بررسی تطبیقی رویکردهای پیشگیرانه از شهادت زور از منظر اخلاق، فقه امامیه و حقوق ایران و مصر
الموضوعات :سیدمحمد ابراهیمی 1 , محمد رسول آهنگران 2 , سیدابوالقاسم نقیبی 3
1 - دانشگاه آزاد اسلامی، تهران
2 - دانشگاه تهران - پردیس فارابی
3 - دانشگاه شهید مطهری، تهران
الکلمات المفتاحية: شهادت زور, پیشگیری, عدالت, اخلاق, , مجازات, تشهیر.,
ملخص المقالة :
شهادت به عنوان ابزار و از ادله مشترک در اثبات دعوی، در فقه امامیه و حقوق ایران و مصر، دارای جایگاهی پر اهمیت است. لذا برای پیشگیری آن از آفت تزویر بایسته است اقداماتی در دو حوزه پیشینی و قبل از وقوع یعنی عدم ابتلا به جرم شهادت زور و حوزه پسینی و بعد از وقوع جرم، یعنی حوزه درمان پرداخت. در این مقاله در حوزه پیشینی و کنشی به بررسی رویکردهای اخلاق و عدالت در فقه و حقوق ایران و مصر پرداخته شده و معتقد است توجه به عدالت در شاهد به عنوان پلیس درونی، عنصری بازدارنده از ارتکاب شهادت زور می باشد و بکارگیری عامل اخلاق تضمین کننده در بازدارندگی از شهادت زور محسوب می گردد. در حوزه اقدامات پسینی و واکنشی ضمن پرداختن به مجازاتهای مختلف، بر بکارگیری مجازات تشهیر که از مختصات و شاخصه فقه می باشد به عنوان اقدام اساسی و اصلی بازدارنده از تکرار جرم شهادت زور، تصریح شده است. و در تطبیق سه نظام یاد شده خلاء عناصر عدالت و اخلاق و تشهیر در حقوق مصر و نیز فقدان این مجازات در حقوق ایران به عنوان نقاط ضعف هر یک از نظامات حقوقی یاد شده تلقی گردیده است.
قرآن کریم
آخوندی، محمود. (1368ش). آیین دادرسی کیفری، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد.
ابن ادریس عجلی حلی، محمد. (1410ق). السرائر، قم، موسسه نشر اسلامی جامعه مدرسین.
ابن حمزه، محمد بن علی. (1408ق). الوسیله. قم، مکتبه آیه اله مرعشی نجفی.
ابن منظور، جمال الدین محمدبن مکرم. (1414 ق). لسان العرب، بیروت، دار صار، چاپ سوم.
ابوالحسنی، سلامه؛ آسیابان طاهری، محمد حسن. (1392ش). بررسی مسئولیت کیفری شاهد، مجله مطالعات بین المللی پلیس، شماره 15.
اردبیلی، محمد علی. (1380ش). حقوق جزای عمومی. تهران، نشر میزان.
السنهوری، عبدالرزاق احمد. ( 2009 م). الوسیط، بیروت، منشورات الحلبی الحقوقیه. جلد2.
انصاری، مرتضی. (1144ق). رسائل فقهیه، قم، مجمع الفکر الاسلامی، چاپ اول.
ـــــــــــــــ . (1374ش). مکاسب، قم، انتشارات اسماعیلیان، چاپ سوم.
ایزدی فرد، علی اکبر؛ کاویار، حسین؛ حسین نژاد، سید مجتبی. (1397ش). عدالت نفسانی قاضی، فصلنامه دیدگاه های حقوق قضایی، شماره 81.
بجنوردی، سید میرزا حسن. (1389ق). القواعد الفقهیه، قم، دارالکتب العلمیه.
بهرامی، بهرام. (1397ش). بایسته های ادله اثبات، تهران، نگاه بینه، چاپ هفتم.
تفرشی، سید مصطفی. (1418ق). نقد الرجال، قم، موسسه آل البیت، چاپ اول.
جعفری لنگرودی، محمد جعفر. (1378ش). ترمینولوژی حقوق، تهران، گنج دانش.
حرعاملی، محمد بن حسن. (1432ق). وسائل الشیعه، قم، موسسه النشر الاسلامی.
خواجه نصیر طوسی، محمدبن محمد بن حسن، ( 1377ش)، اخلاق محتشمی، تهران، دانشگاه تهران.
خوانساری، سید احمد. (1355ش). جامع المدارک ، تهران، مکتبه الصدوق.
خمینی، سید روح اله. (1384ش). تحریر الوسیله، ترجمه علی اسلامی، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
خویی، سید ابوالقاسم. (1418ق). الموسوعه (اجتهاد و تقلید)، قم، موسسه الخویی، ج1.
دارابی، شهرداد. (1397ش). پیشگیری از جرم در مدل مردم سالار سیاست جنایی، تهران، میزان، چاپ دوم.
داد مرزی، سیدمهدی، دانش نیا، محمد.1(1394ش). دوره حقوق تعهدات، قم، دانشگاه قم.
دانش، تاج الزمان. (1393ش). مجرم کیست، جرم شناسی چیست، تهران، کیهان، چاپ هشتم.
زراعت، عباس. (1397ش). شرح مبسوط قانون مجازات اسلامی، تهران، انتشارات جنگل.
شهید اول، محمد بن مکی. (بی تا). القواعد و الفوائد. قم، مکتبه المفید.
ــــــــــــــــــــــ . (1412ق). الدروس. قم، موسسه النشر الاسلامی.
ـــــــــــــــــ . (1419ق). الذکری. قم، موسسه آل البیت. چاپ اول.
شهید ثانی، زین الدین بن علی. (1413 ق). مسالک الافهام، قم، موسسه المعارف الاسلامیه.
ــــــــــــــــــــــــــــ . (بی تا). الروضه البهیه (اللمعه الدمشقیه)، بیروت، دارالعالم الاسلامی.
شهید مطهری، مرتضی، (1370ش). مجموعه اثار، تهران: انتشارات صدرا.
شیخ طوسی، ابو جعفر محمد بن حسن. (بی تا). المبسوط فی الفقه الامامیه، تهران، المرتضویه.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ . (1407ق). الخلاف، قم، موسسه النشر الاسلامی.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ . (1417ق). النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوی، قم، نشر اسلامی.
شیخ مفید، محمد بن محمد نعمان. (1410ق). المقنعه، قم، موسسه النشر الاسلامی.
شیخ نیا، امیر حسین. (1374ش). ادله اثبات دعوی، تهران، شرکت سهامی انتشار.
شیکر، دیوید. (1393ش). مفهوم و ماهیت مجازات، ترجمه آقایی، حسین، تهران، انتشارات جنگل.
طباطبایی حائری، سیدعلی. (1412ق). ریاض المسائل ، قم، موسسه نشر اسلامی.
عبدالمالک، جندی. (1349 ق). الموسوعه الجنائیه، بیروت، دارالاحیاء لتراث العربی.
علامه حلی، حسن بن یوسف بن مطهر. (1413ق). قواعدالاحکام ، قم، موسسه النشر الاسلامی.
ــــــــــــــ . (1413ق). مختلف الشیعه الی تحصیل مسائل الشیعه، قم، موسسه النشر الاسلامی.
عوده، عبدالقادر. (1413ق). التشریع الجنایی الاسلامی مقارنا بالقانون الوضعی، بیروت، موسسه الرساله.
فاضل هندی، محمد بن حسن. (1416ق). کشف اللثام و الابهام، قم، موسسه نشر اسلامی.
فراهیدی، خلیل بن احمد. (1425ق). کتاب العین، قم ، اسوه.
فیض کاشانی، محمد محسن. (1415ق). تفسیر الصافی، تهران، مکتبه الصدر.
فیومی، احمد بن حمد. (1405ق). المصباح المنیر، قم، دارالهجره.
قلعجی، محمد. (1405ق). معجم لغه الفقهاء، بیروت، دار النفائس و النشر، چاپ اول.
کاتوزیان، ناصر. (1386ش). الزامهای خارج از قرارداد، تهران، دانشگاه تهران.
ـــــــــــــ . (1368ش). حقوق جزای عمومی ایران، تهران، دانشگاه تهران.
کلینی، محمد بن یعقوب. (1411ق). اصول الکافی، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات.
مجلسی اول، محمد تقی. (1406ق). روضه المتقن فی شرح من لا یحضرالفقیه، قم، موسسه کوشانپور.
محقق ثانی (کرکی)، شیخ نورالدین علی. (1414ق). جامع المقاصد، قم، موسسه آل البیت.
محقق حلی، ابوالقاسم جعفر بن حسن. (1364ش). الشرایع، ترجمه ابوالقاسم یزدی، تهران، نشر دانشگاه تهران.
محمدی، حمید. (1395ش). مسولیت کیفری ناشی از فعل غیر در حقوق کیفری ایران و مصر، تهران، گنج دانش.
مرتاضی، احمد؛ موسوی رکنی، علی اصغر؛ ساریخانی، عادل؛ ملک افضلی، محسن. (1393ش). بررسی معنا شناختی شهادت زور و ضرورت معرفی عمومی، فصلنامه پژوهش های فقه و حقوق اسلامی، شماره 35.
مظلومان، رضا. (1356ش). کلیات جرم شناسی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم.
معلوف، لویس. (1385ش). فرهنگ جامع نوین، تهران، کتابفروشی اسلام.
مکارم شیرازی، ناصر. (1374ش). تفسیر نمونه. تهران، دارالکتب الاسلامیه. چاپ اول.
نجفی، محمد حسن. (1408ق). جواهر الکلام، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
نجفی ابرندآبادی، علی حسین. (1383ش)، علوم جنایی (مجموعه مقالات)، تهران، سمت.
ــــــــــــــــــــــ . (1378ش). پیشگیری از بزهکاری و پلیس محلی، مجله تحقیقات حقوقی، ش 25و 26.
نراقی، احمد. (1419ق). مستندالشیعه فی احکام الشریعه. قم، موسسه آل البیت لاحیاء التراث.
نوربها، رضا. (1386ش). زمینه حقوق جزای عمومی، تهران، گنج دانش. چاپ بیستم.
ولیدی، محمدصالح. (1388ش). پیشگیری از جرم در آموزه های اسلامی، مجله مطالعات پیشگیری از جرم، ش11.
ــــــــــــــــ . (1384ش). حقوق جزای عمومی، تهران، انتشارات سمت، چاپ نهم.
