اثربخشی مداخله توانبخشی شناختی بر کارکردهای شناختی توجه و حافظه
الموضوعات :
معراج درخشان
1
,
محمد ناصحی طالبی
2
,
فرزانه زرین
3
,
مهدی فخیمی کامران
4
,
شادی اکبری
5
1 - گروه آموزش روانشناسی و مشاوره، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران.
2 - گروه مدل‌سازی، موسسه آموزش عالی علوم شناختی، تهران، ایران.
3 - گروه زیست‌شناسی، دانشگاه صنعتی مالک اشتر، تهران، ایران.
4 - گروه شناخت اجتماعی، موسسه آموزش عالی علوم شناختی، تهران، ایران
5 - گروه علوم اعصاب شناختی، موسسه آموزش عالی علوم شناختی، تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: توانبخشی شناختی, توجه, حافظه,
ملخص المقالة :
هدف پژوهش حاضر تعیین تأثیر توانبخشی شناختی بر سطوح مختلف توجه و مؤلفه‌‌های حافظه در کارکنان ادارات شهر شیراز بود. روش پژوهش نیمه آزمایشی و طرح پیش‌‌آزمون- پس‌‌آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری پژوهش را کارکنان سه اداره شهر شیراز در سال 1401 تشکیل دادند، که با روش نمونه‌‌گیری تصادفی خوشه‌‌ای انتخاب شدند و تعداد 30 نفر از کارکنانی که نمره مطلوبی در مصاحبه سلامت روانی و شناختی داشتند انتخاب و به‌شکل تصادفی در یکی از گروه‌‌های پژوهش گمارش شدند. برای اجرای مداخلات از پروتکل توانبخشی شناختی نجاتی (1396) و برای جمع‌آوری داده‌‌ها از آزمون‌‌های عملکرد مداوم (لزاک، 1995)، استروپ (بروزشده توسط داویدسون و همکاران، 2003)، توجه تقسیم شده (مؤسسه سینا، 1390)، N-BACK (کرکنر، 1958) و حافظه وکسلر بزرگسالان (وکسلر، 1981) استفاده شد که نتایج روایی و اعتبار ابزار حاکی از مطلوب بودن آنها بود. برای تحلیل داده‌‌ها از آزمون MANOVA استفاده شد و یافته‌‌ها نشان داد، مداخله توانبخشی شناختی تأثیر معناداری بر افزایش سطوح توجه پایدار و توجه انتخابی داشت اما بر توجه تقسیم شده تأثیر معناداری نداشت. همچنین تأثیر معناداری بر هر سه مؤلفه حافظه (کلامی، دیداری و فعال) داشت. با توجه به یافته‌‌های پژوهش می‌‌توان از توانبخشی شناختی به‌عنوان روشی مطلوب برای افزایش کارکردهای شناختی توجه و حافظه استفاده کرد.
ادیب نیا، فائزه؛ کلانتری، مهرداد و اکبری چرمهینی، صغری. (1402). تدوین و ارزیابی اثربخشی بسته توانبخشی شناختی بر کاهش آسیب‌های شناختی نوجوانان فعال در فضای مجازی. مجله روانشناسی، 27 (2): 205-195.
اسلامی، مهدیه؛ نمازی زاده، مهدی و اصلان خانی، محمدعلی. (1399). تأثیر بازی‌‌های توجهی و توانبخشی شناختی بر توجه و کارکردهای شناختی کودکان بیش فعال. مجله طب توانبخشی، 9 (1): 208-201.
خدادادي، مجتبي؛ مشهدي، علی و اماني، حسين. (1393). نرم افزار استروپ کلاسيک. تهران: موسسه تحقيقات علوم رفتاري- شناختي سينا.
داوسون، پگ و گوئر، ریچارد. (1396). باهوش اما حواس‌پرت. (ترجمه وحید نجاتی و مهدیس مقصودلو). تهران: رشد فرهنگ.
دلاور، علی. (1398). روش تحقیق در روانشناسی و علوم تربیتی. تهران: ویرایش.
زارع، حسین؛ شریفی، علی اکبر و نعامی، اشواق. (1398). اثربخشی برنامه توانبخشی شناختی توجه و حافظه بر فراخنای حافظه کاری واجی و رشد زبان بیانی و دریافتی کودکان کاشت حلزون شده. مجله روانشناسی، 23 (3): 268-245.
زارع، حسین؛ فرزاد، ولی‌‌الله؛ علی‌‌پور، احمد و ناظر، محمد. (1391). تأثیر آموزش شکل دهی توجه بر تقویت توجه رانندگان حادثه دیده. مجله تازههای علوم شناختی، 14 (54): 97-87.
ساعد، امید؛ روشن، رسول و مرادی، علیرضا. (1387). بررسی ویژگی‌های روان سنجی مقیاس حافظه وکسلر (نسخه سوم WMS-III) در دانشجویان. مجله دانشور رفتار، 31: 71-57.
عاشوری، محمد و تاج‌‌ور رستمی، اشکان. (1399). تأثیر برنامه توانبخشی شناختی مبتنی بر حافظه کاری بر کارکردهای اجرایی دانش آموزان با آسیب شنوایی. مجله طب توانبخشی، 9 (1): 232-226.
کریمی علی آباد، تمجید؛ کافی، سید موسی و فرهی، حسن. (1389). بررسی کارکردهای اجرایی بیماران مبتلا به اختلال دو قطبی. تازههای علوم شناختی، 12 (2): 39-29.
قیصی زاده، یونس؛ پولادی ریشهری، علی؛ کیخسروانی، مولود و امینی، ناصر. (1402). مقایسه اثربخشی واقعیت درمانی و رویکرد پذیرش و تعهد بر تربیت شهروندی در بین کارکنان. مجله روانشناسی، 27 (4): 459-451.
مارنات، گری گراث. (1390). راهنمای سنجش روانی. (ترجمه حسین پاشاشریفی و محمودرضا نیکخو) تهران: رشد.
موسی بیگی، طیبف؛ زارع، حسین و شریفی، علی اکبر. (1397). تأثیر توانبخشی شناختی بر حافظه فعال زنان مبتلا به سرطان پستان تحت شیمی درمانی. مجله مدیریت ارتقای سلامت، 7 (5): 28-22.
نریمانی، محمد و سلیمانی، اسماعیل. (1392). اثربخشی توان بخشی شناختی بر کارکردهای اجرایی (حافظه کاری و توجه) و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دارای اختلال یادگیری ریاضی. مجله ناتوانی‌های یادگیری، 2 (3): 115-91.
نهروانیان، پروانه؛ عسکری، پرویز؛ درتاج، فریبرز؛ نادری، فرح و بختیارپور، سعید. (1396). اثربخشی آموزش شناختی بر عملکرد اجرایی و توجه تقسیم شده کودکان مضطرب. مجله دست آوردهای روان‌‌شناختی، 24 (2): 64-63.
Anderson, J. (2015). Cognitive Psychology and Its Implications. New York: Worth Publisher.
Ashori, M., Yazdanipour, M., & Pahlavani, M. (2019). The effectiveness of cognitive rehabilitation program on auditory perception and verbal intelligibility of deaf children. American journal of otolaryngology, 40(5): 724-728.
Ataseven, N., Ünver, N., & Günseli, E. (2023). How does divided attention hinder different stages of episodic memory retrieval? Current Research in Behavioral Sciences, 5: 1-11.
Baddeley, AD. (2017). Modularity, working memory and language acquisition. Second language research, 33(3): 299-311.
Davidson, DJ., Zacks, RT., & Williams, CC. (2003). Stroop interference, practice, and aging. Aging, Neuropsychology, and Cognition, 10(2): 85-98.
Dawson, M., Soulières, I., Ann Gernsbacher, M., & Mottron, L. (2007). The level and nature of autistic intelligence. Psychological science, 18(8): 657-662.
De Oliveira, C., Saka, M., Bone, L., & Jacobs, R. (2023). The role of mental health on workplace productivity: a critical review of the literature. Applied health economics and health policy, 21(2): 167-193.
Dhingra, S., Singh, M., Vaisakh, SB., Malviya, N., & Gill, SS. (2023). Mind meets machine: Unravelling gpt-4’s cognitive psychology. Bench Council Transactions on Benchmarks, Standards and Evaluations, 3(3): 100-139.
Dong, Q., Yang, Y., Tang, Q., Yang, M., Lan, A., Xiao, H., ... & Li, S. (2023). Effects of early cognitive rehabilitation training on cognitive function and quality of life in critically ill patients with cognitive impairment: A randomized controlled trial. Australian Critical Care, 36(5): 708-715.
Fu, Y., Guan, C., Tam, J., O’Donnell, RE., Shen, M., Wyble, B., & Chen, H. (2023). Attention with or without working memory: mnemonic reselection of attended information. Trends in Cognitive Sciences, 27(12): 1122-1111.
Goldstein, B. (2019). Cognitive Psychology: Connecting Mind, Research, and Everyday Experience. New York: Cengage Learning.
Groome, D., & Eysenck, MW. (2016). An Introduction to Applied Cognitive Psychology. London: British Library.
Gunn, RL., & Finn, PR. (2013). Impulsivity partially mediates the association between reduced working memory capacity and alcohol problems. Alcohol, 47(1): 3-8.
Hobbiss, MH., & Lavie, N. (2024). Sustained selective attention in adolescence: Cognitive development and predictors of distractibility at school. Journal of Experimental Child Psychology, 238: 1-22.
Julien, A., Danet, L., Loisel, M., Brauge, D., Pariente, J., Péran, P., & Planton, M. (2023). Update on the efficacy of cognitive rehabilitation after moderate to severe traumatic brain injury: A scoping review. Archives of physical medicine and rehabilitation, 104(2): 315-330.
Kane, MJ., Conway, AR., Miura, TK., & Colflesh, GJ. (2007). Working memory, attention control, and the N-back task: a question of construct validity. Journal of Experimental psychology: learning, memory, and cognition, 33(3): 615-625.
Kara, B. (2013). Landscape design and cognitive psychology. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 82: 288-291.
Mazur‐Mosiewicz, A., Carlson, HL., Hartwick, C., Dykeman, J., Lenders, T., Brooks, BL., & Wiebe, S. (2015). Effectiveness of cognitive rehabilitation following epilepsy surgery: current state of knowledge. Epilepsia, 56(5): 735-744.
Miller, T., Miller, T., McCann, A., Stacey, M., & Groom, P. (2020). Cognitive psychology, the multidisciplinary operating theatre team, and managing a cannot intubate, cannot oxygenate emergency. British Journal of Anesthesia, 125(1): 12-15.
Sternberg, RJ., & Sternberg, K. (2016). Cognitive Psychology. New York: Wadsworth.
Wesley, MJ., & Bickel, WK. (2014). Remember the future II: meta-analyses and functional overlap of working memory and delay discounting. Biological psychiatry, 75(6): 435-448.
Xiao, J., Wang, T., Ye, B., & Tang, C. (2023). Scalp acupuncture and computer assisted cognitive rehabilitation for stroke: A meta-analysis of randomized controlled trials. Heliyon, 9(7): 1-12.
Yang, S., Ye, H., Huang, J., Tao, J., Jiang, C., Lin, Z., ... & Chen, L. (2014). The synergistic effect of acupuncture and computer-based cognitive training on post-stroke cognitive dysfunction: a study protocol for a randomized controlled trial of 2×2 factorial design. BMC. complementary and alternative medicine, 14(1): 1-11.
