تحليل جامعه‌شناختي رمان «سال‌های ابري» بر پایة نظريۀ «اريش كوهلر»
الموضوعات :
اکبر شاملو
1
,
یحیی عطائی
2
,
فاطمه زمانیان
3
1 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پيام‌نور، ایران
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پيام‌نور، ایران
3 - دانش آموخته کارشناسی ارشد ادبیات فارسی، دانشگاه پیام‌نور، ایران
الکلمات المفتاحية: تحليل جامعه‌شناختي, رمان, سال‌های ابري, علي‌اشرف درويشيان و اريش كوهلر,
ملخص المقالة :
پژوهش حاضر با هدف تحلیل جامعه‌شناختی رمان «سال‌های ابری» نوشتة علی‌اشرف درویشیان بر پایة نظریۀ «اریش کوهلر» انجام گرفته است. این رمان، تجربهها و شواهد عینی زندگی و جامعة نویسنده است. در این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی، رمان را در جهت ترسیم چهرۀ طبقات اجتماعیِ فرودست از جمله وضعیت اجتماعی و سیاسی جامعۀ آن دوره که مقارن با حکومت پهلوی است، تحلیل کردهایم. این اثر نمودار وضع نابسامان اقتصاد، تغییر ابزار تولید و آغاز صنعتی شدنِ جامعه و رشد بورژوازي و تحولات بدون پیش‌ساختار است. درویشیان، منشأ نابسامانی‌هاي اجتماعی را رشد سرمایه‌داري و نظامِ اقتصاديِ می‌داند که از عوامل اصلی فقر و فساد در جامعه هستند. محتوای رمان، فقر و پیامدهای آن مانند بیکاری، وضعیت نامناسب بهداشتی، افزایش مرگومیر، اختلافات خانوادگی، کار سخت کودکان و زنان، تضاد طبقاتی، نرخ پایین پوشش تحصیلی، باورهای خرافی و آمیختن مذهب با خرافات، جبرگرایی و اعتقاد به سرنوشت و... است. بنا بر نظریۀ کوهلر، آفرینش هر يك از انواع ادبي برخاسته از واقعيت‌های دوران زندگي نويسنده و تابع چهار متغیر و عامل اساسي است: اوضاع و احوال تاريخي، تعلق نويسنده به يك طبقه، شخصيت و پرورش فرهنگي نويسنده و نوع ادبي برگزيدة نويسنده. بنابراین بر مبنای این متغیرها و با استفاده از مدل تحلیلی نخست، منظور از هر متغیر و عامل تشریح و سپس عناوین فرعیِ احتمالی و شاخص‌های آن مطرح و در نهایت برخی از مهم‌ترین مصادیق آن شاخص‌ها از رمان استخراج و تحلیل شده است.
آوتویت، ویلیام و تام باتومور (۱۳۹۲) فرهنگ علوم اجتماعی در قرن بیستم، ترجمۀ حسن چاوشیان، تهران، نشرنی.
ایران¬زاده، نعمت¬الله و طاهره سپه¬وند (1387) «بررسی سبکی رمان سال‌های ابری اثر علی¬اشرف درویشیان»، پژوهش¬نامۀ فرهنگ و ادب، دورۀ چهارم، شمارۀ 6، صص 51-77.
جعفری، محمدتقی (1386) فرهنگ پیرو فرهنگ پیشرو، تهران، مؤسسه تدوين و نشر آثار علامه جعفری.
خاشی، سمیرا (1398) فرهنگ عامه در رمان سال¬های ابری نوشتۀ علی¬اشرف درویشیان، پایان‌نامۀ کارشناسی¬ارشد زبان و ادبیات فارسی، استاد راهنما محمد بارانی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، دانشکدة زبان و ادبیات فارسی.
خلیلی جهانتیغ، مریم و مکیه عثمانی (1391) «نقد جامعه¬شناختی رمان سال¬های ابری از علی‌اشرف درویشیان»، فصلنامۀ ادبیات داستانی، سال اول، شمارۀ اول، صص 113-132.
درویشیان، علی¬اشرف (1387) سال¬های ابری، تهران، چشمه.
سورغالی، منصوره (1392) شخصیت¬پردازی در رمان سال¬های ابری اثر علی¬اشرف درویشیان، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، استاد راهنما احمد طحان، دانشگاه پیام نور شیراز، دانشکدة ادبیات فارسی و زبان‌های خارجی.
شکری¬پور، مختار (1396) «گفت¬وگویی منتشرنشده با علی¬اشرف درویشیان، لباس واقعیت به داستان پوشاندم»، روزنامۀ ایران، سیزدهم آبان ماه.
شکوهی شولی، مژگان (1400) بررسی تطبیقی رئالیسم اجتماعی «در جستجوی نان» ماکسیم گورکی و «سال‌های ابری» عل‌اشرف درویشیان پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، استاد راهنما سیدمحتشم محمدی.
دانشگاه سلمان فارسی کازرون.
شمیسا، سیروس (1388) نقد ادبي، تهران، فردوس.
عثمانی، مکیه (1391) بررسی جامعه¬شناسی سیاسی- اجتماعی رمان «سال¬های ابری»، پایان¬نامۀ کارشناسی¬ارشد زبان و ادبیات فارسی، استاد راهنما مریم خلیلی جهانتیغ، دانشگاه سیستان و بلوچستان، دانشکدة ادبیات فارسی و زبان‌های خارجی.
علی‌اکبری، نسرین و طاهره کوچکیان (1386) «سال‌های ابری در نگاهی نو (اتوبیوگرافی- رمان)»، مجلة دانشكدة ادبيات و علوم انساني مشهد، شمارة 159، صص 193- 218.
غفاری جاهد، مریم (1386) «گذری بر سال¬های ابری»، مجلۀ ادبیات داستانی، شمارۀ 109، صص 96- 104.
--------------- (1386) «نگاهی به رمان سال¬های ابری علی¬اشرف درویشیان»، کتاب ماه ادبیات، سال یکم، شمارۀ 11، ص 48.
فرزاد، عبدالحسین (1378) دربارۀ نقد ادبی، تهران، قطره.
فرزاد، عبدالحسین و صبا پژمان¬فر (1389) «نقد جامعه¬شناختى رمان سال¬هاى ابرى على¬اشرف درویشیان»، فصلنامۀ تخصصی زبان و ادبیات فارسی، شمارۀ 4، صص 137-170.
قربانی، خاور و طاهره کوچکیان (1389) «بازتاب اجتماع و رئالیسم سوسیالیستی در سال¬های ابری علی¬اشرف درويشیان»، مجلۀ زبان و ادبیات فارسی دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی تبريز، شمارة 220، صص 85- 105.
کازرونی، جعفر (۱۳۷۷) آثار علی‌اشرف درویشیان در بوتة نقد.
تهران، ندای فرهنگ.
کوچکیان، طاهره (1389) «بررسی عناصر زيباشناختی (آرايۀ ادبی) دو رمان سال¬های ابری و شوهر آهوخانم»، فصلنامه تخصصي پيك نور زبان و ادبيات فارسي، سال اول، شماره اول، صص 123- 160.
گلدمن، لوسين و ديگران (1377) درآمدي بر جامعه¬شناسي ادبيات، مجموعه مقالات، ترجمه و گردآوری محمدجعفر پوينده، تهران، نقش جهان.
گولد، جولیوس و ویلیام کولب (1376) فرهنگ علوم اجتماعی، تهران، مازیار.
ملاحسینی، محمد (1391) زندگی¬نامه، علی¬اشرف درویشیان (1320- 1396)، همشهری آنلاین، یکم اسفند.
یاقوتی، منصور (گلباخی) (1359) نگاهی به آثار درویشیان، تهران، کار.
