تجربۀ زیستۀ دختران از ادراک مسائل و ویژگی‌های مرتبط با جنسیت
الموضوعات :
پروانه دانش
1
,
ملیحه عابدی
2
,
مرتضی رنجبر
3
1 - دانشیار گروه جامعه‌شناسی، دانشگاه پیام نور، تهران
2 - دانشجوی دکتری، گروه جامعه‌شناسی، دانشگاه پیام نور، تهران
3 - دانشجوی دکتری، گروه جامعه‌شناسی، دانشگاه پیام نور، تهران
الکلمات المفتاحية: دخترانگی, تجربه زیسته, کلیشه جنسیتی, تبعیض و جنسیت. ,
ملخص المقالة :
ادراک و تجربه از جنسیت به مثابه الگوی تثبیت¬شده می‌تواند بر کنش‌های اجتماعی و تربیتی افراد، نقش مهمی داشته باشد. این تحقیق به مطالعه تجربه-های زیسته دانش‌آموزان دختر از دخترانگی می‌پردازد. روش پژوهش، روش کیفی و با رویکرد پدیدارشناسی است. نمونه مورد بررسی، هفده نفر از دانش‌آموزان دختر تهران است. تعداد نمونه‌های مورد بررسی بر اساس اصل اشباع نظری تعیین شد. روش جمع‌آوری داده‌ها، روش مصاحبه نیمه¬ساختاریافته است. روش تحلیل داده‌ها، روش تحلیل مضمون است. پس از جمع‌آوری داده‌ها، روایت‌های دانش‌آموزان از دخترانگی، کدگذاری و مقوله¬بندی شد. با بررسی مصاحبه‌ها، سه مضمون اصلی به دست آمده است که در مرحله تحلیل، 9 مقوله فرعی و 23 مفهوم به دست آمد. مضامین اصلی شامل ویژگی‌های دخترانه، مسائل دخترانه و عاملیت دخترانه می‌شود. همچنین مقوله¬های فرعی نیز شامل ویژگی انحصاری دخترها، تفاوت دختر و پسر، دختر خوب بودن، تبعیض جنسیتی، نگاه جنسیتی، کلیشه‌های جنسیتی، تغییر نگرش‌ها، نقش خانواده در مسائل و راهبردهای دخترانه می‌شود. بررسی تجربه¬های زیسته دختران نشان می‌دهد که هرچند نمونه‌های بررسی¬شده برخی از ویژگی‌های احساسی و رفتاری مرسوم دخترانگی را بازتولید می‌کنند، روایت‌های دانش‌آموزان از دخترانگی نشان می‌دهد که آنها به دلیل دختر بودن با محدودیت‌ها و محرومیت‌هایی در جامعه مواجه هستند. همچنین آنها در زندگی اجتماعی و روزمره، احساس بی‌عدالتی و تبعیض می‌کنند. دانش‌آموزان مورد بررسی از تصورات غلط اجتماعی که نسبت به دختران وجود دارد، ناراضی بوده، خواستار عاملیت و کنشگری بیشتر دختران در جامعه هستند.
بخارایی، احمد (1394) «تحليلي بر عوامل فرهنگي- اجتماعي مؤثّر بر نابرابري جنسيّتي (مطالعۀ زنان متأهل ٢٠ تا ٤٩ سالۀ شهر اصفهان)»، فصلنامۀ مطالعات توسعۀ اجتماعي- فرهنگي، سال چهارم، شماره 3، صص 59-٨٢.
پین، مایکل (1394) فرهنگ اندیشه انتقادی، از روشنگری تا پسامدرنیته، ترجمه پیام یزدانجو، تهران، مرکز.
دهنوی، جلیل و سعید معیدفر (1384) بررسی رابطه احساس نابرابری جنسیتی و انگیزه تحرک اجتماعی در دختران دانشجو، مطالعات اجتماعی روان شناختی زنان، سال 7 دوره 3، صص 51-75.
رئوف ملایری، مریم و دیگران (1397) «نقش خانواده و مدرسه در شکل‌گیری هویت جنسیتی دختران»، آموزش بهداشت و ارتقای سلامت، سال ششم، شماره ۳، صص 302-۳۱۱.
شریفی، فاطمه و دیگران (1398) «بررسی اثربخشی مداخلات تربیتی بر هویت اخلاقی دختران 14-18 سال؛ با تأکید بر چالش‌ها و محدودیت پژوهشنامه اسلامی زنان و خانواده»، سال هفتم، تابستان، شماره 15، صص 57-75.
علویان، ریحانه سادات (1394) «انیمیشن‌ها، فضای مجازی و هوّیت جهانی (مطالعه موردی: وبلاگ‌های دختران ایرانی)»، مجله جهانی رسانه، سال دهم، شماره 1، صص 1-16.
فليك، اووه (1388) درآمدي بر تحقيق كيفي، ترجمة هادي جليلي، تهران، نشرنی.
فيروزآبادي، سيد احمد و عليرضا صادقي (1392) طرد اجتماعي، تهران، جامعه‌شناسان.
قادرزاده، امید و دیگران (1396) «بازسازی معنایی تجربه زیسته دختران از تجرد زن در توسعه و سیاست»، پژوهش زنان، سال پانزدهم، شماره 3، صص 403-426.
گيدنز، آنتوني و كارن بردسال (1386) جامعه‌شناسي، ترجمة حسن چاووشيان، تهران، نشرني.
محمدی اصل، عباس (1396) برساخت اجتماعی جنسیت، تهران، گل¬آذین.
محمودي، وحيد و قاسم صميمي¬فر (1384) «فقر قابليتي»، رفاه اجتماعي، سال چهارم، شماره 7، صص 9-32.
هال، استوارت (1393) درآمدي بر فهم جامعة مدرن (اشكال اجتماعي و فرهنگي مدرنيته)، ترجمة كاظم فيروزمندي و ديگران، تهران، آگاه.
يعقوبي، علي (1393) نظريه‌هاي مردانگي، تهران، پژواك.
Flotten, T. (2006) “Poverty and Social Exclusion: Two Side of the Same Coin”?.
Fernandez, O (2014) “Training or social exclusion: competences for the social inclusion of groups at risk”, Procedia- Social and Behavioral Sciences 132 (2014), PP 154-159.
Hardy, S. a., & Carlo, G. (2005) Identity as a Source of moral motivation. Human development, 48, 232-256.
Kelly, M., Inoue, K., Barratt, A., Bateson, D., Rutherford, A., & Ritchers, J. (2016) Performing femininity: Female agency and role in sexual life and contraceptive use-a qualitative study in Australia. Culture, Health & Sexuality, 19 (2), 240-255.
Longmore, M.A. (1998).Symbolic Interactionism And The Study Of Sexuality. Journal of Sex Research, 35 (1), 44-57.
Piorier, Emma, "The Girl House Project: Narratives of Girlhood and Building a Site of Analysis" (2020) Gender & Queer Studies Research Papers. 4. https://soundideas.pugetsound.edu/genderstudies_studentresearch/4.
Silver, H. (1994) “Social exclusion and social solidarity”: three paradigms. International Labour Review. 133, PP 531-78.
Shea, M., Wong, Y., Wang, S., Sherry Wang, S., Jimenez, V., Hickman, S., & LaFollette, J. (2014) Toward a constructionist perspective of examining femininity experience: the development and psychometric properties of the subjective femininity stress scale, Psychology of Women Quarterly, 38 (2), 275–291.
Van Wyk, Sherine B. (2015) "It’s hard work to be a girl’: Adolescent girls’ experienes of girlhood in Three low-income communotes in south, Thesis (PhD)--Stellenbosch University.
Zajdow, G. (2007) The gender order. in mllCti sociology: an introduction to Australian society, Sydney: Allen & Unwin.
