مشارکت در گردشگری: تحلیل مقالات منتشر شده در نشریات علمی
الموضوعات :
نسرین کاظمی
1
,
پانته آ روغنگیرها
2
,
ندا زرندیان
3
1 - استادیار دانشکده گردشگری، دانشگاه تهران، تهران، ایران
2 - دانشجوی دکتری گروه جغرافیای انسانی و برنامه‌ریزی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران
3 - استادیار گروه جغرافیای انسانی و برنامه‌ریزی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: مشارکت, گردشگری اجتماع‌محور, توسعه پایدار, ذی‌نفعان, الگوی متمرکز,
ملخص المقالة :
با توسعه صنعت گردشگری پایداری تبدیل به یکی از مهمترین موضوعات این صنعت شده است. این درهم‌آمیختگی موجب شده تا رویکرد جدیدی از برنامه‌ریزی با عناوینی همچون مکتب مشارکتی، دموکراتیک، جامعه‌محور و... مطرح شود. همزمان با این تأکید، مطالعات گسترده‌ای در این زمینه انجام شده است اما خلأ مطالعه‌ای مروری مشهود است. در راستای این هدف، از رویکرد گستره‌پژوهی، روش جستجو و چک‌لیست پریزما در مرور سیستماتیک و نیز تحلیل کیفی محتوای مقالات بهره گرفته شد. 58 مقاله یافت شد که در شش زمینه مطالعاتی شامل جغرافیا، گردشگری، علوم محیطی، جامعه‌شناسی، مدیریت و علوم ورزشی دسته‌بندی شدند. بحث مشارکت در گردشگری با علوم محیطی آغاز، در ادامه با علوم جغرافیایی گسترش و طی سال‌های اخیر با رشد پژوهش‌های گردشگری ورزشی وارد مطالعات علوم ورزشی شده است. نکته مهم تسلط دیدگاه‌های جغرافیایی بر پیشینه تحقیق است. این دیدگاه‌ها، آمیخته با مباحث توسعه پایدار و محوریت برنامه‌ریزی مشارکتی برای تحقق اهداف پایداری است. نتایج حاکی از تأکید مطالعات بر سه گروه ذی‌نفعان یعنی جوامع محلی، گردشگران و دولت، مشارکت نوآورانه و هم‌آفرینی است؛ بدین‌ترتیب مشارکت در الگوی تجاری گردشگری ادغام شده تا سبب ارتقای مسئولیت‌پذیری شود. از سوی، با اهمیت یافتن جریان‌های اطلاعاتی به دلیل توسعه فناوری‌ها و شبکه‌های اجتماعی، استفاده از آن‌ها برای رفع یکی از مهمترین موانع مشارکت یعنی سطح پایین آگاهی اجتناب‌ناپذیر است. یکی از بزرگترین چالش‌های برنامه‌ریزی مشارکتی در ایران، تسلط الگوی بالابه‌پایین و نظام متمرکز برنامه‌ریزی است.
احمدی‌زاد، آرمان؛ کفچه، پرویز و رستمی، احسان (1400). پیامدهای مشارکت مشتری به منظور خلق محصولات جدید در صنعت گردشگری. گردشگری و توسعه، 10(3)، 245- 229.
امامی، سیده‌فاطمه؛ دربان‌آستانه، علیرضا؛ رضوانی، محمدرضا؛ قدیری‌معصوم، مجتبی (1400). تبیین نقش مولفه‌های موثر بر توسعه گردشگری اجتماع‌محور (مطالعه موردی: روستاهای استان گیلان). برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری، 10(36)، 27- 1.
ایرانی، علیرضا؛ فرهنگی، علی‌اکبر؛ مهرگان، محمدرضا و ایرانی، سپیده (1397). ارائه الگوی مشارکت هم‌آفرینانه در بازار گردشگری. فصلنامه مدیریت بازرگانی، 10(4)، 904- 889.
ایمانی‌خوشخو، محمدحسین و داغستانی، سعید (1398). برنامه‌ریزی راهبردی توسعه گردشگری. انتشارات مهکامه، تهران.
تقی‌زادفانید، ابوالقاسم و مقنی‌جانسوز، منیر (1401). بررسی رابطه مشارکت مردم و توسعه گردشگری (مطالعه موردی: کلانشهر تبریز). جغرافیا و برنامه‌ریزی، 26(80)، 98-83.
تولایی، سیمین؛ سلیمانی، محمد؛ جهانی دولت‌آباد، رحمان و جهانی دولت‌آباد، اسماعیل (1396). نقش مشارکت جوامع محلی در صنعت گردشگری پایدار (مطالعه موردی: سرعین). پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 49(1)، 113-95.
حیدری، زهرا؛ محمدرضا رضوانی و بدری، سیدعلی (1395). تحلیل عوامل موثر بر مشارکت اجتماعی محلی در برنامه‌ریزی توسعه گردشگری کشاورزی (مطالعه موردی: نواحی روستایی بخش مرکزی شهرستان تنکابن). آمایش جغرافیایی فضا، 6(21)، 26-13.
شارپلی، ریچارد و تلفر، دیوید. (2007). برنامه‌ریزی توسعه گردشگری در کشورهای در حال توسعه. ترجمه: حمید ضرغام بروجنی، زهرا نکوئی، نیلوفر عباسپور و مسلم شجاعی. انتشارات مهکامه، تهران.
شافعی، رضا؛ احمدی‌زاد، آرمان و مولایی، زینب (1400). نقش مشارکت مشتریان در ایجاد ارزش اقتصادی و اجتماعی در اکوسیستم کسب‌وکار گردشگری، مورد مطالعه: مشتریان شرکت‌های فعال حوزه گردشگری. گردشگری و توسعه، 3(29)، 126- 113.
ضیایی، محمود و تراب احمدی، مژگان (1392). شناخت صنعت گردشگری با رویکرد سیستمی. انتشارات علوم اجتماعی، تهران.
علاء‌الدینی، پویا و میرزایی، آمنه (1394). توسعه مشارکتی محله فرحزاد تهران به عنوان تفرجگاه و مقصد گردشگری: بستر و موانع. پژوهش‌های انسان‌شناسی ایران. 5(2)، 266-251.
غنیان، منصور و هاشمی‌نژاد، آذر (1395). تحلیل انگیزاننده‌های مشارکت در توسعه گردشگری پایدار از دیدگاه ساکنان محلی منطقه حفاظت‌شده دز. جغرافیا (انجمن جغرافیایی ایران)، 46، 78-61.
فلاحی، آزاده؛ مدرسی، میثم و زارعی، عظیم (1401). شناسایی و اولویت‌بندی مهمترین موانع فرهنگی گردشگری اجتماع‌محور در ایران. جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، 33(86)، 102-85.
قنادی‌نژاد، فرزانه؛ عصاره، فریده و قانع، محمدرضا (1402). رویکردها و روش‌های پیش‌بینی روند برون‌دادهای علمی: مطالعه مرور دامنه‌ای. پژوهش‌نامه علم‌سنجی، 9(1)، 386-341.
کلاهی، مهدی؛ عظیمی‌سقین‌سرا، رقیه و حاتمی‌یزد، ابوذر (1401). ساماندهی تلاب بزنگان از طریق ظرفیت‌سازی و مشارکت اجتماعی، انسان و محیط‌زیست، 63، 86-73.
کاظمی، نسرین؛ فردوسی، سجاد و روغنگیرها، پانته‌آ (1403). توسعه مدل گردشگری اجتماع‌محور در ایران: پژوهشی مبتنی بر مرور سیستماتیک و نظریه داده بنیاد، نشریه گردشگری شهری، انتشار آنلاین 25 شهریور 1403.
گان، کلر و گت‌ور، تور (2002). مبانی، مفاهیم و روش‌های اجرایی برنامه‌ریزی توسعه جهانگردی. ترجمه: حمید ضرغام بروجنی. (1395). انتشارات مهکامه، تهران.
لطیفی‌نیا، اکرم؛ ملک‌نیا، رحیم و رحیمیان، مهدی (1401). تحلیل رفتار مشارکتی گردشگران در حفاظت از جنگل براساس نظریه رفتار برنامه‌ریزی شده. نشریه محیط‌زیست طییعی، 75(3)، 383-372.
محمدرضایی، شهریار (1381). برنامه‌ریزی و مدیریت مشارکتی تالاب انزلی، موانع و راهکارها. محیط‌شناسی، 28، 77-59.
محمدی، سعدی؛ طلعتی، مرضیه و محمدی، اردکان (1396). سنجش رابطه مشارکت در فعالیت‌های گردشگری با بهزیستی ذهنی زنان روستایی (مطالعه موردی: منطقه اورامان). زن در توسعه و سیاست (پژوهش زنان)، 15(4)، 595-569.
نجارزاده، محمد و نعمت‌اللهی، مجید (1397). الگوی ساختاری عوامل موثر بر درک ساکنان بومی نسبت به حمایت از توسعه پایدار گردشگری در مجموعه تخت‌جمشید.. جامعه‌شناسی کاربردی، 29(69)، 62-41.
ورمزیاری، حجت؛ فتحی، مرضیه؛ کلانتری، خلیل و آصف‌شایق، محمد (1402). تحلیل مولفه‌های توسعه گردشگری اجتماع‌محور در مناطق روستایی: مطالعه موردی شهرستآنهای مریوان و سروآباد. مطالعات مدیریت گردشگری، 18(62)، 268- 241.
Badri, S.A., Kazemi, N., Khodadadi, P., Mohammadnejad, A. (2021). Why rural development policies have not contributed to rural development in Iran. Rural Society, 30(2-3), 84-100.
Dragouni, M., Fouseki, K., & Georgantzis, N. (2018). Community participation in heritage tourism planning: is it too much to ask?. Journal of Sustainable Tourism, 26(5), 759-781.
Gutierrez, E. L. M. (2023). Re-examining the participation and empowerment nexus: Applications to community-based tourism. World Development Perspectives, 31, 100518.
Iqbal, A., Ramachandran, S., Siow, M. L., Subramaniam, T., & Afandi, S. H. M. (2022). Meaningful community participation for effective development of sustainable tourism: Bibliometric analysis towards a quintuple helix model. Journal of Outdoor Recreation and Tourism, 39, 100523.
Islam, M.R. (2021). Community-Based Rural Tourism Development: A Conceptual Framework for Bangladesh. Journal of Sales, Service and Marketing Research 2(1), 1-7.
Jamal, T., Borges, M., Figueiredo, R. (2004). Systems-Based Modeling for Participatory Tourism Planning and Destination Management. Tourism Analysis, 9(13), 77-89.
Jamal. T & Stronza, A. (2009). Collaboration theory and tourism practice in protected areas: stakeholders, structuring, and sustainability. Journal of Sustainable Tourism, 17(2), 169-189.
Joshi, S., Panzer-Krause, S., Zerbe, S., & Saurwein, M. (2021). Rural tourism in Europe from a landscape perspective: A systematic review. European Journal of Tourism Research, 36, 3616-3616.
Kala, D., & Bagri, S. C. (2018). Barriers to local community participation in tourism development: Evidence from mountainous state Uttarakhand, India. Tourism: An International Interdisciplinary Journal, 66(3), 318-333.
Kazemi, N., Badri, S. A., Adinehvand, E., & Rostami, K. (2022). Teenagers’ risk perception and awareness in the context of cultural bias and prior earthquake event in Iran. SN Social Sciences, 2(12), 259.
Marzouki, M., Froger, G., & Ballet, J. (2012). Ecotourism versus mass tourism. A comparison of environmental impacts based on ecological footprint analysis. Sustainability, 4(1), 123-140.
Marzuki, A., & Hay, I. (2013). Towards a public participation framework in tourism planning. Tourism Planning & Development, 10(4), 494-512.
Mierdhani, M. I. R. ., Dewi, L. . ., & Mularsari, A. (2022). Community Participation in Recovering Cultural Tourism in Betawi Cultural Village Setu Babakan. International journal of economics, management, business and social science, 2(2), 282–291.
Mustapha, N. A., & Azman, I. (2013). Barriers to community participation in tourism development in island destinations. Journal of Tourism, Hospitality & Culinary Arts (JTHCA), 5(1), 102-124.
Petrova. P & Hristov, D. (2016). Collaborative Management and Planning of Urban Heritage Tourism: Public Sector Perspective. Tourism Research, 18 (1), 1-9.
Prabhakaran, S., Nair, V. & Ramachandran, S. (2014). Community Participation in Rural Tourism: Towards a Conceptual Framework. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 14, 290-295.
Shani, A., & Pizam, A. (2011). Community participation in tourism planning and development. Handbook of tourism and quality-of-life research: Enhancing the lives of tourists and residents of host communities, 547-564.
Thang, N. D., & Thanh, N. N. (2023). The Relationship Between Awareness and Commitment to Participate in the Green Tourism Model of Local Communities: Evidence from the Hmong People Community in Lao Cai Province. Vietnam. International Journal of Professional Business Review, 8(6), 1-30.
Tosun, C., & Timothy, D. J. (2001). Shortcomings in planning approaches to tourism development in developing countries: the case of Turkey. International Journal of Contemporary Hospitality Management, 13(7), 352-359.
Vogt, C., Jordan, E., Grewe, N & Kruger, L. (2016). Collaborative tourism planning and subjective well-being in a small island destination. Journal of Destination Marketing & Management. 5(1), 36-43.
Wondirad, A., & Ewnetu, B. (2019). Community participation in tourism development as a tool to foster sustainable land and resource use practices in a national park milieu. Land use policy, 88, 104155.
