نقش شخصیت اخلاقی در مسئولیت از منظر ارسطو و آکوئیناس
الموضوعات :
رحیم نوبهار
1
(دانشیار گروه حقوق اسلامی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران )
منصوره قنبریان بانوئی
2
(دانشجوی دکتری حقوق کیفری و جرم¬شناسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران)
الکلمات المفتاحية: فاعل اخلاقی, مسئولیت اخلاقی, شخصیت, محرک مستقل, محرک قائم بذات, اعمال ناگهانی, ارسطو, آکوئیناس,
ملخص المقالة :
نظریۀ مسئولیت اخلاقی ارسطو بعنوان پیشگام نظریۀ اخلاق فضیلت، بدلیل توجه ویژه به منشهای اخلاقی، نگاهی نوین به مسئولیت دارد. آکوئیناس که از پیروان ارسطوست، با تأکید بر شخصیت و تمرکز بر اعمال عمدی کامل انسانی و نقش عنصر تأمل پیشینی دربارۀ عمل، خوانشی نو از مسئولیت اخلاقی ارائه داده است. در نگاه این‌دو فیلسوف، فاعل اخلاقی، فاعلی است که دارای فضیلت و رذیلت شخصیت و توانایی انجام عمل عمدی کامل باشد؛ از اینرو، کودکان و حیوانات، چون فاقد چنین ظرفیتها و شخصیت اخلاقی‌یی هستند، موضوع ارزیابیهای اخلاقی قرار نمیگیرند. به‌اعتقاد ارسطو و آکوئیناس، قلمرو فاعلان اخلاقی افزون بر فاعلان شرور و فضیلتمند، شامل فاعلان خویشتندار و غیرخویشتندار نیز میشود. مقالۀ حاضر با رویکرد توصیفی‌ـ‌تحلیلی، به این مسئله میپردازد که از منظر ارسطو و آکوئیناس، عمل فاعل اخلاقی در چه صورتی موضوع ارزیابیهای اخلاقی قرار میگیرد؟ بر اساس یافته‌های این مقاله، اعمالی که موضوع مسئولیت اخلاقی هستند، باید از روی عمد و در بستر شخصیت اخلاقی فاعل بعنوان محرکی غیرتصادفی برای عمل، انجام شوند، حتی اگر ناشی از تأمل و تصمیم نباشند، زیرا اعمال ناگهانی نیز بنوعی ناشی از منشها هستند و مصداق بارز اعمالی هستند که موضوع ارزیابیهای اخلاقی قرار میگیرند.
باتلی، هتر (1398) فضیلت؛ بررسیهای اخلاقی و معرفت¬شناختی، ترجمۀ امیرحسین خداپرست، تهران: کرگدن.
خزاعی، زهرا (1389) اخلاق فضیلت، تهران: حکمت.
ریچلز، جیمز (1397) فلسفه اخلاق، ترجمۀ آرش اخگری، تهران: حکمت.
هرست هاوس، روزالین (1396) «¬اخلاق فضیلت¬»، ترجمۀ هاشم قربانی، اطلاعات حکمت و معرفت، سال 12، شمارۀ 6، ص18ـ12.
هولمز، رابرت (1396) مبانی فلسفه اخلاق، ترجمۀ مسعود علیا، تهران: ققنوس.
هینمن، لارنس (1398) اخلاق؛ رویکردی کثرت¬گرایانه به نظریۀ اخلاق، ترجمۀ میثم غلامی و همکاران، تهران: کرگدن.
Allmark, P. J. (2008). An Aristotelian account of autonomy. Journal of value inquiry, vol. 42, no. 1, pp. 41-53.
Barney, R. (2020). Becoming bad: Aristotle on vice and moral habituation. Oxford Studies in ancient philosophy. ed. by V. Caston. vol. 57, pp. 273-308. Oxford: Oxford university press.
Bobzien, S. (2014). Choice and moral responsibility Nichomachean ethics iii 1-5. Cambridge Companion to Aristotle’s Nicomachean Ethics. ed. by R. Polansky. pp. 81-109. Cambridge: Cambridge university press.
Daigle, J. (2015). Aristotle, determinism and moral responsibility. Submitted in partial fulfillment of the requirement for the degree of MA. Supervisors: F. J. Berry, T. O’Keefe¬. Department of Philosophy, College of Arts and Sciences, Gorgia State university.
Echenique, J. (2012). Aristotle`s ethics and moral responsibility. New York: Cambridge university press.
Furlong, P. (2017). Aquinas and the epistemic condition for moral responsibility. Res philosophica, vol. 94, no. 1, pp. 43-65.
Hause, J. (2006). Aquinas on non-voluntary acts. International philosophical Quarterly, vol. 46, no. 4, pp. 459-475.
Heinaman, R. (2009). Voluntary, involuntary, and choice. Companion to Aristotle, ed. by G. Anagnostopoulos, pp. 483-497. Hoboken. NJ: Blackwell.
Kent, B. (2007). Aquinas and weakness of will. Philosophy and Phenomenological Research, vol. 75, no. 1, pp. 70-91.
McFadden, J. (2020). Aquinas on moral responsibility without deliberation. Submitted in partial fulfillment of the requirements for the degree doctor of philosophy. Director: T. Hoffmann¬. Faculty of the School of Philosophy. The Catholic university of America.
McGinn, B. J.; Marty, Martin E.; Hick, J.; Pelikan, J.; Wainwright, G.; Chadwick, H.; Sullivan, L. E.; Fredericksen, L.; Hogg, W. R.; Crow, P. A.; Lindberg, C. H.; Spencer, S.; Benz, E. W.; Stefon, M. (2023). Christianity. Encyclopedia Britannica, https://www.britannica.com/topic/Christianity.
Meyer, S. S. (1988). Why involuntary actions are painful? The southern journal of philosophy, vol. 27, no. 1, pp. 127-158.
Meyer, S. S. (1994). Self-Movement and external causation. Self motion: from Aristotle to Newton. eds: ¬M. L. Gill and J G. Lennox. pp. 65-80. Princeton: Princeton university press.
Meyer, S. S. (2011). Aristotle on moral responsibility: character and cause. New York: Oxford university press.
Muller, J. (2015). Agency and responsibility in Aristotle's ¬Eudemian ethics. Pronesis, vol. 60, no. 2, pp. 206-251.
Myers, T. A. (2019). St. Thomas Aquinas on the conditions for moral responsibility. Holy Apostles College & Seminary, Dr. Jon Kirwan, PHE 781: The Philosophy of Thomas Aquinas.
Oakley, J. (2007). ¬Virtue theory.¬ Principles of health care ethics. eds: ¬R. E. Ashcroft, A. Dawson, H. Draper, and J. R. McMillan.¬ pp. 87-91. Hoboken NJ: John Willey and sons.
Perkams, M. (2013). Aquinas on choice, will, and voluntary action. Aquinas and the Nicomachean Ethics. eds: T. Hoffmann, J. Muller and M. Perkams. pp. 72-90. New York: Cambridge university press.
Santos Campos, A. (2013). ¬Responsibility and justice in Aristotle`s non-voluntary and mixed actions¬. Journal of ancient philosophy, vol. 7, no. 2, pp. 100-121.
Schauber, N. E. (2003). ¬Aristotle on animal, agency and voluntariness¬. Richmond journal of law and the public interest, vol. 7, no.1, pp. 26-50.
Stepinova, M. (2011). Aquinas's solution of Aristotle's incontinent Man and Augustine's two Wills. New Blackfriars. vol. 92, isu. 1039, pp. 322-340.
Wei, L. (2016). Aristotle on Prohairesis¬. Labyrinth: an international journal for philosophy, value theory and sociocultural Hermeneutics. vol. 18, no. 2, pp. 50-74.
