واکاوی فرصت‌ها و چالش‌های پیش روی تعاونی‌های توسعه و عمران شهرستانی در ایران
الموضوعات :
بهروز روستاخیز
1
,
سمیه کاظمی
2
1 - استادیار مردم‌شناسی و عضو پژوهشکدة مطالعات و سیاست‌گذاری اچتماعی دانشگاه علامه طباطبائی؛ تهران، ایران
2 - دانشجوی دکترای تخصصی پژوهش هنر دانشگاه الزهرا؛ تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: واژه‌های کلیدی: ظرفیت‌های بومی و محلی, فرصت‌ها و چالش‌های قانونی, توسعة اجتماعی و اقتصادی, تعاونی‌های توسعه و عمران شهرستانی.,
ملخص المقالة :
تشکل‌های تعاونی به‌مثابة نهادهایی کهن که متکی بر سرمایۀ اجتماعی هستند، در دوران مدرن نیز از یاریگران دولت‌ها در حل مسائل اجتماعی تلقی می‌شوند. در قوانین ایران نیز با هدف بهره‌گیری از ظرفیت این نهادها، ابتکاراتی چون تأسیس تعاونی‌های توسعه و عمران شهرستانی مطرح شده است. اما این تعاونی‌ها در عمل با چالش‌هایی مواجه بوده‌اند که موجب عدم‌توفیق آن‌ها شده است. از همین رو، پژوهش حاضر مبتنی بر یک رویکرد کیفی و با هدف دست‌یابی به راهبردهایی پیشنهادی در جهت استفاده از ظرفیت‌ها و فرصت‌های موجود برای تعاونی‌های مذکور به‌منظور مقابله با چالش‌های پیش روی آن‌ها انجام شده است. در این راستا در پژوهش توصیفی-تحلیلی حاضر علاوه بر منابع و اسناد مکتوب و اینترنتی، متن گفت‌وگو با ۳۰ نفر از صاحب‌نظران، ذی‌نفعان و ذی‌مدخلان این حوزه نیز به شیوة «تحلیل مضمون» تحلیل شده است. بر اساس نتایج این پژوهش، تعاونی‌های مذکور از «ظرفیت‌ها و فرصت‌های قانونی تسهیل‌گر»، امکان «نیل به انتفاع عمومی در چهارچوب ظرفیت‌ها و فرصت‌های اقتصادی» و پتانسیل «شکوفایی ظرفیت‌های بومی و محلی شهرستانها» برخوردارند و در برابر خود، چالش‌هایی همچون «رویه‌های قانونی دست‌‌وپا‌گیر و عدم‌ضمانت اجرایی آن‌ها»، «تعامل نامطلوب و حمایت‌نکردن بایستة ساختارهای دولتی از تعاونی‌ها»، «دشواری در تأمین مالی فعالیت‌ها» و «نهادینه‌شدن بی‌اعتمادی به تعاونی‌ها» را دارند. در نهایت، بر اساس یافته‌های پژوهش، این راهبردها برای موفقیت تعاونی‌های توسعه و عمران شهرستانی پیشنهاد شده است: «تدقیق قوانین»؛ «اعتمادسازی ساختاری»؛ «تبلیغات کارآمد و آموزش»؛ «توسل به مدیریت تاب‌آور»؛ «شبکه‌سازی»؛ و «کارآفرینی اجتماعی مبتنی بر احصاء و استفاده از ظرفیت‌های محلی».
- اسا‌سنامۀ نمونۀ شرکت‌های تعاونی توسعه و عمران شهرستانی، مصوب ۲6/۰6/۱۳۹۱،
https://www.mcls.gov.ir/icm_content/media/image/2014/01/35547_orig.pdf .
- آماده، حمید (۱۳۹۹). اظهارنظر در وبینار تعاونی‌های توسعه و عمران شهرستانی،
http://www.ttotsh.ir/post-23 .
- حسین‌نژاد، مهدی (۱۳۹۹). وبینار یلدای تعاون - شب چهارم: تعاون و تأمین مالی خرد جمعی،
https://www.aparat.com/v/L1PAq .
- حسینی‌نیا، غلام‌حسین (۱۳۹۹). اظهارنظر در وبینار تعاونی‌های توسعه و عمران شهرستانی،
http://www.ttotsh.ir/post-23 .
- خانی، مسلم (۱۳۹۹). اظهارنظر در وبینار یلدای تعاون - شب اول: تعاون و کارآفرینی،
https://www.aparat.com/v/kg54e .
- خورشیدی تطف، ویدا؛ عطایی، امید؛ و سبحانیان، سیدمحمدهادی (۱۳۸۶). آشنایی با تعاون و تعاونی‌ها (گزارش پژوهشی). تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
- رستمی شهربابکی، حمداله (۱۳۹۷). مطالعه شرکت‌هاي تعاونی توسعه و عمران شهرستانها (گزارش طرح پژوهشی). تهران: معاونت امور تعاون وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی.
- سند توسعۀ بخش تعاون (۱۳۹۲)، مصوب ۰۶/10/13۹۱،
https://www.icccoop.ir/DeskTopModules/Documents/showfile.aspx?id=510&a=1 .
- شهریور، علی‌حسین (۱۳۹۹). اظهارنظر در وبینار تعاونی‌های توسعه و عمران شهرستانی،
http://www.ttotsh.ir/post-23 .
- طرح تأسیس تعاون های توسعه و عمران شهرستانی و یا استانی (۱۴۰۰)، اعلام وصول 13/۰6/۱399،
https://rc.majlis.ir/fa/legal_draft/show/1624818 .
- عطایی، امید (۱۳۸۸). اظهار نظر کارشناسی درباره طرح تأسیس شرکت‌های تعاونی توسعه و عمران شهرستانی. تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
- عنبری، موسی (۱۳۸۵). «دولت، مشارکت و سازمان‌های غیردولتی (NGOS): بررسی جایگاه و کارکردهای بخش سوم در توسعه». مجله نامۀ صادق، شمارۀ ۳۰: ۲۱۲-۱۷۹.
- قانون اجرای سیاست‌های کلی اصل چهل‌وچهارم (۴۴) قانون اساسی (۱۳۸۶)،
https://www.mcls.gov.ir/fa/law/260 .
- قانون بودجۀ سال ۱۴۰۰ کل کشور (۱۳۹۹)، مصوب ۲۶/۱۲/۱۳۹۹،
http://nazarat.shora-rc.ir/Forms/FileLoad.aspx?id=JY1Jk9VUNm8=&TN=l7tLyhyOobj0SooAFUE3mxNvtpCLep2dxbPdNDkZ5RA=&NF=bHiIRfspeW0 ..
- قانون تأسیس شرکت‌های تعاونی توسعه و عمران شهرستانی (۱۳۸۹)، مصوب ۲۸/۰۹/138۹،
https://rc.majlis.ir/fa/law/show/790215
- قلیچی، داوود (۱۳۹۹). اظهارنظر در وبینار تعاونی‌های توسعه و عمران شهرستانی،
http://www.ttotsh.ir/post-23 .
- محمدپور، احمد (۱۳۸۸). «تحلیل داده‌های کیفی: رویه‌ها و مدل‌ها». مجلۀ انسان‌شناسی. شمارۀ ۱۰: ۱۶۰-۱۲۷.
- نظری علی‌آباد، مریم؛ و حکیم‌جوادی، احمد (۱۳۸۸). تجزیه و تحلیل وجوه تمایز شرکت‌های تعاونی متعارف و سایر انواع تعاونی‌ها (گزارش پژوهشی). تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
- وب‌گاه ادارۀ کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان خراسان جنوبی (۱۳۹۸). روایت موفقیت شرکت تعاونی توسعه و عمران شهرستان شاهرود،
https://skh.mcls.gov.ir/icm_content/media/image/2020/03/382158_orig.pdf .
- وب‌گاه شرکت تعاونی توسعه و عمران شهرستان اسکو (۱۳۹۷). رونمایی از تکمیل زنجیره ابریشم اسکو با حضور دکتر منصوری معاون توسعه کارآفرینی واشتغال وزارت کار و دکتر پزشکیان نایب رئیس مجلس شورای اسلامی. تاریخ دسترسی: ۰۷/۰۷/۱۴۰۰.
- وب‌گاه شرکت تعاونی توسعه و عمران شهرستان اسکو (۱۳۹۸). فیلم تکمیل زنجیره تولید ابریشم – نخ کشی. تاریخ دسترسی: ۰۷/۰۷/۱۴۰۰.
- وب‌گاه شرکت تعاونی توسعه و عمران شهرستان قم (بی‌تا). صفحۀ نخست، https://ttoqom.ir .
- وب‌گاه شرکت تعاونی توسعه و عمران شهرستان قم (۱۳۹۹). ساماندهی زائرین عراقی و کشورهای اسلامی، https://ttoqom.ir.
- وکیل‌الرعایا، یونس؛ غنیان، اسماعیل؛ پوراحتشام، محمد؛ و اسلامی مفیدآبادی، حسین (۱۳۹۹). «مشارکت مردمی و بنیادهای توسعه‌ای در تعاونی‌های توسعه و عمران شهرستانی در سمنان»؛ در مجموعه مقالات نخستین همایش ملی رویکردهای نوین مدیریت در مطالعات میان‌رشته‌ای. گنبد کاووس: دانشکدۀ علوم انسانی آزادشهر دانشگاه گنبد کاووس.
- همدانی، رضا (۱۳۹۴الف). آسیب‌شناسی تعاونی‌های توسعه و عمران شهرستانی. تهران: وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی.
- همدانی، رضا (۱۳۹۴ب). گزارش جامع شرکت‌های تعاونی توسعه و عمران شهرستانی. تهران: وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی.
- همدانی، رضا (۱۳۹۵). گزارش جامع شرکت‌های تعاونی توسعه و عمران شهرستانی. تهران: وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی.
- همدانی، رضا (۱۳۹۶). گزارش جامع شرکت‌های تعاونی توسعه و عمران شهرستانی. تهران: وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی.
- همدانی، رضا (۱۳۹۷). گزارش شرکت‌های تعاونی توسعه و عمران شهرستانی. تهران: وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی.
- Creswell, J. W. (2007). Qualitative Inquiry and Research Design: Choosing Among Five Approaches. California: Sage Publications.
- Bretos, I., & Errasti, A. (2018). “The Challenges of Managing Across Borders in Worker Cooperatives: Insights from the Mondragon Cooperative Group”. Journal of Co-operative Organization and Management, No. 6 (1): 34-42.
- Doh, S. (2020). “Social Entrepreneurship and Regional Economic Development: The Case of Social Enterprise in South Korea”. Sustainability, No. 12 (21): 1-20.
- EUROPEAN COMMISSION (2011). Creating a Favorable Climate for Social Enterprises, Key Stakeholders in the Social Economy and Innovation. Accessed date: 2021/08/20, available at https://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2011:0682:FIN:EN:PDF.
- Guttmann, A. (2020). “Commons and Cooperatives: A New Governance of Collective Action”. Ann Public Econ, No. 92 (1): 33-53.
- International Cooperative Alliance (2017). Co-ops Employ 10% of the Global Employed Population. https://www.ica.coop/en/media/news/co-ops-employ-10-global-employed-population.
- International Cooperative Alliance (2018). What Is a Cooperative? https://www.ica.coop/en/cooperatives/what-is-a-cooperative.
- Merrett, C. D., & Walzer, N. (2004). Cooperatives and Local Development: Theory and Applications for the 21st Century. New York: ME Sharpe.
- Mittone, L. & Ploner, M. (2015). “Cooperative Attitudes among Workers of Social Cooperatives: Evidence from an Artefactual Field Experiment”. International Journal of Voluntary and Nonprofit Organizations, No. 26: 510-530.
- Özgül, S., Koçar, G., & Eryaşar, A. (2020). “The Progress, Challenges, and Opportunities of Renewable Energy Cooperatives in Turkey”. Energy for Sustainable Development, No. 59, 107-119.
- Ridley-Duff, R. (2018). “Cooperative Social Entrepreneurship: Reflecting on a Decade of Embedding Cooperative Studies in Social Enterprise Courses”. Paper to the 2018 Co-operative Education Conference. Manchester: Federation House.
- Sanyang, S. E., & Huang, W.-C. (2008). “Green Cooperatives: A Strategic Approach Developing Women’s Entrepreneurship in the Asian and Pacific Region”. World Journal of Agricultural Sciences, No.4 (6): 674-683.
- Valentinov, V., & Iliopoulos, C. (2021), “Social Capital in Cooperatives: An Evolutionary Luhmannian Perspective”. Journal of Evolutionary Economics, No. 31 (4): 1317-1331.
- Zeuli, K. A., & Radel, J. (2005). “Cooperatives as a Community Development Strategy: Linking Theory and Practice”. Journal of Regional Analysis and Policy, No. 35 (1): 43 – 54.
