مرگ بمثابه امر وجودی و خیر در اندیشۀ ملاصدرا
الموضوعات :
سیدمصطفی شهرآیینی
1
,
ناهيد نجف‌پور
2
1 - استاد پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران
2 - دانشجوی دکتری کلام، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
الکلمات المفتاحية: مرگ, مرگ ارادی, مرگ طبیعی, مرگ اخترامی, نظام احسن, خیر, حکمت الهی,
ملخص المقالة :
مرگ بعنوان یکی از مهمترین مسائل، و شاید مهمترین مسئلۀ انسانها، همواره مورد توجه اندیشمندان بوده است. صدرالمتألهین در اغلب آثار خود به این امر پرداخته است. او مرگ را به دو نوع ارادی و غیرارادی تقسیم میکند. تجربۀ مرگ ارادی برای بعضی اولیای الهی امکانپذیر است آنها با تزکیۀ نفس، به جایی میرسند که قابلیت خرق بدن و سیر در عوالم بالاتر را پیدا میکنند. نوع دوم نیز همان مرگ طبیعی است. ملاصدرا مرگ را امری وجودی میداند و نظر به اینکه خیر بودن، ذاتی هر امر وجودی است، هر نوع مردن را ـ‌چه با اجل طبیعی و چه با اجل اخترامی‌ـ نیز امری طبیعی و خیر میشمارد. با توجه به اینکه مرگ اخترامی یا ناگهانی، بر اثر بیماری یا حوادث رخ میدهد، و در ظاهر شر بنظر میرسد، بر اساس چه مبنایی میتوان خیر بودن مرگ بمعنای کلی را تبیین کرد؟ نقش تکامل برزخی در این امر چیست؟ مقالۀ پیش‌رو، بر اساس اندیشه‌های ملاصدرا به این پرسشها پاسخ میدهد.
آشتیانی، سیدجلال‌الدین (1381) شرح بر زاد المسافر، قم: بوستان کتاب.
ابن‌سینا (1362) رسائل، قم: بیدار.
حسن‌زاده آملی، حسن (بی‌تا) هزار و یک نکته، تهران: نشر ناب.
سبحانی، جعفر، (1413ق) الهیات علی هدی الکتاب و السنة و العقل، تهران: مؤسسة امام صادق(ع).
شه‌گلی، احمد (1391) «علت مرگ از دیدگاه ابن سینا و ملاصدرا» آینه معرفت، دورۀ 12، شمارۀ 2، ص117ـ95.
عامری، معصومه؛ توازیانی، زهره (1394) «مبانی و راه‌حلهای ملاصدرا در مسئله شر»، حکمت صدرایی، شمارة 6، ص100ـ85.
عبودیت عبدالرسول (1389) خطوط کلی حکمت متعالیه، تهران: سمت.
ملاصدرا (1378) المظاهر الالهیة فی اسرار العلوم الکمالیة، تصحیح و تحقیق آیت‌الله سیدمحمد خامنه¬ای، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (1380) اسرار الایات و انوار البینات، ترجمة محمد خواجوی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ملاصدرا (1381الف) رساله سه اصل، تصحیح و تحقیق سیدحسین نصر، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (1381ب) المبدأ و المعاد، تصحیح و تحقیق محمد ذبیحی و جعفر شاه‌نظری، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (1382) الحكمة المتعالية فی الأسفار الأربعة، ج9، تصحیح و تحقیق رضا اکبریان، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (1383الف) الحكمة المتعالية فی الأسفار الأربعة، ج1، تصحیح و تحقیق غلامرضا اعوانی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (1383ب) الحكمة المتعالية فی الأسفار الأربعة، ج3، تصحیح و تحقیق مقصود محمدی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (1383ج) الحكمة المتعالية فی الأسفار الأربعة، ج8، تصحیح و تحقیق علی‌اکبر رشاد، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (1383د) الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة، ترجمه و تفسیر جواد مصلح، تهران: سروش.
ملاصدرا (1384) شرح اصول کافی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (1387) مفاتیح الغیب، ترجمة محمد خواجوی، تهران: مولی.
نورمحمدی، یحیی؛ عبودیت، عبدالرسول (1396 ) «تبین تکامل برزخی بر اساس مبانی فلسفی صدرالمتألهین»، معرفت کلامی، شمارة 19، ص74ـ61.
Skirry, J. (2005). Descartes and Metaphysics of Human Nature. London: Continuum.
