ملاصدرا و نقش کمال‌خواهی در پیدایش نظام تمدنی مطلوب
الموضوعات :
علی مستاجران گورتانی
1
(دانشجوی دکتری حکمت متعالیه، گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران)
مهدی گنجور
2
(دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران )
مهدی امامی جمعه
3
(استاد گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران)
الکلمات المفتاحية: زیست تمدنی, انسان, حکمت, کمال‌خواهی, ملاصدرا,
ملخص المقالة :
کمال‌خواهی یکی از شاخصه¬ها و اصول مهم در پیدایش نظام تمدنی مطلوب بشمار میرود. ملاصدرا با تکیه بر حقیقت انسانی ـ که متشکل از ظاهر و باطن است ـ بدنبال ترسیم نظامی اجتماعی بر اساس قابلیتهای وجودی انسان است، زیرا انسان بلحاظ فطرت خود، به مدنیت گرایش دارد و مقاصد دنیایی و آخرتی او، تنها در بستر یک نظام تمدنی برآورده میشود. مسئلۀ پژوهش حاضر، ارائۀ طرحی در راستای پیدایش و تقویت نظام تمدنی، با تکیه بر سه اصل برگرفته از دیدگاه ملاصدراست. اصل اول، بررسی خاستگاه کمال‌خواهی و تأثیر آن در زیست اجتماعی؛ اصل دوم، مسئلۀ قنیه و قانون که دو عنصر زمینه‌ساز پیدایش نظام تمدنی هستند؛ اصل سوم، شناسایی و پیشنهاد راهکارهای حِکمی برای برون‌رفت از بحرانهای تمدنی. هدف از بررسی این اصول، توجه به قابلیتها و ظرفیتهای ساحت انسانی است و اینکه، چگونه انسانِ کمال‌خواه، توانایی وصول به اهداف عالی را پیدا میکند. یافته¬های این پژوهش نشان میدهد که حکمت ¬متعالیه از یکسو، با توجه به ساحتهای وجودی انسان و ظرفیتهای نظام تمدنی، بدنبال طرح و برنامه‌ریزی برای بهبود نظام تمدنی است و از سوی دیگر، با تکیه بر سامان‌بخشی تسخیرهای انسان در طبیعت بپشتوانۀ علم و قدرت و خلاقیت، میتواند الگویی مناسب برای آبادانی زیست تمدنی ترسیم نماید.
قرآن کریم.
ابراهیمی دینانی، غلامحسین (1388) ماجرای فکر فلسفی در جهان اسلام، تهران: طرح نو.
ابن‌سینا (1408ق) الاشارات و التنبیهات، تهران: نشر کتاب.
اکبریان، رضا (1388) جایگاه انسان در حکمت متعالیه، تهران: علم.
جوادی آملی، عبدالله (1387) چالشهای حکمت متعالیه در مسئله سیاست، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
حسنی، ابوالحسن (1390) حکمت سیاسی متعالیه، تهران: پژوهشگاه فرهنگ واندیشه اسلامی.
حسینی شاه‌عبدالعظیمی، سیدحسین (1363) تفسیر اثنی عشری، تهران: بیجا.
خانی، ابراهیم؛ همایون، محمدهادی (1392) «تبیین حقیقت تمدن بر اساس مبانی فلسفه و عرفان اسلامی»، پژوهش دین و ارتباطات، شمارۀ 2، ص185ـ161.
راغب اصفهانی، حسین‌بن محمد (1412) مفردات الفاظ قرآن، بیروت: دار الشامیه.
سبزواری، ملاهادی (1390) تعلیقات الشواهد الربوبیه، تصحیح سیدجلال‌الدین آشتیانی، قم: بوستان کتاب.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1402ق) المیزان، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
طبرسی، فضل‌بن حسن (1402ق) جوامع الجامع، تحقیق ابوالقاسم گرجی، قم: نشر اسلامی.
فارابی، ابونصر محمد (1364) احصاء العلوم، ترجمۀ حسین خدیوجم، تهران: علمی و فرهنگی.
فارابی، ابونصر محمد (1413ق) التنبیه علی سبیل السعادة، بیروت: دار المناهل.
فیرحی، داوود (1385) قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام، تهران: نشر نی.
فیرحی، داوود (1400) مفهوم قانون در ایران معاصر، تهران: نشر نی.
قشیری، ابوالقاسم (1388) «انسان در جستجوی کمال»، معرفت، شمارة 147، ص92ـ59.
کریمی، محمدکاظم (1393) «رویکردهای سیاسی اجتماعی در فلسفۀ ملاصدرا»، سیاست متعالیه، شمارۀ 5، ص 102ـ83.
کوشا، غلام‌حیدر (1395) «هستی‌شناسی اجتماعی در حکمت صدرایی»، فصلنامه تحقیقات بنیادین علوم انسانی، شمارة 5، ص82ـ61.
لک‌زایی، شریف (1392) «فرد و جامعه در حکمت سیاسی متعالیه»، سیاست متعالیه، شمارۀ3، ص43ـ25.
لک‌زایی، شریف (1395) فلسفه سیاسی صدرالمتألهین، قم: بوستان کتاب.
لک‌زایی، نجف (1381) اندیشه سیاسی صدرالمتألهین، قم: بوستان کتاب.
معلوف، لویس (1380) المنجد فی اللغة، ترجمۀ احمد سیاح، تهران: اسلام.
ملاصدرا (1380) الحکمة المتعالیة فی الأسفار الأربعة، ج7، تصحیح و تحقیق مقصود محمدی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (1381الف) الحکمة المتعالیة فی الأسفار الأربعة، ج6، تصحیح و تحقیق احمد احمدی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (1381ب) المبدأ و المعاد، تصحیح و تحقیق محمد ذبیحی و جعفر شاه‌نظری، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (1383) الحکمة المتعالیة فی الأسفار الأربعة، ج1، تصحیح و تحقیق غلامرضا اعوانی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (1384) شرح الاصول الکافی، ج1، تصحیح و تحقیق رضا استادی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (1385) شرح الاصول الکافی، ج2، تصحیح و تحقیق سیدمهدی رجایی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (1387) شرح الاصول الکافی، ج5، تصحیح و تحقیق سبحانعلی کوشا، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (1389الف)تفسیر القرآن الکریم، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (1389ب) أسرار الآیات و أنوار البینات، تصحیح و تحقیق محمدعلی جاودان، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (1390) اکسیر العارفین فی معرفة طریق الحق و الیقین، تصحیح، تحقیق و ترجمه سیدیحیی یثربی، در مجموعه رسائل فلسفی، ج3، تهران: بنیاد حكمت اسلامی صدرا، ص308ـ1.
ملاصدرا (1391الف) الشواهد الربوبیة فی مناهج السلوکیة، تصحیح و تحقیق سیدمصطفی محقق داماد، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (1391ب) المظاهر الإلهیة فی اسرار علوم الکمالیة، تصحیح و تحقیق سیدمحمد خامنه¬ای، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
نجفی، حبیب‌الله (1398) «تأثیر مبانی هستی‌شناختی وحیانی در طراحی مدینه فاضله صدرایی»، پژوهشهای هستی‌شناختی، شمارۀ 15، ص182ـ163.
یوسفی‌راد، مرتضی (1387) مفهوم شناسی فلسفه سیاسی مشاء، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
