بررسی مسئلة تنهایی انسان از منظر حکمت متعالیه
الموضوعات :
1 - دانشجوی دکتری حکمت متعالیه، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران
2 - دانشیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: تنهایی, وجود رابط, روان‌درمانی شناختی, روانشناسی, فلسفۀ اسلامی, حکمت متعالیه,
ملخص المقالة :
هرچند تنهایی خود یک بیماری مستقل تلقی نمیشود، اما منشأ بسیاری از امراض جسمی و روانی است. ما در این مقاله انواع تنهایی را معرفی نموده و به بررسی آثار جسمی و روحی آن خواهیم پرداخت. در بخش دوم، نظریۀ ملاصدرا درباب رابطۀ انسان و خدا را بیان میکنیم. بر اساس مبانی حکمت متعالیه، انسان عین ربط و فقر به خداوند است و هیچگونه انفصال و جدایی برای او متصور نیست. در چنین فضایی، اساساً مسئلۀ تنهایی منحل خواهد شد. بعبارت دیگر، احساس تنهایی بواسطۀ جهل به ساختار هستی است، پس با رفع این غفلت، میتوان احساس تنهایی و تبعات منفی آن را برطرف نمود. چنین رویکردی با روان‌درمانی شناختی قرابت دارد. بر اساس این نوع از روان‌درمانی، احساسات و عواطف ما، صرفاً حاصل مواجهۀ مستقیم ما با جهان بیرون از ذهن نیست، بلکه تفسیر و نگرش ما در شکلگیری احساسات و عواطفمان مهم است. روشن است که با تغییر تفسیرها و نگرشهای فردی، میتوان احساسات و افکار را تغییر داد. تغییر در جهانبینی انسان منجر به تغییر تحلیل او از شرایط زندگی و جایگاه وی در هستی میشود. انسانی که جهانبینی خود را بر اساس حکمت متعالیه تنظیم میکند، احساس جدایی از جهان هستی ندارد، بنابرین مسئلۀ تنهایی برای او مطرح نیست.
اسونسن، لارس (1401) فلسفۀ تنهایی، ترجمة خشایار دیهیمی، تهران: فرهنگ نشر نو.
پروچاسکا، جیمز؛ نورکراس، جان سی. (1400) نظریه‌های مشاوره و روان‌درمانی، آنالیز ترنس‌ـ‌تئوریک، ترجمة مهدی گنجی، تهران: ساوالان.
دلجو، زهرا؛ جان‌بزرگی، مسعود؛ بزازیان، سعیده؛ موسوی، الهام (1392) «رابطه سطح تحول روانی‌ـ‌معنوی و احساس تنهایی با اضطراب وجودی در دانشجویان»، مطالعات اسلام و روانشناسی، شمارۀ 13، ص24ـ5.
شریفی، محمدامین (1399) تنهایی، توصیفی روان‌شناختی از وضع تنهایی و توان تحمل تنهایی، تهران: نیوند.
قابضی، فاطمه؛ پاکدامن، شهلا؛ فتح‌آبادی، جلیل؛ حسن‌زاده توکلی، محمدرضا (1394) «احساس تنهایی معنوی‌ـ‌مذهبی: ساخت و اعتباریابی مقیاسی برای سنجش ابعاد مثبت و منفی احساس تنهایی»، روان شناسی و دین، شمارة 29، ص63ـ48.
کشفی، عبدالرسول (1399) چیستی و امکان معرفت، تهران: سمت.
مصباح یزدی، محمدتقی (1380) شرح جلد اول اسفار، جزء اول، قم: مؤسسة امام‌خمینی(ره).
مطهری، مرتضی (1394) مجموعه آثار، تهران: صدرا.
ملاصدرا (1383) الحکمة المتعالیة فی الأسفار الأربعة، ج1، تصحیح و تحقیق غلامرضا اعوانی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا
ملاصدرا (1391) الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة، تصحیح و تحقیق سیدمصطفی محقق داماد. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
هوکسما، سوزان نولن؛ فردریکسون، باربارا؛ لافتوس، جفری؛ لوتس، کریستل، (1395) زمینۀ روانشناسی اتکینسون و هیلگارد، ترجمة حسن رفیعی، تهران: ارجمند.
یالوم، اروین (1395) روان‌درمانی اگزیستانسیال، ترجمة سپیده حبیب، تهران: نشر نی.
