریه‌هاي مرتن و فستینگر»، نامه علوم اجتماعی، شماره 20، صص 149-167.
عبدي، عباس و محسن گودرزی (1378) تحولات فرهنگی در ایران، سروش.
کلاشلو، حسن و فریده عقیلی (1398) تغییرات نگرشی جوانان به گروه های مرجع، مطالعات راهبردی ورزش و جوانان، شماره 45.
معیدفر، سعید (1387) مشکل استقلال جوانان و تأثیر آن در نگرش‌هاي سیاسـی آنـان، مجموعـه مقالات و گفت‌و‌گوهاي امروز و فرداي جوان ایرانی، مؤسسه تحقیقات و توسعه انسانی.
هزارجریبی، جعفر و محمد آقابیگی کلاکی (1390) «عوامل مؤثر بر گزینش گروه مرجـع در بـین دانشجویان (مطالعه جامعه‌شناختی، تغییر گروه مرجع در بین دانشجویان دانشکده‌هاي اصـفهان و صنعتی اصفهان)»، فصلنامه علوم اجتماعی، شماره 19، صص5-7.
Asch, S. E. (1951) Effects of Group Pressure Upon the Modification and Distortion of Judgments.
Bronfenbrenner, U. (1979) The Ecology of Human Development: Experiments by Nature and Design.Harvard University Press.
In H. Guetzkow (Ed.), Groups, Leadership, and Men (pp. 177-190).
Carnegie Press.
Sherman, D. K., & Cohen, G. L. (2006) The Psychology of Self-Defense: Self-Affirmation Theory.Advances in Experimental Social Psychology, 38, 183-242.
https://doi.org/10.1016/S0065-2601(06)38004-5.
