«گردباد عالم¬ساز»؛ واسازی مفهوم «گردباد/ δίνη» در کیهان‌پیدایی امپدوکلس
الموضوعات :
ابراهیم رنجبر
1
,
مهدی منفرد
2
1 - دانش‌آموختۀ کارشناسی ارشد فلسفۀ اسلامی، دانشگاه قم، قم، ایران
2 - دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه قم، قم، ایران
الکلمات المفتاحية: امپدوکلس, گردباد/ δίνη, واحد, کثیر, پیش¬سقراطی, جهان‌پیدایی, زئوس,
ملخص المقالة :
فلسفۀ امپدوکلس همواره کارزار نیروهای متخاصمی تلقی شده که همیشه در حال جدال با یکدیگرند. تصور سنتی چنین بوده که مانند ثنویت¬گرایی باستان روزگاری کین و ایامی هم مهر در جهان امپدوکلسی پیروز میشود. راست‌کیشها و بازنگران تمام تلاش خود را بکار گرفتند تا یکدیگر را نقض کنند؛ یکی به جدایی میان دو نیرو و یکی به آمیختگی آنها باور داشت. در این مقاله سعی شده با پرداختن به مفهومی که هر دو سنت تفسیری از آن غافل بوده¬اند یعنی مفهوم δίνη یا گردباد، بطریقی دیگر منطق درونی شعر امپدوکلس را واسازی کنیم. بهمین دلیل علاوه بر کنکاش در منطق ادبی خود شعر، به سراغ پس‌زمینه¬ها و پس¬آیندهای فکر امپدوکلس در قبل و بعد از خودش خواهیم رفت و زمینۀ اسطوره¬یی فکر او را نیز در نظر خواهیم داشت. در این میان، به این نکته میپردازیم که برای درک ماهیت حرکت از نگاه امپدوکلس، باید از سنت فکری ارسطویی خارج شویم. سپس به تبیین ماهیت این نوع از حرکت خواهیم پرداخت و در آخر مشاهده خواهیم کرد که δίνη در اصل نوعی کارکرد است که آمیختگی واحد و کثیر را حفظ میکند و این همان چیزی است که ذهن یونانی به انحاء مختلفی بدنبال آن بوده و آن را حرکت ازلی و ابدی عالم میداند و بقای آن عالم در نظر آنها به چنین حرکتی بسته است. امپدوکلس نیز با طرح مفهوم δίνη همان نکته را برجسته ساخته است.
ابن‌سینا (1379) النجاة من الغرق فی بحر الضلالات، تصحیح محمدتقی دانش¬پژوه، تهران: دانشگاه تهران.
Aquinas, (1954). Commentaria in octo libros Physicorum, Taurini.
Aristotle, (1924). Aristotle's Metaphysics, ed. W.D. Ross. Oxford: Clarendon Press.
Aristotle, (1951). Physica. ed. W. D. Ross. Oxford University Press.
Bonnechere, P. & Cursaru, G. (2020). Ἀρχή and δῖνος: Vortices as Cosmogonic Powers and Cosmic Regulators. Study Case: The Whirling Lightning Bolt of Zeus Archiv für Religionsgeschichte, vol. 21-22, no. 1, pp. 449-478.
Chantraine, P. (1968). Dictionnaire étymologique de la langue grecque: histoire des mots, Klincksieck.
Laertius, D. (2000). Vitarum Philosophorum Libri. Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana, K.G. Saur Verlag.
Gregory Andrew, (2008). Ancient Greek Cosmogony, Bristol Classical Press.
Heidel W. A. (1906). The ΔΙΝΗ in Anaximenes and Anaximander. Classical Philology, vol. 1, No. 3, pp. 279-282.
Diels, H. & Kranz, W. (1959-1960). Die Fragmente der Vorsokratiker: griechisch und Deutsch, Weidmann, Berlin.
Hesiod, (1914). Theogony. Cambridge, MA., Harvard University Press; London, William Heinemann Ltd.
Martin, A. & Primavesi, O. (1998). L'Empédocle de Strasbourg (P. Strasb. gr. Inv. 1665-1666): Introduction, Edition et Commentaire, De Gruyter.
Sider, D. (2005). The fragments of Anaxagoras. International pre-Platonic studies, vol. 4. Sankt Augustin: Academia Verlag.
Thesleff, H. (2014). platonic Patterns: a collection of essays by Holger Thesleff. Parmenides Publishing.
Wellmann, T. (2020). Die Entstehung der Welt: Studien zum Straßburger Empedokles-Papyrus. Berlin, Boston: De Gruyter.
Fortenbaugh, W., Sharples, R. Michael & Sollenberger, G. (2014). Theophrastus of Eresus: on sweat, on dizziness and on fatigue, Brill Academic Publishers.
